نادیده گرفتن حکم صریح فقهی امام(ره) درباره ممیزی کتاب

ادیان نیوز: در پاییز سال ۱۳۶۶ و در دوران ریاست جمهوری مقام معظم رهبری بود که برای اولین بار نمایشگاه کتاب به شکل و شمایل رسمی برگزار شد.که این امر نشان دهنده جایگاه ویژه کتاب و کتابخوانی برای رهبر معظم انقلاب است.اگر چه ادامه برگزاری آن سه سال به وقفه افتاد اما بعد از آن به صورت منظم اگرچه با افت و خیز زیاد و کم ادامه یافت.در همه این سال ها هم مقام معظم رهبری به غیر از چند دوره از نمایشگاه بازدید کردند.

با توجه به علاقه ویژه مقام معظم رهبری به کتاب و کتابخوانی و همچنین توجه ایشان به علوم انسانی این نمایشگاه ها همواره به دلیل حضور گرم ایشان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است به غیر از آن چند دوره ای که در دوره ریاست جمهوری هفتم و هشتم برگزار شد.اگرچه هنوز هم که هنوزه با گذشت بیش از ده سال از آن دوران خیلی به علت آن پرداخته نشد اما بسیاری از اهالی فرهنگ غیبت معظم له آن هم در چند دوره متوالی نمایشگاه کتاب در دوره اصلاحات را به راضی نبودن ایشان از رویکرد وزارت ارشاد اصلاحات عنوان کرده اند.اگر چه ایشان در سال ۸۴ و ۸۸ هم در نمایشگاه حاضرنبودند اما علت آن مشخصا به علت سفر ایشان به استان های کرمان و کردستان بوده است.

اهمیت کتاب و کتابخوانی برای مقام معظم رهبری به حدی است که همواره ورود کتاب های با ارزش به نمایشگاه برای بازدید مردم و البته وقت گذاشتن بیشتر مردم برای کتاب و کتاب خوانی به یک دغدغه جدی معظم له تبدیل شده است.این دغدغه ایشان را می توان در نوع نگاه ایشان به کتاب های مختلف، از نوع موضوع کتاب گرفته تا حتی طرح روی جلد کتاب و نظرهای ایشان برای بهبود کیفیت هرچه بهتر کتاب مشاهده کرد.

سال گذشته ایشان در نمایشگاه بیست و هفتم کتاب حاضر نشدند که علت غیبت ایشان مشغله های فراوان اعلام شد اما برخی از کارشناسان این علت را بی رابطه با عملکرد و رویکرد وزارت ارشاد دولت تدبیر و امید در طول مدت مدیریتشان بر عرصه فرهنگ نداستند.سوالی که در اینجا مطرح است این است که آیا با توجه به دغدغه ها و تاکیدات فراوان رهبری به منظور هرچه بهتر شدن فرهنگ کتاب و کتاب خوانی در کشور، آیا اقدامات لازم توسط مسئولین مربوطه در این بخش صورت گرفته است؟

عملکرد وزارت ارشاد در دولت یازدهم از سال ۹۲ تا کنون، حتی با نگاهی خوش بینانه دارای حواشی بسیار زیادی است.حواشی ای که اگر چه بعضی از آنها طبیعی و اجتناب ناپذیر است اما قطعا می شد با مدیریت مناسب این حواشی را کنترل کرد. دفن سگ های زرد آن هم در قطعه هنرمندان بهشت زهرا و یا بحث ممیزی کتاب ها و همچنین بحث تک خوانی زن را می توان از جمله حواشی دردسر سازی دانست که مورد مدیریت و کنترل وزارت ارشاد قرار نگرفت.اگرچه در بحث ممیزی کتاب و رهاسازی برخی از نویسندگان از تحریم، دستور از دولت به وزارت ارشاد و شخص علی جنتی رسید اما با این حال بازهم می شد با مدیریتی کنترل شده از دامن زدن به حواشی جلوگیری کرد.حواشی ای که نه تنها نمی تواند کمکی به فرهنگ کتاب و کتاب خوانی جامعه داشته باشد بلکه می تواند شرایط را بحرانی تر از گذشته کند.

با فلش بک به روزهای آغازین و رسمی دولت یازدهم و به دو گفتگوی رئیس جمهور و وزیر ارشاد در باب ممیزی کتاب می توان به این نتیجه رسید که یکی از اساسی ترین برنامه های دولت در بخش فرهنگ آزادسازی فله ای کتاب ها و نویسندگان مسئله دار است.

وزیر ارشاد در مردادماه سال ۹۲ در گفتگویی و در پاسخ به پرسش هایی درباب ممیزی کتاب می گوید:

ممیزی را به ناشران واگذار نمی‌کنیم. ممیزی قبل از نشر را بر می‌داریم. خود ناشر وقتی روی کتابی سرمایه‌گذاری می‌کند که سه هزار تیراژ دارد، می‌داند اگر آن کتاب از چارچوب‌های قانونی خارج بشود سرمایه‌اش دچار مشکل می‌شود و مجبور می‌شود صفحاتی از کتاب را تغییر بدهد تا با ضوابط منطبق شود. لذا از همان اول ناشر این ضوابط را مراعات خواهد کرد. بعد نوبت ممیزی بعد از انتشار می‌رسد که آن هم باید در چارچوب قانون باشد. این کار باید توسط افراد صاحب‌نظر و اهل فکر صورت بگیرد و از خرده‌گیری واعمال سلیقه‌ی شخصی خودداری شود.

همان کاری که قبل از چاپ انجام می‌شد بعد از چاپ انجام می‌شود.

