نوح هراری و هشدار نسبت به ادعای نبوت هوش مصنوعی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، نوح هراری اندیشمند و نویسنده مشهور اسرائیلی سخنرانی‌ای چند روز پیش داشته در Frontiers Forum با موضوع «هوش مصنوعی و آینده بشریت». او در این سخنرانی مهمترین تهدید هوش مصنوعی را نه سوپرترمیناتورها و ربات‌های خودکار کشتار انبوه، بلکه رسیدن هوش مصنوعی به توانایی تقلید زبان، دستکاری فرهنگ و در نهایت ابداع دین می‌داند. از نظر هراری هوش مصنوعی فاصله زیادی با تسلط کامل بر زبانهای انسانی ندارد و در این مرحله نیاز نیست که ربات‌ها با انسان‌ها بجنگند بلکه مثل همیشه‌ی تاریخ انسان‌ها، خود بر سر توهمات و اسطوره‌ها و مقدسات و تعصباتشان با همدیگر خواهند جنگید با این تفاوت که اینبار دین و فرقه‌های جدیدشان ساخته‌ی دست انسان نیست. خدای ابرهوش مصنوعی نویسنده کتاب مقدس آنان خواهد بود.

هشدار هراری اگرچه به ظاهر در جهت نقد هوش مصنوعی است، اما اگر خوب و دقیق بنگریم بحثی‌ست درباره «امکان بازگشت و مهندسی دین» در جوامع دموکراتیک و سکولار غربی توسط هوش مصنوعی. با این حساب تمام آن رعب و وحشتی که هراری از این مسأله ابراز می‌کند موضوعیست که ما ایرانیان در چهل سال اخیر با گوشت و پوستمان درگیر آن هستیم. همانطور که در یادداشت‌های متعددی* مطرح کردم به تعبیری می‌توان چنین گفت که نظریه ولایت مطلقه فقیه در واقع تئوری و سازه‌ی عملی مهندسی دین برای ایجاد یک دولت تمامیت‌گرا و تولید منقادترین ملت تاریخ است. دینی که بصورت متصلب و جزمی و اعتقادی بر پیروان عرضه می‌شود اما ساخته و پرداخته‌ی کارخانه‌ی ولایت مطلقه است.

از این منظر و در یک لایه عقبتر، تجربه ایرانی بنیادگرایی و دولت دینی به ما می‌گوید که مسأله حتی دین هم نیست، چرا که دین نیز مثل همه مقولات دیگر انسانی، اعتباری و برساخته‌ی جامعه است و از منطق تحولات تاریخی و قدرت تبعیت می‌کند اما کد رمزخوانی و رمزگذاری آن همیشه در دست یک گروه اندک حفظ شده است. بنابراین مسأله نه هوش مصنوعی است و نه پدیداری امکان بازگشت و مهندسی دین بلکه مسأله‌ای سیاسی است: آیا همگان می‌توانند به جعبه سیاه هوش مصنوعی و دین و دولت دسترسی داشته باشند یا چون همیشه تاریخ، جوامع به دو طبقه فرماندهان و فرمانبران تقسیم خواهد شد؟