لزوم استفاده ایران از تجربه جهانی برای توسعه گردشگری مذهبی

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، اکبر رضوانیان مدرس حوزه گردشگری و عضو هیئت مدیره جامعه بوم گردی کشور توسعه گردشگری مذهبی در ایران را منوط به حضور مدیران متخصص این عرصه در نهادهای تصمیم‌ساز و استفاده از تجربه موفق سایر کشورها دانست.

این کارشناس حوزه گردشگری در گفتگو با ادیان نیوز گفت: گردشگری مذهبی را بازدید گردشگران از اماکن مقدس معنا می‌کنند؛ مانند بازدید از مساجد و فضاهای مقدس ادیانی تمام مذاهب و ادیان. گردشگری دینی و مذهبی با هم متفاوت است. در گردشگری دینی افراد برای مقصد ارزش دینی و معنوی قائل‌اند؛ مانند حج. اما زیارت، معماری، گردشگری حلال و حتی موضوعاتی مانند طب اسلامی هم زیرمجموعه گردشگری مذهبی تعریف می‌شوند. گردشگری مذهبی پررونق‌ترین و قدیمی‌ترین گردشگری گذشته و حال و جهان است.

وی مهم‌ترین شاخصه گردشگری مذهبی را بازدید چندباره گردشگر از آن مکان مذهبی دانست و افزود: چون این نوع گردشگری با باورها و اعتقادات گردشگر گره خورده، لذا گردشگر پس از یکبار حضور در محل از بازگشت مجدد به این مکان منصرف نمی‌شود.

رضوانیان تصریح کرد: هرچند که این نوع گردشگری با باورهای مذهبی و دینی گردشگران گره خورده اما بی‌توجهی به زیرساختهای لازم در این حوزه سبب می شود حضور مجدد گردشگر و طول مدت زمان حضور او کاهش یابد و اقتصاد گردشگری آنگونه که مورد نظر این صنعت است رشد نداشته باشد.

وی افزود: مسیر سفر، مقصد، جاذبه‌های خاص مذهبی و غیره در این نوع گردشگری نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اتفاقات سیاسی و اجتماعی کشور مقصد نیز به شدت در میزان مراجعه مجدد گردشگر و حتی طول زمان اقامت او تاثیرگذار است.

رضوانیان درباره دستآوردهای گردشگری مذهبی برای جامعه میزبان گفت: اگر اصول علمی در توسعه این نوع گردشگری مدنظر قرار گیرد، می‌تواند به توسعه کسب و کار و همچنین توسعه و رونق در بخش صنایع دستی گشور میزبان منجر شود. به عبارت دیگر کشور مقصد با توانمندی‌های موجودش توانمند می‌شوند.  این نوع گردشگری منجر به کاهش تنشهای حوزه‌های سیاسی و اجتماعی می‌شود. افکار و اعتقادات به هم نزدیک می‌شود. خدمات اجتماعی بهبود پیدا می کند. وجوه فرهنگی جامعه میزبان برجسته می‌شود.

وی ادامه داد: گردشگری مذهبی مهمترین شاخصه گردشگری فردی است. هر فرد با توجه به علاقمندی خود به مکانی سفر می‌کند تا به آرامش درونی دست یابد. جامعه میزبان هم اگر قدر داشته‌های خود را بداند آن آیین و حتی آن خوراک حلال را به عنوان بسته شاخص طراحی و به گردشگر معرفی می‌کند. همه کسانی که به حج می‌روند از امکانات آن منطقه بد نمی‌گویند. اقامت، راهنما، خوراک، جاذبه‌ها، سوغات، صنایع دستی و امنیت در حج مورد تایید مسافر است. در آن اقلیم سختی‌های خاصی در حوزه آب و هوایی وجود دارد عربستان امکانات رفاهی لازم را برای حجاج فراهم کرده به گونه‌ای که موجب رضایتمندی آنها می‌شود. حمل و نقل در این کشور به بهترین شکل انجام می‌شود. کعبه و صفا و مروه همه تجهیز شده و به بهترین شکل معرفی می‌شوند. همه از آنچه که خرید می‌کنند، رضایت دارند. عربستان دارنده ذخائر نفتی دنیا است اما درآمد آن از صنعت توریست مذهبی درآمد نفتی را تحت تاثیر قرار داده است.

