گزارشی از نشست علمی «بررسی آثار معرفی اسلام شیعی در عرصه بینالملل»
نخستین نشست علمی «بررسی آثار معرفی اسلام شیعی در عرصه بینالملل» با حضور اساتید، اندیشمندان، صاحبنظران عرصه تفکر فرهنگی ـ بینالمللی شیعی در محل سالن همایشهای مؤسسه بینالمللی المرتضی(ع) در قم برگزار شد.
به گزارش ردنا (ادیاننیوز)، به همت نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در قم و با همکاری مؤسسه البیان للتواصل و التأصیل، مرکز بینالمللی طلوع مهر، دانشگاه ادیان و مذاهب، مرکز ارتباطات و بین الملل حوزههای علمی و مؤسسه بینالمللی المرتضی (ع)، اولین نشست علمی « معرفی اسلام شیعی در عرصه بین الملل» با حضور اساتید، اندیشمندان، صاحبان عرصه تفکر فرهنگی ـ بینالمللی شیعی در محل سالن همایشهای مؤسسات بینالمللی المرتضی(ع) در قم برگزار شد.
در این نشست، رضا ملکی، رئیس مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجتالاسلام محمد حسین مظفری، رئیس مرکز صلح و گفتوگو دانشگاه ادیان و مذاهب، باقر طالبی دارابی، استاد جامعه شناسی دین، حجتالاسلام والمسلمین عباسعلی براتی، عضو هیأت علمی جامعهالمصطفی(ص) العالمیه، حمیدرضا شریعداری، مدیر گروه دانشکده فلسفه دانشگاه آدیان و مذاهب در موضوعات شاخصهای اثر مطلوب برای معرفی اسلام شیعی در عرصه بین الملل، کدام اسلام؟ برای چه کسی؟، کتب «مقدمهای بر شیعه اسلام»، «منشور عقاید امامیه» و «شیعه در اسلام» به ایراد سخنرانی پرداختند .
حجتالاسلام مجید مشکی، رئیس مؤسسه بینالمللی المرتضی(ع) ضمن بیان تاریخچه برگزاری نشستهای پیشین، گفت: این سلسله نشستها بر خلاف ادوار قبل به هیچ عنوان دعوت عمومی ندارد و کاملاً علمی و تحقیقی برگزار میشود، امکان پذیر است.
وی اظهار داشت: یکی از خصوصیات این نشست نسبت به دیگر نشستهای قبلی این است که در این جلسه سخنرانانی در قالب مبلّغان اعزام شده در دورههای بلند مدت، رایزنان و کارشناسان فرهنگی با تجربه میدانی حضور دارند.
ملکی، رئیس مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با برشمردن چالشهای دنیای اسلام در مقطع کنونی و اهمیت برگزاری چنین محافل عنوان کرد: در دوران کنونی که ابَرروندهای متعددی در حال شکل گیری است، هیچ دولتی نمیتواند ادعا کند من میتوانم جریانی را مدیریت کنم. اما همه در تلاش هستند تا در دوران گذار از این ابرروندها در آینده نقش و جایگاهی برای خود تعیین کنند.
وی ادامه داد: این تغییرات چنان سریع است که دنیای اسلام در مقابله با این پیچ تاریخی بایستی برنامهریزی دقیق و کاملی داشته باشد تا به تعبیر مقام معظم رهبری جهاد کبیر یعنی «عدم تبعیت و دنباله روی از دشمن» تحقق پیدا کند.
ملکی مطرح کرد: ایادی استکبار در تلاش هستند با مشغول سازی و درگیری داخلی بین جوامع مسلمان استعداد نقش آفرینی در آینده جهانی را از دنیای اسلام سلب کنند. به همین منظور، نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به ویژه نهادهای حوزوی و دانشگاهی باید این موضوع را مدیریت کنند و رسالت بینالمللی حوزههای علمیه و مراکز وابسته فرهنگی ـ دینی بسیار سنگین تر از گذشته است.
