هادی سروش: صنفی به نام عالم دینی، پدیده‌ای مربوط به اسلام نیست!
استاد هادی سروش تأکید دارد که عالم دینی تا محیط خود و مردم را نشناسد نمی‌تواند برای مردم ارمغان سعادت و عامل ارتباط با انبیاء باشد و نیز نمی‌تواند ادعای مرزبان فکر و فرهنگ اسلام باشد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام و المسلمین هادی سروش در مراسم چهل و دومین سالگرد آیت‌الله ملکی، امام جماعت مسجد همت تجریش و تجلیل فرزند شهیدش که با حضور عده‌ای از روحانیون و اساتید دانشگاه و مدیران فرهیخته شکل گرفت درخصوص جایگاه عالم دینی و اسلام گفت: آموزه‌های وحیانی -قرآن و عترت- بر عالمانِ عاقل ارج گذارده و عالمان فاسد را مورد حمله شدید قرار داده است.
وی ادامه داد: صنفی به نام عالم دینی، یک پدیده مربوط به اسلام نیست بلکه سابقه وجودِ «عالم دینی» در ادیان الهی است. به عنوان نمونه در آیه ۶۳ مائده نام علماء یهود و مسیح آمده که آنان از باطل خوری و گناه نهی نمی کردند؛ لَوْلا یَنْهاهُمُ الرَّبَّانِیُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما کانُوا یَصْنَعُونَ؛ چرا دانشمندان و علما [ى یهود و نصارا]، آنها را از سخنان گناه آمیز و خوردن مال حرام، نهى نمى‌کنند؟! چه بد و ناپسند است عملى که انجام مى‌دادند!
آقای سروش در رابطه با حمله شدید قرآن و نهج البلاغه به عالم نمایان درباری و فاسد، گفت: قرآن دو حمله شدید به عالمان سوء دارد که به دو حیوان آنان را تشبیه کرده؛ یکی در آیه ۱۷۶ سوره اعراف؛ «إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ» و دیگری در آیه ۵ سوره جمعه؛ «مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْرَاهَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفَارًا» این دو آیه مربوط به عالم فاسد است و فقط منحصر به ادیان گذشته نیست. در خطبه ۸۵ نهج البلاغه هم آمده؛ ظاهر اینان آدم است ولی باطن شان حیوان است و آخر تسمی عالما و لیس به … فَالصُّورَهُ صُورَهُ إِنْسَانٍ وَ الْقَلْبُ قَلْبُ حَیَوَانٍ…
وی در زمینه مسئولیت عالم دینی نیز اظهار داشت: از دیدگاه علامه طباطبائی مسئولیت روحانیت در ایجاد ارتباط با انبیاء است و این برقراری ارتباط لوازم و ملازماتی دارد؛ علم وسیع و درک عمیق و پاکی و محبت از نیازهای ضروری آن است.
آقای سروش افزود: در زمینه علم و دانش، ضرورت مقدار حداقلی معلومات دینی برای عالم دینی قابل انکار نیست. علم در این حوزه؛ درک کتاب و سنت و البته درک عمیق آن عالم دینی ضروری است و البته عالم شدن به تعبیر استادمان علامه حسن زاده جان کندن می خواهد و به تعبیر علامه شعرانی با سوزن کّندن زمین است!
وی بیان کرد: استاد شهید مطهری تعبیر قابل تاملی دارد و می گوید؛ در بیان رسول الله (ص) آمده؛ «العلماء ورثه الانبیاء»، نباید غافل شد که وارثانی هستند که سرمایه ارثی را تباه می کنند! عالم دینی به عنوان وارث علوم انبیاء باید سرمایه را افزایش دهد یعنی با تولید علم و راهکار جدید، راحتی و سعادت بشر را رقم زند.
وی عنوان کرد: بارها استادمان حضرت آیت الله جوادی به مسئولین حوزه ها تذکر داده‌اند، اجازه ندهید طلاب جوان وارد کارهای اجرایی شوند این کار نهال فروشی است. پس شناخت قرآن و علوم منتهی به قرآن از فقه و اصول و کلام تا تاریخ برای یک عالم دینی ضروری است.
آقای سروش گفت: عقل و عقلانیت در مورد عالم دینی یک واجب جدی است. وقتی شان وجودی عالم به تعبیر علامه طباطبائی شان وجودیِ عالم دینی ارتباط بین مردم و انبیاء است. پس باید مردم را بشناسد و جهان را بشناسد و مرزهای اعتقادی را بشناسد و برای هر کجا راهکار خواستش را آگاه باشد. این می شود عقل و عقلانیتی که در روحانیت ضروری است. عالم دینی تا زمان و زمین را نشناسد، یعنی محیط خود و مردم را نشناسد نمی‌تواند برای مردم ارمغان سعادت و عامل ارتباط با انبیاء باشد و نیز نمی تواند ادعای مرزبان فکر و فرهنگ اسلام باشد.
