آموزه‌های محیط‌ زیست با رهیافت قرآنی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، نخستین نشست هم‌اندیشی دانشجویی نیز که با عنوان «نامه و قرار» برگزار شد به موضوع محیط‌ زیست اختصاص داشت و در آن به تدبر در آیات قرآن با رویکرد حفاظت از محیط‌زیست پرداخته شد.

در ابتدای این هم‌اندیشی که روز گذشته (۱۶ بهمن‌ماه) با عنوان محیط‌زیست در دانشگاه اصفهان برگزار شد، امیر احمدنژاد، دکترای علوم قرآن و حدیث، به آیه ۱۱۹ سوره نساء و مفهوم آن پرداخت و اظهار کرد: خداوند در این آیه فرموده است: «وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبیناً.» خدا در این آیه شریفه به برخی اهداف شیطان اشاره‌کرده و بر دشمنیِ او با فرزندان آدم تأکید می‌کند. درواقع این آیه، جمله‌ای از شیطان خطاب به خداوند است چراکه خداوند شیطان را به‌واسطه سجده نکردن به آدم از بهشت اخراج می‌کند و شیطان در حین رفتن، بیانیه‌ای را با شدت و غلظت می‌خواند و به خدا قسم می‌خورد که «به تو اثبات می‌کنم که در مورد آدمی که من را به خاطر او راندی، اشتباه کردی و قطعاً من آن‌ها را از راه اصلی منحرف می‌کنم تا راه درست زندگی را پیدا نکنند و یقیناً آن‌ها را دچار آرزوهای عجیب‌وغریب می‌کنم و بعد از آن هم به آن‌ها فرمان می‌دهم که گوش‌های چهارپایان را بشکافند و یا قطع کنند!»

او افزود: آن چیزی که در این آیه برای من بسیار جالب است تکرار «لَآمُرَنَّهُمْ» است و می‌گوید «لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ» یعنی «به آن‌ها امر می‌کنم که خلق خدا را تغییر دهند.» نتیجه این تغییر به گفته قرآن، ورشکستگی است و خداوند آورده است که «وَ مَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبیناً» اما «فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ» چیست؟ این بخش، محور اصلی یعنی بخش انحرافی حیات انسان این است که در خلق خدا تغییر ایجاد کند.

در ادامه این نشست هم‌اندیشی، محمد سلطانی، دکترای علوم قرآن و حدیث گفت: من فکر می‌کنم همه‌چیز از اسم یا نام شروع می‌شود که هم یک ریشه قرآنی دارد و هم ریشه‌ای که از اندیشه و تفکر ما سرچشمه می‌گیرد. به این معنا که همه‌چیز از ذهنیت ما آغاز می‌شود چون ذهنیت ما مایه نام‌گذاری است؛ اینکه شما بر من و من بر شما چه نامی بگذاریم، حاکم بر مردم و مردم بر حاکم چه نامی بگذارند. فرعون به مردم اعلام کرد که «فَقالَ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلی‏» من رَب اعلا هستم و یا کریم‌خان زند به مردم گفت که مرا پادشاه نخوانید بلکه وکیل‌الرعایا بخوانید. بنابراین من فکر می‌کنم که ارتباط ما با طبیعت، چه طبیعت گیاهی، چه انسان‌ها و خداوند و حتی خودمان، همگی با نام شروع می‌شود.

او با بیان اینکه مهم آن است که من بر خودم چه نامی می‌گذارم، افزود: دراین‌باره امیرالمؤمنین جمله‌ای زیبا و تعیین‌کننده دارد که فرموده‌اند «المَرْءُ حَیْثُ وَضَعَ نَفْسَه»ُ یعنی «آدمی آنجاست که خویشتن را قرار دهد.»

همچنین سید محمد رجایی رامشه، دکترای مهندسی ذهن اظهار کرد: همه قرآن، کُد است، یعنی کلیدواژه و راز است و گاهی اوقات پیش‌نیاز کُدی که می‌خواهیم در قرآن باز کنیم کدهای دیگری است. در طبیعت نیز نکته‌های بسیاری وجود دارد، همین‌طور وقتی می‌خواهیم سجده نکردن شیطان را باز کنیم ابتدا باید به کُد سجده توجه کرده و آن را باز کنیم. عبادت نیز نکته‌های زیادی دارد و بعضی فکر می‌کنند که صلاه همان عبادت و فقط برای مسلمانان است، درصورتی‌که حضرت عیسی در گهواره می‌گوید به من سفارش شده به صلاه و اگر بخواهیم کد اصلی عبادت را باز کنیم باید به عبد بپردازیم.

او با اشاره به آیه ۷ سوره کهف و آیه ۱۱۹ سوره نساء گفت: آیه ۷ سوره کهف، حرف و خواسته خداست و اینکه می‌گویم همه‌چیز از نام شروع می‌شود به این آیه نیز اشاره دارد که خدا به طبیعت، نام «زینت» را داده و سپس باید در آیه ۱۱۹ سوره نسا به این موضوع اشاره کرد که شیطان چه می‌گوید. شیطان به معنای مجموعه نیروهای افراد شر است که فرمان می‌دهد که تغییر کند؛ بنابراین «فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ» یعنی خلق خدا را به چیزی جز او تبدیل کنند.

