آیا ادیان مختلف و متفاوتی به نام یهود، مسیحیت و اسلام داریم؟ / پاسخ امام موسی صدر
به گزارش ادیان نیوز، درباره تعدد و اختلاف
در دین و اینکه همه آنها یکی هستند و آیا به کار بردن کلمه ادیان درست
است یا خیر؟، بسیار صحبت شده است. امام موسی صدر در یک سخنرانی در لبنان
می گوید: «برای تبیین مفهوم اجرای رسالت آسمانی، که به وسیله
مردان برگزیده خدا بر بندگان نازل گردیده، ناگزیر باید نگاهی به
تحولات و پیشرفت های پدیدآمده در دین انداخت؛ دینی که هرچند حقیقت
آن یکی است اما، با توجه به زمان‌ها و محیط های متنوعی که در
آنها نازل شده و محقق گردیده است، مراتب و شیوه‌های اجرائی
متعددی دارد. »
در این مطلب برای بررسی مختلف بودن یا یکی
بودن دین، سخنان امام موسی صدر را برگرفته از سخنرانی ایشان در کلاس
اعضای ارشد جنبش امل که توسط موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر در
کتاب «ادیان در خدمت انسان» منتشر شده است، انتخاب کردیم. دسته بندی و
خلاصه این سخنان را درباره موضوع «یکی بودن ادیان» را در
جداول زیر می خوانید.
موضوع | توضیحات |
یکی بودن ادیان در قرآن در قرآن ۸۶ بار واژه دین به کار رفته که هیچ کدام جمع نیستند و همه مفرد هستند | آیات متعددی در قرآن یکی بودن ادیان را از زبان پیامبران بیان |
درباره نوح نیز آمده است: بشری/ ۱۳ (برای شما آیینی مقرر کرد، از همان گونه که به نوح توصیه کرده بود.) | |
درباره آخرین پیامبر آمده است: اعراف/ ۱۵۷ (آنان که از این رسول، | |
از همین رو قرآن بر این باور است که اگر پیروان دیگر ادیان با آن همراه شوند همه و همه مؤمن‌اند: مائده/۶۹ (هرآینه از میان آنان که ایمان آورده‌اند و یهود و | |
این چشم‌اندازی است که قرآن از بسط و توسعه ادیان ارائه می‌دهد. |
تفاوت دین با مذهب
ادیان یکی هستند، در حالی که مذاهب
چنین نیستند. مذهب راه یا منش خاصی است که به افرادی معین
اختصاص دارد. مثلا تشیع و تسنن نه دو دین که دو مذهب از دینی
واحدند، که فتنه سیاست، از اموی‌گری متعصب گرفته تا صفوی‌گری متعصب،
میان آنها جدایی افکند. شایسته بود از این اختلاف، که تنها به
واسطه سیاست‌ها پدید آمد، اجتناب شود. چه، تشیع و تسنن از یک
سرچشمه، از یک پیامبر و از یک کتاب نشأت گرفته‌اند و هیچ اختلافی
میان آن دو نیست جز آنکه تشیعْ نگاه و نگرشی خاص به مبارزه
پیشوایان اسلام است.
با همین روش می‌توان در مورد همه
ادیان سخن گفت: آنها یکی هستند، خدایشان یکی است، و سرچشمه‌شان
نیز یکی. اما آمیختگی با برخی تفسیر‌ها، برخی دخل و تصرف‌ها و برخی
شیوه‌های خاص، چهره‌ای از آنها به نمایش گذاشته است که گویی
ادیانی متفاوت و به دور از هم‌اند. اصول همه ادیان، توحید، نبوت و
معاد است. اما زوایدی که با آنها درآمیخته است، به اجتهادات و
برداشت های مشخص افراد یا پیروان این ادیان مربوط است.
اصول مشترکی که در همه ادیان تکمیل شده اند
موضوع | توضیحات |
تکامل مفهوم خدا | یکتایی خدا: خداوند یکتاست… این جمله را در همه هرچند خدا حقیقتی یگانه است، اما تلقی انسان از او، از آغاز |
دوران پیش از ابراهیم: برداشت دینی از خدا | |
از دیدگاه یهود: در تورات، خداوند حقیقتی نوشونده | |
از دیدگاه مسیحیت: مفهوم خداوند را، علاوه بر این مفهوم کمالی و غیر سلطه‌مدارانه، مفهومی عاطفی و عقلانی | |
از دیدگاه اسلام: مفهوم خدا همان پیشرفت و شمولیت | |
تکامل مفهوم معاد
| از دیدگاه یهود: مفهوم معاد نزد یهود مبهم است. در |
از دیدگاه مسیحیت: در نظرِ مسیحیت، معاد مکافاتی | |
از دیدگاه اسلام: معاد در اسلام مفهومی فراگیر دارد، | |
تکامل مفهوم رسالت | ادیان همه یکی هستند. البته این یگانگی به معنای برابری و |
از دیدگاه یهود: تکیه یهود تنها بر زندگانی این دنیا بوده است و الگو و آرمان او انسانیست که تنها دل‌مشغولیش سیر شدن است. | |
از دیدگاه مسیحیت: پس از آن مسیح می‌آید. او آدمی | |
از دیدگاه اسلام: همه مفاهیم دینی بسط و توسعه فرایند اجرای رسالت در ابعاد و محورهای گوناگونی صورت می‌پذیرد که | |
دستورات مشترک: دستوراتی همچون نماز همواره وجود بنابراین، مبنای اصلی، یگانگی ادیان [و تحول] مفاهیم به سوی |
مرحله ای که در آن وحی خاتمه یافته است
مرحله‌ای که وحی در آن خاتمه یافته ،
یعنی اسلام، و طبیعتا دوران حضرت محمد و جانشینان او، یعنی امامان را
به عنوان الگو باید مورد توجه قرار داد.
موضوع | توضیحات |
فرهنگ اسلامی | فرهنگ اسلامی یعنی نگرش اسلام به هستی و زندگی، و پاسخ آن به |
عقاید اسلامی یا ایدئولوژی اسلامی (ایمان اسلامی) با همه تفصیلات | |
احکام فردی یعنی فقه یا مجموعه رفتار‌ها، مسئولیت‌ها، واجبات، محرمات، و آنچه یک مسلمان باید یا نباید انجام دهد. | |
اخلاق یعنی مجموعه حالات روحی و معنوی، شامل سخاوت، شجاعت، بردباری، گذشت، حسن ظن، سوء ظن و… | |
احکام اجتماعی، شامل مناسبات اقتصادی، سیاسی، مدیریتی، حکومتی | |
زندگانی امامان معصوم | امامان معصوم، که جانشینان پیامبرند، از نظر جهت‌گیری حرکت، که |
ادوار و مسئولیت های مختلف امامان همه در راه پاسداری از امت و | |
مفاهیم نو و خاستگاه آنها | نفس اینکه قرآن عین کلام خداست، بدین معنا است که امکان |