رضوانیان با انتقاد از عدم به کارگیری تجربه‌های موفق دنیا در توسعه صنعت توریست مذهبی در ایران گفت: اگر حرم امام رضا و حرم حضرت معصومه را از بحث خارج کنیم، گردشگری مذهبی در ایران اصلا وضعیت مناسبی ندارد؛ این درحالی است که در بسیاری از شهرهای کشور ما به سبب پیشینه تمدنی و دینی، زمینه جذب گردشگری مذهبی مهیا است.

وی افزود: اگر ساختار مدیریتی ما تمایلی به این گردشگری دارد، باید عملا این تمایل را نشان دهد. باید از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم. مسافری که به حج می‌رود در هر بار سفر خود می‌بیند که آنجا مجهزتر شده است. این توسعه باعث رونق بیشتر و غنی شدن جامعه محلی می‌شود. امروزه مردم می‌گویند بر اساس اعتقاد سفر می‌کنیم، اما جایی می‌رویم که امکانات بهتری دارد؛ لذا مبلغ حج افزایش پیدا می‌کند، ولی تقاضا کاهش پیدا نمی‌کند.

رضوانیان گفت: جاذبه‌های گردشگری مذهبی در ایران وضعیت مناسبی ندارد. کتابخانه آیت الله نجفی در قم می‌تواند محل جذب گردشگری مذهبی باشد؛ یعنی کسی که به قم می آید فقط به زیارت نرود و از این گنجینه و از بازار قم هم استفاده کند. باید این حفظ هویت با این بخشها پیوست داشته باشد تا هم جنبه‌های اقتصادی و هم جنبه‌های فرهنگی را شامل شود.

وی ادامه داد: در بحث گردشگری یکبار منظورمان گردشگری داخلی است که این نوع گردشگری نیز در اقتصاد شهر در اقتصاد تاثیر می‌گذارد؛ اما در عرصه توریسم به ارزآوری نظر داریم. عراق و عربستان در عرصه ارزآوری موفق بوده‌اند. ما نیز ظرفیت لازم برای قرار گرفتن در کنار کشورهای موفق را داریم. امروزه علاوه بر افغانستان و پاکستان، شهروندان کشورهای عربی به سفر به ایران علاقه دارند. اما برای جذب آنها بحث ترانسفر هوایی اهمیت دارد. هواپیماهای ما فرسوده است. با این وضعیت نمی‌شود ارزآوری داشت. ریل راه آهن داریم اما برای هفتاد سال پیش است. از سوی دیگر اتفاقات اجتماعی و سیاسی باعث عدم احساس امنیت می شود. وقتی عربستان از نظر امنیتی و سیاسی وضعیت مناسبی نداشته باشد، اگر در مسیرهایش تصادف زیاد باشد نمی‌تواند این حجم از توریست را جذب کند.

رضوانیان با اشاره به وجود حرم امام رضا علیه السلام در ایران گفت: ما از این فرصت می‌توانیم برای معرفی سایر جاذبه‌های خود استفاده کنیم. اما متاسفانه در ایران حتی اگر آیین ثبت جهانی شود، پس و پیش این رویداد اتفاق خاصی را شاهد نیستیم. یعنی توسعه‌ و برنامه‌ای برای استفاده از آن وجود ندارد.

او ادامه داد: ورود به امامزاده با چادر در عرصه گردشگری نقص نیست و می تواند جزء قواعد آن باشد. وقتی در ارمنستان به کلیساهای آن کشور می‌روید راهنما به شما می‌گوید نباید دستت در جیبت باشد، کلاه نباید سرت باشد. اگر کسی عبادت می‌کند نباید به او نزدیک شوید. توریست این قواعد را می‌پذیرد اما وقتی وارد آن محل می‌شود دیگر دیوارها یادگاری نویسی ندارد. در فضای کلیسا زباله نیست. در آنجا کولر پر از نمک نمی بینی؛ بلکه یک فضای تاریخی مذهبی در ایروان را می‌بینی مکانهای مذهبی قواعد خاص خود را دارند رعایت قواعد در عرصه گردشگری جا افتاده است.

رضوانیان گفت: استانبول به شهر هزار مسجد معروف است. آنجا پنج بار اذان گفته می شود. شاخه‌های مختلف گردشگری در این منطقه جریان دارد. اما در فاصله چند متری مساجد در استانبول مشروب فروشی نیست. مساجد بسیار زیبا و باشکوه هستند. این‌ها تجربیاتی است که می توانیم از کشورهای دیگر بیاموزیم و با به کارگیری آن به توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور کمک کنیم.