رجایی ادامه داد: آیه ۷ سوره کهف، نامی است که خدا بر محیط‌زیست ما می‌گذارد، یعنی در آیه «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَی الْأَرْضِ زِینَهً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» کلمه «زِینَهً» بسیار قابل‌توجه است. قرآن نمی‌گوید هر آنچه در زمین است، مصرف شما است، اما در این آیه فرموده که ما آنچه را روی زمین است زینت برای آن قرار دادیم تا آنان را بیازماییم که کدامشان بهتر و نیکوتر عمل می‌کنند.

این دکترای مهندسی ذهن با بیان اینکه آیه ۷ سوره کهف بر آیه ۱۱۹ سوره نسا تقدم دارد، گفت: در بازگردان واژه عبادت باید دقت کرد و بازگرداندن آن به کلمه پرستش اشتباه و لازم است که از واژه عبد را به‌کار برد. اگر کسی بنده خدا باشد می‌تواند برخلاف نظر او عمل کند؟! مسلماً خیر و خیلی عجیب است که این آیه پیامی بالاتر از حفظ محیط‌زیست را منتقل می‌کند، یعنی زیباتر و بهتر ساختن.

رجایی رامشه خاطرنشان کرد: خدا در آیه‌های مختلف اشاره می‌کند که انسان و طبیعت از خاک آفریده‌شده‌اند. خدا می‌گوید من آب را بخار می‌کنم، باد را می‌آورم، ابرها را حرکت می‌دهم و سپس باران را فرو می‌فرستم و زمین مرده را با آب زنده می‌کنم. در آیاتی دیگر به خلقت انسان اشاره می‌کند و می‌گوید ما انسان را از خاک آفریدیم و تأکید می‌کند همان‌طور که زمین مرده را زنده می‌کنم پس می‌توانم یک‌بار دیگر خلق جدیدی را به‌جای شما بمیرانم و زنده کنم. جایی نیز فرموده است که من عرش را بر آب بنا می‌کنم. اما اینکه زنده می‌کند یعنی چه؟ خاصیت آب این است که توانایی جابجایی دارد، از سویی دیگر خداوند با حرکت، به موجودات زندگی می‌دهد اما در مورد انسان، با این حرکت، او را به عرش می‌برد. زنده می‌کند و می‌میراند و دوباره می‌میراند و زنده می‌کند اما برای تکامل و رسیدن انسان به ملکوت.

او افزود: وقتی خدا انسان را خلق کرد به سایر موجودات گفت به او سجده کنید و درحالی‌که فرشتگان ابزار خداوند هستند، اما به ابزاری در اختیار آدم تبدیل می‌شوند و آدم اختیار دارد که از ابزار فرشتگان استفاده کند.

این دکترای مهندسی ذهن با بیان اینکه کار خدا تکامل است و ما برای بندگی به دنیا آمدیم و کسی که بندگی نکند به دنبال بردگی است، تصریح کرد: خداوند در آیه ۶۴ سوره نسا فرموده است که «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ» یعنی ما رسولی نفرستادیم مگر بر این مقصود که خلق به امر خدا او را اطاعت کنند و در آیه ۶۵ این سوره نیز آورده که «إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاکَ اللَّهُ» یعنی ما قرآن را به حق به‌سوی تو فرستادیم تا به آنچه خدا بر تو پدید آورده میان مردم حکم کنی.

رجایی رامشه گفت: هر چیزی اگر هارمونی داشته باشد و در جای خودش باشد زیباست و اگر جز این باشد نازیبا است. خدا نیز می‌گوید همه‌چیز در خلقتی که من خلق کردم در جای خودش است و تو آن را به هم نزن و اگر غیرازاین عمل کردی، درست نیست. خداوند پازلی هماهنگ و با هارمونی ساخته است و در این بین، احترام به طبیعت یعنی بگذاریم طبیعت کار خودش را انجام دهد.

در پایان این نشست هم‌اندیشی نیز محمد سلطانی، دکترای علوم قرآن و حدیث با اشاره به کلمه‌های کلیدی «ذکر»، «تذکر» و «ذکرا» و با بیان اینکه چهار مرحله «مقلد»، «اندیشمند»، «داوری خود» و «انتقاد از خود» برای آدمی را در نظر گرفته است، گفت: هر انسانی در هر کار خُرد و کلانی که انجام می‌دهد گاهی صرفاً مقلد و مقلد، برده است؛ درحالی‌که بندگی با اندیشه و از روی اختیار و فهم است. وقتی انسان از بردگی بیرون آمد اندیشمند خواهد شد یعنی فکر کرده و کار می‌کند. ازنظر من عموم آدم‌ها در دو مرحله مقلد یا اندیشمند قرار دارند اما مرحله سومی نیز وجود دارد و این است که من به‌عنوان یک فرد اندیشمند، خود و اندیشه خود را داوری کنم؛ ضمن اینکه مرحله چهارم، مرحله منتقد یا انتقاد از خویش نام دارد که در باید داوریِ ما از خودمان بی‌رحمانه باشد.