بایزید بسطامی در میان زرتشتیان بزرگ شد
مزار سلطان العارفین «بایزید بسطامی» که در نیمه اول قرن دوم هجری در شهر بسطام از ایالت کومِش (قومِس) در محله مؤبدان (زرتشتیان) در خانواده ای متدین متولد شده است به مجموعه تاریخی بسطام معروف است. سلطان و عارفی که مشی و مرامی خاص دارد.
به گزارش سرویس ویکی ردنا (ادیان نیوز)، به معرفی و آشنایی با بایزید بسطامی و مجموعه تاریخی بسطام خواهیم پرداخت. بسطام شهر کوچکی است که تنها ۶ کیلومتر با شاهرود در استان سمنان فاصله دارد و قدمتی دیرینه دارد. شهر پر است از آثار تاریخی متنوع که در دوران مختلف تاریخی ساخته‌شده‌اند. این شهر بیش از ۹ هزار سال قدمت دارد و نشانه‌های آن در تپه سنگ چخماخ یافت شده است. برخی می‌گویند بسطام حاکم خراسان در زمان پادشاهی خسروپرویز این شهر را تأسیس کرده است که پس از حمله قوم مغول کم‌کم شهر رو به افول رفت. یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین آب شهر قنات‌هایی است که در آن جاری هستند و قدمت برخی از آن‌ها به ۵۰۰ سال پیش می‌رسد. آب این قنات‌ها در طول تابستان بسیار خنک و گوارا و در روزهای سرد زمستان گرم است. در غرب شهر رشته‌کوه‌های شاهوار و شهر مجن است و در شرق آن نیز میامی و مناطق کویری واقع‌شده‌اند. از سمت شمال نیز همسایه استان گلستان است.
بایزید بسطامی ابویزید طیفور پسر عیسی پسر سُروشان بسطامی ملقب به سلطان العارفین، در نیمه اول قرن دوم هجری در شهر بسطام از ایالت کومِش (قومِس) در محله مؤبدان (زرتشتیان) در خانواده‌ای متدین متولد شد. بایزد در سال ۲۶۱ هجری قمری دار فانی را وداع گفت و او را همان‌جایی دفن کردند که سال‌ها ریاضت و سختی‌کشیده بود. مزار او امروزه جزو مجموعه تاریخی بسطام به شمار می‌آید. نکته قابل‌توجه این است که قبر او خارج از فضای اصلی است و در کنار آن صحن قرارگرفته است. در جوار این مزار می‌توان صومعه‌ای را یافت که بایزید بسطامی در آن به عبادت می‌پرداخت. این مکان نشان دهنه نحوه زندگی او و شیوه زندگی ساده و دور از تجمل وی بوده است.
گویند بایزید مقام والای خود را به‌واسطه نیکی و احترام زیاد به مادر به دست آورده است. در کنار مزار او یک مزار دیگر قرار دارد که متعلق به امام‌زاده محمد فرزند امام جعفر صادق (ع) است. اغلب آثاری که در این مجموعه یافت می‌شود در دوران سلجوقیان و ایلخانی ساخته‌شده است.در سمت شرق مسجد مناره بسطام قرارگرفته که تاریخ ساخت آن به سال ۵۱۴ هجری قمری برمی‌گردد. پله‌های مارپیچ که در سراسر آن کشیده می‌شوند راه رسیدن به بالای مناره هستند. در تمام طول این راه‌پله روزنه‌هایی قرار دارد که نور از میان آن‌ها به داخل تابیده‌شده و روشنایی لازم تأمین می‌شود. ارتفاع این مناره ۱۴.۵ متر است. در ساخت آن از آجر استفاده‌شده و به مسجد بایزید متصل است. این بنا جزو یکی از زیباترین سازه‌های مجموعه تاریخی بسطام به‌حساب می‌آید.
از دیگر جاذبه‌های شاهرود آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی که در روستای قلعه‌نو بسطام واقع‌شده است. بقعه شیخ ابوالحسن خرقانی در دوره معاصر ساخته‌شده و نمای بیرونی آن با آجر لعاب‌دار کارشده است. بر روی قبر این عارف ایرانی سنگ مرمری حکاکی شده از اشعار خودش قرار دارد. گرچه معماری بنای آرامگاه ساده است، اما درگذشته مسجدی در جوار آن بوده است که گنبد مخروطی شکل، کاشی‌کاری و گچ‌بری‌های استادانه آن بسیار زیبا بوده است، ولی متأسفانه در حال حاضر جز محراب از آن چیزی باقی نمانده است. گفته می‌شود که این مسجد در زمان ایلخانیان ساخته‌شده بود.
در وصف شیخ چنین گفته‌شده است که دو شیر و یک مار توسط او رام شده بودند و شیران کوله‌بار هیزم او را حمل می‌کردند. بر طبق این افسانه مجسمه‌ای که در بالای پله‌های ورودی از شیخ خرقانی ساخته‌شده است نیز دارای دو شیر نشسته در کنار ایشان است. گفته‌شده است که در سر خانقاه شیخ ابوالحسن خرقانی به خواست ایشان چنین نوشته‌شده بود «هر که در این سرا درآید، نانش دهید و از ایمانش مپرسید، چه آن‌کس که به درگاه باری‌تعالی به جان ارزد البته برخوان ابوالحسن به نان ارزد».
