چرا خداوند با وجود وعده عذاب به انسان انتقام جو نیست؟
تا ۷۴ سوره «غافر» روز یک‌شنبه، ۱۶ اسفند ماه، بیان کرد: قرآن همه بخش‌های
جهان را که آیات الهی هستند چه انفسی و چه آفاقی تبیین می‌کند. آیات آفاقی
بعضی‌ها با بعض، آیات انفسی با بعض دیگر از آیات انفسی و مجموعه این دو
گروه آیات را نیز با یکدیگر تبیین و تفسیر می‌کند. آیات تدوینی قرآن کریم
نیز یکدیگر را تبیین و تفسیر می‌کنند یعنی سوره‌ها مکی و سوره‌های مدنی هم
خودشان و هم دیگر آیات را تفسیر و تبیین می‌کنند. وقتی آیات قرآنی بعضی
مفسر بعض شد و عصاره قرآن روشن شد این آیات تدوینی یعنی قرآن کریم آن آیات
تکوینی یعنی خلقت را تفسیر می‌کند یعنی این آیات تدوینی یعنی قرآن کریم
آسمان، زمین، دنیا، آخرت، انسان، ملک، بهشت و جهنم را شرح می‌دهد. آنها
آیات تکوینی خدای سبحان هستند و قرآن آیات تدوینی خداوند است. بنابراین در
این چرخه سه کار انجام می‌شود اول اینکه آیات تکوینی؛ چه آفاقی، چه انفسی
هر کدام با هم هماهنگ می‌شوند در مرحله دوم نیز مجموعه این آیات هم با
هماهنگ می‌شوند و در مرحله سوم کل نظام می‌شود «ما امرنا الا الواحده». در
مورد آیات تدوینی یعنی قرآن کریم هم همین اتفاق می‌افتد یعنی آیات مکی و
آیات مدنی هر کدام با هم هماهنگ می‌شوند سپس مجموع آنها نیز با هم هماهنگ
می‌شوند و در نهایت نیز کل قرآن می‌شود امر واحده. این کلمه واحده آن امر
واحد را تشریح می‌کند، تبیین می‌کند و تفسیر می‌کند. لذا قرآن کریم بعد از
مساله توحید فوراً آیات آفاقی را تشریح می‌کند و در مورد آسمان و زمین سخن
می‌گوید سپس به مساله آیات انفسی و پیدایش انسان، بدن، روح و چگونگی خلق
انسان سخن می‌گوید بعد ارتباط این‌ها را با هم بازگو می‌کند و می‌فرماید
کسی که این نظام را آفرید و کسی که این آیات را نازل کرد و این آیات را
برای شرح و تفصیل آن نظام نازل کرد شما را به خودش دعوت کرد.
وی
اضافه کرد: در این آیات وجود مبارک پیامبر فرمود من نهی شدم «قُلْ إِنِّی
نُهِیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَمَّا
جَاءَنِیَ الْبَیِّنَاتُ مِنْ رَبِّی؛ بگو: مرا نهى کرده‌اند که چیزهایى را
که سواى خدا مى‌پرستید پرستش کنم، در حالى که از جانب پروردگارم براى من
دلایلى روشن آمده است.» اما نفرمرد که از طرف چه کسی نهی شده است و چه کسی
او را از چنین کاری باز داشته است و در ادامه آیه نیز سخن از امر می‌کند
اما سخنی از این نمی‌کند که آمر این امر چه کسی بوده است «وَأُمِرْتُ أَنْ
أُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ؛ و به من فرمان داده‌اند که در برابر
پروردگار جهانیان تسلیم باشم.» دلیل عدم مشخص کردن این آمر و ناهی به خاطر
عظمت اوست اما به هر حال در همین آیه دو بار از کلمه رب استفاده کرد تا
اشاره کند که آن آمر و ناهی همان رب العالمین است.
این مفسر قرآن
کریم عنوان کرد: در آیه بعد این رب العالمینی که پیامبر را نهی کرده و به
او دستور داده است اینگونه معرفی می‌شود «هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ
تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَهٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَهٍ ثُمَّ یُخْرِجُکُمْ
طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ ثُمَّ لِتَکُونُوا شُیُوخًا
وَمِنْکُمْ مَنْ یُتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ وَلِتَبْلُغُوا أَجَلًا مُسَمًّى
وَلَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ؛ اوست آن خدایى که شما را از خاک، سپس از نطفه،
سپس از لخته خونى بیافریده است. آنگاه شما را که کودکى بودید از رحم مادر
آورد تا به سن جوانى برسید و پیر شوید. بعضى از شما پیش از پیرى بمیرید و
بعضى به آن زمان معین مى‌رسید و شاید به عقل دریابید.» در حقیقت این آیه که
در تشریح آیات تکوینی انفسی قرآن کریم است بعد از آیات تکوینی آفاقی است
که در مورد خلق آسمان و زمین در آیات ۶۳ به بعد ذکر کرده بود می‌باشد
«اللَّهُ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً
وَصَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ وَرَزَقَکُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ
ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ فَتَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ»
فرمود بالاخره آسمان و زمین با اراده الهی می‌چرخد و همه پرندگانی که در
آسمان‌ها هستند و بدون هیچ تکیه‌گاهی در آسمان‌ها هستند خدا نگه می‌دارد.