وی در بخش دیگری از سخنانش به اصل اساسیِ معنویت و پاکی و محبت به مردم در رابطه روحانیت پرداخت و تصریح کرد: معنویت و پاکی نیات و رفتار و نیز محبت با جامعه از سوی روحانیت آنچنان محکم است که هیچ ناپاکی و دنیاگرائی و خشونت با جامعه از هیچ عالم دینی و روحانی قابل پذیرش نیست. وقتی به تعبیر استاد مطهری باید پاکی به مردم منتقل شود و این انتقال درصورت معنویت و روحیه محبت خود روحانی است تا بتواند با روح انسانها ارتباط برقرار کند.
وی اظهار داشت: انتقال علم و پاکی به مردم و محافظت از دین آنان، در گرو دانش عمیق و اتخاذ روش درست شخص روحانی و احساسات ایمانی و عواطف اوست. در سوره توبه و بقره و مایده به مهم اشاره ها شده. در آیه ۳۴ سوره توبه فرمود: «إن کثیراًمن الاحبار و الرهبان لیأکلون اموال الناس بالباطل ویصدون عن سبیل الله»؛ بسیاری از دانشمندان یهود و راهبان ،اموال مردم را به ناروا می‌خورند، ومردمان از راه خدا باز می دارند.
عالم دینی هم موظف است مردم از خوردن عمومی یا شخصی که «سحت و باطل» است، نهی کند چنانچه از سوره مائده تقدیم داشتم و هم خود از نزدیک شدن به اموال دیگر بشکل باطل و ناروا با توجیه های شرعی و بازی کردن های با قانون بر حذر باشد.
وی گفت: این اوصاف اثباتی که فضیلت های ضروری برای روحانیت است بصورت یک جا در خطبه ۲۱۴ نهج البلاغه به زیبایی ترسیم شده؛ «وَ اعْلَمُوا أَنَّ عِبَادَاللَّهِ الْمُسْتَحْفَظِینَ عِلْمَهُ، یَصُونُونَ مَصُونَهُ وَ یُفَجِّرُونَ عُیُونَهُ، یَتَوَاصَلُونَ بِالْوِلَایَهِ وَ یَتَلَاقَوْنَ بِالْمَحَبَّهِ وَ یَتَسَاقَوْنَ بِکَأْسٍ رَوِیَّهٍ وَ یَصْدُرُونَ بِرِیَّهٍ، لَا تَشُوبُهُمُ الرِّیبَهُ وَ لَا تُسْرِعُ فِیهِمُ الْغِیبَهُ، عَلَى ذَلِکَ عَقَدَ خَلْقَهُمْ وَ أَخْلَاقَهُمْ، فَعَلَیْهِ یَتَحَابُّونَ وَ بِهِ یَتَوَاصَلُونَ، فَکَانُوا کَتَفَاضُلِ الْبَذْرِ یُنْتَقَى فَیُؤْخَذُ مِنْهُ وَ یُلْقَى، قَدْ مَیَّزَهُ التَّخْلِیصُ وَ هَذَّبَهُ التَّمْحِیصُ.»
ترجمه این عبارات چنین است ؛ بدانید که آن گروه از بندگان خدا که نگهدارندگان علم او هستند، آنچه را باید نگه دارند، نگه مى‌دارند و چشمه هاى آن را جارى مى سازند و به یارى، با هم مى آمیزند و به محبت با یکدیگر دیدار مى‌نمایند و جام سرشار به یکدیگر مى‌نوشانند و سیراب از هم جدا مى‌شوند. تردید و بدگمانى در آنها راه نیابد و غیبت را در میانشان راهى نیست. سرشت و خویشان چنین است و بر این حال با هم دوستى مى‌ورزند و با یکدیگر مى‌آمیزند. چونان بذرهاى برگزیده‌اند که جداشان کنند و برگیرند و بر زمین بیفشانند. بذرى که خالص بودنش آن را بر دیگر بذرها برترى بخشیده و آزمایشش از هر ناپاک پیراسته است.
آقای سروش با ذکر خاطراتی از مرحوم آیت ملکی که نشان روشنفکری و عقلانیت او با توجه به ارتباطش با استاد مطهری، و نیز حکایتی از مراتب فضیلت اخلاقی ایشان، به سخن خود پایان داد.