رئیس جمهور هم در اولین برنامه زنده تلوزیونی خود به منظور ارائه گزارش صد روزه دولت برای ملت اذعان کرد: ما باید به نویسندگان و فیلمسازان اعتماد کنیم. در همین ۱۰۰ روزه دیدیم خیلی از کتابهایی که ممنوع شده بود و می شد آزاد شود آزاد کردیم و به چاپ رسید. خیلی از نویسنده ها ممنوع القلم شده بودند ما آنها را تبدیل به سریع القلم کردیم.

عملا با گذشت زمان هم همین اتفاق افتاد، از چاپ کتاب نویسنده حامی هجنسگرایی گرفته تا حضور خوانندگان و بازیگران ضد انقلاب که موجب ناراحتی ملت انقلابی و همچنین اهالی هنری شد که هنوز هم که هنوزه ارزش در کار آنها جای دارد.این در حالی است که طبق نظر فقهی امام خمینی«ره»، جلوگیری از گمراهی جامعه از امور واجبه است. ‏امام بر همین اساس، حتی فروختن کاغذ به کسی که مطالب گمراه کننده در آن ‏کاغذها می‌نویسد را “حرام” می‌دانند، چه برسد به مجوّز نشر دادن به کتابهای ضد ‏اسلام! بر مبنای نگاه فقهی امام، کسی که به کتاب گمراه کننده و فاسد، مجوّز چاپ ‏می‌دهد، زمینه را برای افساد جامعه فراهم می‌کند.‏

امام در کتاب “المکاسب المحرمه” می‌فرمایند: «إنّ دفع‏ إضلال‏ الناس من الأمور ‏التی یهتمّ به الشارع الأقدس، فکیف یمکن القول بجواز بیع القرطاس ممّن یعلم أنّه ‏یکتب فیه ضدّ الإسلام و ردّ القرآن الکریم.» یعنی: جلوگیری از گمراهی مردم، از ‏اموری است که شارع مقدّس نسبت به آن بسیار اهتمام دارد. بنابر این چگونه ‏می‌توان فروش کاغذ را به کسی که می‌خواهد در آن کاغذها مطالبی ضد اسلام ‏بنویسد جایز دانست؟! (المکاسب المحرّمه، ج۱، ص۲۰۱)‏

همه این عوامل سبب شد که برخی از کارشناسان فرهنگی کشور این عملکرد ضعیف وزارت ارشاد در باب کتاب و کتابخوانی را عاملی جدی به منظور عدم حضور رهبری در اولین دوره برگزاری آن در دولت یازدهم بدانند.تاکید جدی معظم له در باب کتابخوانی و ایجاد هوای تازه برای تنفس هم که عملا هنوز مورد توجه عملی مسئولین قرار گرفته است.از طرفی دیگر افت کمی حضور شرکت کنندگان در نمایشگاه و همچنین ادامه روند سردرگمی مسئولین به منظور تهیه مکانی مناسب برای برگزاری نمایشگاه کتاب موج جدیدی از نگرانی ها را به منظور عدم استقبال مردم از این نمایشگاه در آستانه مراسم افتتاحیه نمایشگاه کتاب به وجود آورده است.

همانطور که در مطلب قبل که به بهانه برگزاری بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب، بیان شد آمار کتابخوانی در کشور از مرز نگرانی گذشته و عملا به فاجعه رسیده است، اگر چه ایجاد انگیزه و عملا علاقه مردم برای کتابخوانی شرط بسیار مهمی است اما این مسئله را هم نباید فراموش کنیم که تشویق و زمینه سازی سکان داران فرهنگ کشور هم می تواند نقس به سزایی در این اتفاق داشته باشد که یکی از آنها می تواند برگزاری نمایشگاهی از کتبی باشد که مورد علاقه مردم یک جامعه است.

با توجه به روحیه مردم و اسلامی بودن کشور ایران قطعا نمی توان به بهانه آزادی بیان کتاب هایی به مردم عرضه کرد که با ذائقه و رویکرد آنان متفاوت باشد.عملا یکی دیگر از مشکلاتی که در باب برگزاری نمایشگاهی مناسب از کتاب وجود دارد همین بحث ممیزی ها است که عملا می توان بعد از بحث مکان نمایشگاه به آن توجه کرد.با حل شدن بحث مکان نمایشگاه که به فرض در بهترین محل و راحت ترین مکان به منظور دسترسی مردم قرار دار شته باشد اما کتاب مورد علاقه مردم با توجه به عقاید و افکار اسلامی جامعه ارائه نشود عملا همان فاجعه ای می شود که در آن در باب کتابخوانی به سر می بریم.

از طرفی دیگر توجه به ظرفیت های نویسندگان جوان و نمایش کتاب هایی که سبک و حرف جدیدی از خود به نمایش می گذارند می تواند به کتابخوانی مردم کمک کند، کتاب هایی که در عین سادگی از بار معنایی مناسبی برخوردار هستند.با شروع به کار نمایشگاه شور نشاط خوبی در میان مردم هرچند تنها در مدت ده روز به وجود می آید که نگه داشتن این شور و نشاط کتابخوانی در طول سال هنری می خواهد که بسیار مهم تر از بحث ممیزی و سریع القلم کردن نویسنده ها است که امیدواریم وزارت ارشاد به عنوان سکان دار فرهنگ کشور از این هنر برخوردار باشد.البته انتظار چند روزه به منظور اتمام نمایشگاه کتاب بیست و هشتم می تواند بسیاری از موارد ذهنی علاقه مندان به کتاب را حل کند.

منبع: فرهنگ