نقش مردم در مشروعیت حاکمیت

نویسنده: سیدجواد ورعی

آیا حکومت اسلامى غیر از آنکه الهى است، از نظر مشروعیت، به خواست و رضایت مردم نیز بستگى دارد یا نه؟ در پاسخ به این سؤال، پنج دیدگاه قابل طرح است که دیدگاه «مشروعیت مردمى» از حریم بحث فعلى ما خارج است.

دلایل نصب امام معصوم در عصر حضور – که مورد اتفاق علماى شیعه است – و نیز نصب فقیه عادل در عصر غیبت – که دیدگاه مشهور فقها است – باعث مى شود که دیدگاه مبتنى بر استحالهء نصب فقها (به حسب مقام ثبوت) و یا ناتوانى ادلهء اثبات ولایت فقیه (به حسب مقام اثبات) از اساس باطل باشد. چنانکه دیدگاهى که معتقد است حاکمیت در عصر غیبت به مردم واگذار شده است، بدون دلیلِ معتبر است.

دلایل قائلین به «تصدى حکومت، منوط به راى اکثریت مردم» نیز ناکافى است، بنابراین از میان دیدگاه هاى مطرح شده، تنها، دیدگاه نصب امام معصوم در عصر حضور و نصب فقهاى عادل در عصر غیبت که همان نظریهء مشروعیت الهى و مقبولیت مردمى است، باقى مى ماند که بر اساس آن مردم از نظر منبع مشروعیت، نه نقشى در اعطاى ولایت دارند و نه مشروعیت تصدى امور به خواست و رضایت بستگى دارد. بلکه صرفاً زمینه ساز تحقق حکومت مشروعند. اما این هرگز به معناى جواز و مشروعیت تحمیل خود بر مردم و برقرارى حکومتى تحمیلى نیست.

کلیدواژه: مشروعیت، حاکمیت، مردم، حکومت اسلامى، رضایت، پذیرش

نقش مردم در مشروعیت حاکمیت