تأکید سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بر اقتدار حوزه علمیه در عرصه بینالملل
وی در عین حال، گفت: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در دوره جدید خود، خدمت به نهادهای اصیل دینی به ویژه حوزه علمیه و مراکز وابسته را تعریف کرده است تا به کمک آن بتواند امتداد بینالمللی این مراکز را تقویت کند.
رئیس مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی افزود: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در جایگاه تحلیل گر و تسهیل گر میدانی میتواند کمک زیادی به این موضوع داشته باشد و اولین قدم در این مسیر، مواجه نهادهای مذکور با میدان عمل است.
وی ضمن رد رویکرد نسخه نویسی برای میدان بینالمللی از داخل کشور، اعلام کرد: پیام مشخص است، چگونه گفتن را میدان مشخص میکند. تجربه ثابت کرده است که اگر خصوصیت میدان را درک کنیم در اجرا موفق تر خواهیم بود.
ملکی در ارتباطات فرهنگی ـ بینالمللی سه مدل محصول را شامل محصول تولیدی در کشور مبدأ با کمترین کارآیی، محصول مشترک با اثرگذاری نسبی و محصول تولیدی در میدان با اثربخشی بالا را دسته بندی کرد و در قالب ارزیابی، محصولات فرهنگی ـ میدانی را جزء شاخصهای هادی و راهبردی دانست.
وی در پایان سخنان خود، مطرح کرد: در مقطع کنونی با توجه به ضرورتهای نوخواسته بهتر است اجازه بدهیم در چگونگی بازآفرینی محصولات بینالمللی برای جوامع هدف، میدان مقصد به ما کمک کند.
دارای دو مشخصه متقن و مطابق واقع بودن و قابلیت استناد به مرجعیت مورد مقبول و مورد اعتماد، است.
حجتالاسلام شریعتمداری در باب معرفی کتاب شیعه در اسلام علامه طباطبایی اظهار داشت: بخش اول کتاب، جنبه تاریخی دارد و به کیفیت پیدایش و نشو و نمای شیعه از قرن اول تا قرن چهارده پرداخته است و به مباحثی از قبیل آغاز پیدایش شیعه، منشا اختلاف شیعه و سنی و چگونگی پیدایش و تثبیت حکومتهای بنیامیه، بنیعباس و آلبویه و مذاهب شیعه امامیه و زیدیه و اسماعیلیه نیز اشاره دارد.
وی ادامه داد: بخش دوم کتاب تفکر مذهبی شیعه و سه منبع ظواهر دینی قرآن و حدیث، عقل و کشف عرفانی را بررسی میکند و بخش سوم موضوع اعتقادات اسلامی از نظر شیعه دوازده امامی از قبیل خداشناسی شامل ضرورت وجود خدا، وحدانیت خدا، صفات ذات و صفات فعل، قضا و قدر، انسان و اختیار، پیغمبرشناسی با عناوین فلسفه نبوت، عصمت انبیا، چیستی و دلالت معجزه، حضرت محمد(ص) و قرآن اعجازین، معادشناسی مشتمل بر حقیقت انسان، چیستی روح، مرگ، برزخ، قیامت، استمرار آفرینش و امامشناسی با عناوین معنای امام، فرق امام و نبی، تاریخ اجمالی زندگی دوازده امام، خصوصا امام مهدی(عج) و مباحث مرتبط با غیبت و ظهور ایشان را مورد مطالعه قرار میدهد.
حجتالاسلام والمسلمین شریعتمداری پیشنهاد داد: ضمن حفظ ادبیات منحصر به فرد تطبیقی و تقریبی کتاب علامه طباطبایی و با دقت در روش شناسی این اثر میتوانیم خلاء دادههای آن را جبران و تأمین کنیم و جهت اعتبار بیشتر آن را منضم به تأییدیه مراجع شیعی کنیم.
