جریان‌شناسی جنبش‌های مهدوی

چکیده :

از جریان‌های مطرح در جهان اسلام، جنبش‌های مهدوی یا متمهدیان است. جهان اسلام در طول تاریخ اسلام آزمایشگاه مهدویت بوده، امواجی از ادعاها در باب مهدویت را به خود دیده است. جنبش‌های مهدوی با توجه به موقعیت مذهبی، سیاسی و اجتماعی، از مبانی نظری متفاوتی در باب مهدویت (نظیر فرزند پیامبر(ص) و از نسل فاطمه(س) بودن، شعار «الرضا من آل محمد»، مقام «بابیت» امام زمان(ع)، «امامت باطنی»، «ولایت» و «مهدویت نوعیه») پیروی کرده‌اند.
در دوره‌های مختلف تاریخی، زمینه‌های گوناگونی (نظیر پویایی و نشاط مهدویت، انحراف اسلام از مسیر اصلی، ظلم و فساد داخلی و تهاجم بیرونی و علاقه شدید به اهل‌بیت(ع)) باعث پدید آمدن و گسترش جنبش‌های مهدوی بوده است. استفاده از نشانه‌های مهدویت، استفاده از نمادهای صدر اسلام، عوام‌گرایی مردم و عوام‌فریبی مدعیان و حمایت استعمار در دوران اخیر، باعث رونق بازار جنبش‌های مهدوی بوده است. این جریان آثار مخربی، نظیر رویارویی با اسلام، ایجاد تفرقه در جامعه اسلامی و ایجاد فرقه‌های انحرافی برای جهان اسلام داشته است.

کلیدواژه : مهدویت، بابیت، مهدی، متمهدی، جنبش‌های مهدوی، مهدویت نوعیه، ولایت باطنی.