این راه مقابله با داعش نیست

سقوط الرمادی از ۲ جنبه می‌تواند مهم باشد؛ نخست به چالش کشیده شدن
اراده و توانایی دولت آقای العبادی برای کنترل اوضاع کشور. دوم توانایی
ارتش عراق در مقابله با این گروه تروریستی. هر دوجنبه تاسف‌آور و موجب
نگرانی است. آن‌گونه که گفته می‌شود و شواهد و قرائن غیر از این را نشان
نمی‌دهد ارتش و پلیس عراق در دفاع از الرمادی از همان الگوی رفتاری تبعیت
کرده‌اند که در سقوط موصل آنها دیده شد. «عقب‌نشینی فوری و به جا گذاشتن
تسلیحات و مهمات پیشرفته برای دشمن». یک فرمانده شبه‌نظامیان شیعه که واحد
تحت امر او برای جنگ در جنوب الرمادی مستقر شده می‌گوید: «به درستی
نمی‌داند چرا فرماندهان ارتش هنگام عقب‌نشینی تجهیزات و هزاران تن مهمات
را از بین نبردند. امروز تروریست‌ها از غنائم به خوبی استفاده می‌کنند».
توانایی دولت و ارتش عراق در مقابله با داعش و ناامنی‌های سراسر کشور
اکنون به یک دغدغه جدی مشترک برای مردم عراق و نیزجامعه جهانی تبدیل شده،
به ویژه آن‌که قرار و انتظار آن بود با روی کار آمدن عبادی، عراق دستکم به
لحاظ سیاسی سر و سامانی بگیرد. تمامی شواهد و قرائن نشان می‌دهد واقعیت
امروز عراق غیر از آن چیزی است که تصور می‌کردیم در بطن این جامعه چند گونه
و عمیقا متشتت وجود دارد. حیرت‌آور است، بسیاری و در رأس آنها دولت مرکزی
بغداد ترجیح دادند برداشتی متفاوت از این واقعیات پنهان داشته باشند. نه
الرمادی، بلکه هر موضوع و حادثه دیگری، دیر یا زود این واقع‌پوشی را آشکار
می‌کرد، که کرد. می‌تواند انتقادی تلخ و گزنده به نظر برسد اما تحولات
کنونی ثابت می‌کند ارزیابی‌های قبلی از علت و چرایی بروز و ایجاد ناامنی‌ها
در عراق و نه فقط آنچه به داعش مربوط می‌شود، با محاسبات دقیقی صورت
نگرفته است. بسیار خب، برای ساده‌سازی صورت مسأله می‌توانیم خود را قانع
کنیم دخالت‌ و حمایت‌ کشور‌هایی مانند قطر، عربستان و ترکیه علت اصلی
قدرت‌گرفتن این گروه تروریستی و شرارت‌های آن است. اما چنین برداشتی با همه
درستی آن، انعکاس‌دهنده تمامی واقعیت نیست، آنگاه که بپذیریم سازمان داعش
با ساختاری سیاسی، نظامی و ایدئولوژیک، در این حد قدرت و شتابی که ظاهر
شده، نتیجه و محصول فرآیند مشابه ساختار خود در درون  جامعه‌ای است که در
آن قرار گرفته است. ریزش به یکباره ساختار‌های سیاسی، قومیتی و فرهنگی در
یک جامعه درحال گذار و متکثر مانند عراق و متقابلا عدم قرار دادن و
بارگذاری مدلی جایگزین و یا حداقل پیوستی به جای آن، نتیجه‌اش چیزی جز
بهره‌گیری تروریسم و تولید خشونت سیستماتیک در آن جامعه نیست. عراق تنها
نمونه نیست. لیبی و سوریه را ببینید. درواقع حق داریم سوال کنیم «داعش
محصول کدام فرآیند نامتوازن و به شدت خطرناک سیاسی و اجتماعی در درون جامعه
عرب و ملت‌های خاورمیانه است. تا آن‌جا که به تحولات کنونی عراق مربوط
می‌شود فعلا دولت این کشور از موضع حاکمیتی مسئول‌ترین نهاد رسمی برای
پاسخگویی است. اگر مخاطره داعش و سیستم حیرت‌آور سیاسی و امنیتی آن تنها
محدود و محصور به مرز‌های عراق می‌شد، شاید برخورد با آن هزینه کمتر و
عواقب محدودتری برای منطقه داشت. اما تجربه عملیاتی این گروه و قابلیت
حیرت‌آور آن در بازسازی خود، انطباق با شرایط منطقه‌ای، استتار محیطی و از
همه مهم‌تر خاصیت ژلاتینی آن برای نفوذ در لایه‌های مختلف اجتماعی در
سراسر جهان خصوصا منطقه خاورمیانه عربی و خلیج‌فارس، موجب شده داعش نه
صرفا به‌عنوان یک سازمان نظامی بلکه یک ساختار تمام‌عیار سیاسی –
ایدئولوژیک قد علم کند و به مهم‌ترین تهدید عمده و بی‌سابقه برای صلح
جهانی و ثبات منطقه‌ای تبدیل شود. معیار‌ها و ابزار نظامی به کار گرفته
شده علیه این سازمان تاکنون نتوانسته به حذف و ناکارآمدی آن منجر شود.
«المهند هیمور» سخنگوی استانداری الانبار با تأسف و نگرانی و ناامیدی
می‌گوید: «رمادی سقوط کرد. این یک زوال تدریجی بود». ارتش عراق نیز با
انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «پیروزی طرف عراق است، چراکه عراق از آزادی و
شأن خود دفاع می‌کند». اما می‌توان به چنین حماسه‌خوانی اطمینان داشت؟
شاید! اما نه تا زمانی که در مقابله با داعش اولا بستر‌های سیاسی و
اجتماعی ایجاد و توسعه آن از بین برود. ثانیا دولت مرکزی عراق تمام توان
سیاسی، اجتماعی، ایدئولوژیکی و حاکمیتی خود را یکپارچه به‌عنوان یک حاکمیت
فراگیر به کار گیرد. ثالثا دولت‌های منطقه با همکاری جامعه بین‌المللی در
پروژه همگن‌سازی و توازن استراتژیک توزیع قدرت، با دولت عراق همکاری کرده
و به تفاهم برسند. صرف مقابله نظامی با داعش کارساز نخواهد بود.

منبع : شفقنا