وی
افزود: بعد از بیان آیات تکوینی انفسی فرمود که ما همه این‌ها را خلق
کردیم تا انسان عاقل شود و تفکر کنید و در مورد آیات آفاقی نیز همین بیان
را داشت و هدف آن را شکر و سپاس خداوند ذکر کرده بود. بعد خداوند برهان
اقامه می‌کند که او کسی است که زنده می‌کند و می‌میراند و آنچه را که الان
احیا کرده است مرده بوده‌اند « هُوَ الَّذِی یُحْیِی وَیُمِیتُ فَإِذَا
قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ» و به آنها فرصتی
داده شده است فرصتی که زمان مشخص و پایان مشخصی دارد که وقتی آن زمان برسد
دیگر تقدم و تأخر نخواهد داشت «فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ
یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَهً وَلاَ یَسْتَقْدِمُونَ» معنای به عقب انداختن یا
«یستاخرون» در این آیه مشخص است یعنی زمانی که وقت و زمان مرگ فرا برسد مرگ
و موت به تعویق نمی‌افتد و همان زمان جان انسان گرفته می‌شود اما معنای
«لایستقدمون» در اینجا چیست؟ به نظر می‌رسد اگر قرار باشد معنای لفظی آن را
در نظر بگیریم باید این مساله محال باشد به خاطر اینکه وقتی که زمان چیزی
فرا رسیده است دیگر جلو انداختن معنایی ندارد، وقتی زمانی مرگ فرا رسیده
است دیگر اینکه بخواهیم قبل از این زمان فرا رسیده مرگ را تصور کنیم محال
است بنابراین گفته شده است که اصلاً بخش دوم یعنی همان «لایستقدمون» برای
معنا کردن قسمت اول آمده است یعنی همانطور که تقدیم مرگ محال است تأخیر آن
از زمانی که وقت آن رسیده است نیز محال است.
آیت الله جوادی بیان
کرد: خداوند می‌فرماید اگر چنانچه بررسی شود مشخص می‌شود که هیچ چیزی جدای
از جان انسان نیست آنچه در نظام هستی راه پیدا می‌کند همه با هم مرتبط
هستند و همینطور با انسان. اینطور نیست که هر چه انسان در این نظام انجام
می‌دهد از او جدا باشد کل نظام یک نظام هماهنگ است بنابراین انسان اگر بد
کرد یا خوب انجام داد آن بد یا خوب به عنوان بخشی از جهان شمرده خواهد شد و
اینطور نیست که تمام بدی‌ها و خوبی‌های انسان از دیگر ابعاد وجودی انسان
یعنی از عقیده، اخلاق، حقوق و فقه از انسان جدا باشد. انسان شنیده است که
در جهنم غل و زنجیری وجود دارد اما نمی‌داند که این غل و زنجیر همان چیزی
است که انسان آن را دارد با دست خودش برای آخرت خودش می‌سازد تا در آنجا به
دست و گردن خود بیندازد. مثلاً خداوند فرمود «سَیُطَوَّقُونَ مَا
بَخِلُواْ بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ» این غل و زنجیر‌ها همان بخلی است که
انسان در دنیا داشت. این زنجیر بخل در قیامت در حقیقت همان زنجیر بخلی است
که انسان در دنیا به دست و پای دیگری می‌بست و مشکلی برای جامعه ایجاد
می‌کرد. در سوره مبارکه جن آمده است که خود ظالم و قاسط هیزم جهنم می‌شود
«وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَکَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا» حطب یعنی هیزم.
این فقط بخشی از اسرار جهنم است و انسان همه اسرار جهنم را نمی‌داند و خدا
نکند که انسان بخواهد این اسرار را بداند و آنها را از نزدیک ببیند. در
سوره مبارک نساء نیز آمده است «إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ
الْیَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا
وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیرًا» باطن گناه آتش است اگر باطن گناه آتش است و کل
این اعمال با یکدیگر و نظام هماهنگ هستند اغلالی که در اینجا مطرح است
هیزمی که در آنجا مطرح است ناری که در سوره نساء مطرح است محصول همان سیئات
و گناه خواهد بود. پس این حرفی که گاهی اوقات در برخی از رسانه‌ها نوشتاری
و تصویری گفته می‌شود که این خدایی که انسان را اینگونه که در قرآن بیان
شده است عذاب می‌کند، خدای انتقام جویی است و از این گونه حرف‌ها اصلا صحیح
نیست چرا که این‌ها اصلاً نمی‌دانند که این آبرو بردن، این مال مردم
خوردن، نیش زدن به مردم، اختلاص بیت المال این خودش ذقوم است لذا فرمود این
آتش اعمال خود شماست و ما در اینجا بساط آهنگری نداریم. اینطور نیست که
ذات اقدس اله در صدد انتقام باشد بلکه این آتش و این عذاب‌ها همه اعمال خود
انسان است.
منبع : شفقنا