وی در ادامه سخنانش، مطرح کرد: در این کتاب اختصاصات مذهبی همچون رجعت، آیینها و شعائر شیعی، کلام اجتماعی و سیاسی، تقیه، غلات، بداء و دیگر موارد برجسته نشده است. امّا در کتابی تحت عنوان آموزههای اختصاصی شیعه که در دانشگاه ادیان و مذاهب گردآوری شده به تمامی اینها توجه ویژه شده و توضیح داده شده است. این اثر هم میتواند به عنوان اثری دیگر در رابطه با موضوع این نشست مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
باقر طالبی دارابی، استاد جامعه شناسی دین از دیگر سخنرانان این نشست، پیشنهاد تخصصی تر شدن گفتوگوها را یادآور شد و در باب معرفی منابع شیعی در مقیاس جهانی اعلام کرد: در پایان نامه مرجعیت دینی شیعه در آثار انگلیسی زبان، بسیاری از آثار مکتوب شیعی بررسی شده است که آگاهی از آن برای همگان قابل اهمیت است.
وی با برشمردن تعدادی از کتب موجود در این زمینه، گفت: کتاب جهان موعود گرایی شیعه در تاریخ با ۵۰۴ صفحه توسط سید حسین و سید رضا نصر و حمید دباشی گردآوری شده که میتواند مورد مداقه قرار گیرد. این کتاب ۷ بخش و ۲۶ فصل است و موضوعات جامعی دارد. از نویسندگان حوزوی داخلی و محققین خارجی به طور ترکیبی در این کتاب استفاده شده است. بخش اوّل به بحث اعتقادات پرداخته و بخش دوّم آن به مرجعیت و جامعه شیعی پرداخته است. در بخشی دیگر به موضوع شیعه در تاریخ، رشد تاریخی شیعه و شیعه در مناطق مختلف به ویژه جهان مدرن مورد بحث قرار گرفته است.
طالبی دارابی افزود: در این کتاب، حتی به تفکر شیعه در دوران مشروطیت و شخصیتهای سیاسی انقلاب اسلامی ایران هم اشاره شده که این امر بر جامعیت هر چه بیشتر کتاب افزوده است.
وی پیشنهاد داد: این کتاب طرف نظر از نگاه خاص نویسندگان هر یک از مباحث، به دلیل پاسخگویی کامل به تمام مسائل جامعه شناختی، انسان شناختی، کلامی، الهیاتی، تاریخی و … میتوان از الگوی نوشتاری و یا محتوایی آن استفاده کرد و به عنوان یک کتاب موجود در زمینه معرفی شیعه در جهان مورد بررسی قرار گیرد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: ما بایستی در تدوین کتاب، خود انسان به معنی واقعی و با آن ویژگیهای انحصاری را مخاطب قرار دهیم و آن را دسته بندی نکنیم. کتابی که قرار است تهیه شود باید برای انسانها فارغ از هر گرایشی تهیه شود تا بتواند تأثیری قابل قبولی داشته باشد.
عبدیپور، معاون بینالملل مؤسسه البیان للتواصل و التأصیل نیز در سخنانی در این نشست علمی، گفت: کتب موجود به ویژه «شیعه در اسلام» علامه طباطبایی هر چند در زمان خودش بسیار کتاب مؤثر و جامعی بوده است امّا در حال حاضر دشمن به سراغ میراث شیعی ما از جمله علماء و نظریات آنها مانند علامه کلینی آمده است.
وی ادامه داد: دشمن با گسترش شبهات تخصصی و طرح مسائل خاص، تمام قد مقابل اسلام و تشیع است. ما اکنون در تولید، تبدیل و تولید مشکل داریم و باید این مشکلات را مرتفع کنیم.
معاون بین الملل مؤسسه البیان للتواصل و التأصیل پیشنهاد داد: در هر جلسه مناسب یک اثر به طور دقیق گفتوگو و تحلیل قرار گیرد تا بتواند به نتیجه تخصصی تری رسید.
در پایان این نشست، حجتالاسلام داوودی، مدیر داخلی جامعهالمرتضی(ع) بر وجود ارائه راهکارهای عملیاتی کرد و حجتالاسلام والمسلمین تسخیری، معاونت ارتباطات و امور بین الملل دانشگاه ادیان و مذاهب به بیان مطالبی در خصوص تاریخچه و صعوبت جمع آوری کتاب جامع و کامل در معرفی ویژه شیعه در جهان پرداخت و پیشنهاداتی را در خصوص طریقه نوین گردآوری و تألیف این مجموعه ارائه داد.