جشن آذرگان | نور و روشنایی ایزد آتش بر حیات ایرانیان

به گزارش سرویس اجتماعی ردنا (ادیان‌نیوز)، جشن آذرگان یکی از جشن‌های باستانی در ایران است که توسط پیروان آیین زرتشت برگزار می‌شود. هرچند امروزه نمی‌توان ادعا کرد که این جشن با همان شور و هیجان باستانی خود اجرا می‌گردد، بااین‌حال همچنان در شهرهایی از ایران و بخصوص شهرهایی که آتشگاه‌ها از خطرات طبیعی و حمله دشمنان در امان مانده‌اند برگزار می‌شود.

برگزاری این جشن نه تنها در میان پیروان زرتشت بلکه در میان افرادی که ارزش خاصی برای تاریخ ایران قائل هستند حائز اهمیت است.

آتش مانند‌‌‌ خورشید‌‌‌ نماد‌‌‌ روشنی و آشکارگی است. جشن آذرگان نیز بر همین بنیاد‌‌‌ باورشناختی استوار شد‌‌‌ه است. زرتشتیان د‌‌‌ر این جشن به آتشکد‌‌‌ه می‌روند، ایستاد‌‌‌ه بر گرد‌‌‌ آتش جاوید‌‌‌ان سپند‌‌‌، سرود‌‌‌ نیایش می‌خوانند، بد‌‌‌ین‌سان فروغ و روشنایی را گرامی می‌د‌‌‌ارند‌‌‌. به هنگام بازگشت از آتشکد‌‌‌ه نیز اخگری از آن آتش پاک و ناب را برگرفته‌‌‌ و می‌کوشید‌‌‌ند‌‌‌ که فرونمیرد‌‌‌ و خاموشی نگیرد‌‌‌. هنگامی که به خانه می‌رسیدند با آن اخگر آتش زمستانی را افروخته‌‌‌ تا از گزند‌‌‌ و آسیب تاریکی و سرما برکنار و به ‌زنهار بمانند‌‌‌.

سفارش زرتشتیان برای برپایی آتش نیایش | نماز مخصوص آتش

جشن آذرگان یا آذر جشن! هر دو یک جشن ویژه در آذر ماه هستند. این جشن در روز نهم از ماه آذر برگزار می شود، اما نه به تقویم شمسی، بلکه به تقویم زرتشتی؛ اگر بخواهیم زمان دقیق برگزاری این جشن را به تقویم شمسی بیان کنیم باید بگوییم این جشن همزمان با سوم آذر ماه برگزار می گردد. این روز در تقویم زرتشتی شش روز جلوتر است و با عنوان نهم آذر شناخته می شود.

حتما در خلال این مباحث متوجه شده اید که آذر به معنای آتش است و جشن آذرگان یا آذر جشن نیز اشاره به جشن آتش دارد. 

«آذرگان» یا «آذرجشن» به روایت ابوریحان بیرونی، در این روز مردم به زیارت آتشکده‌ها می‌رفتند. امروزه این جشن هنوز هم در میان زرتشتیان در روز نهم آذر تقویم زرتشتی که برابر با سوم آذر تقویم رسمی کشور است، برگزار می‌شود و البته به جشن مختصری همراه با اوستاخوانی، بویژه خواندن «آتش نیایش» محدود شده است.

«آتش نیایش»، نماز مخصوص آتش، بخشی است از یسنای ۶۲، بند ۹ که با این کلمات آغاز می‌شود: «نماز به تو ای آتش، ای بزرگ‌ترین آفریده اهورامزدا و سزاوار ستایش.»

وجود نیایشی برای آتش اهمیت این عنصر را نزد ایرانیان آشکار می‌سازد. ایرانیان شاخه‌ای از هند و اروپاییانی که قرن‌ها پیش از میلاد، از سرزمین‌های سرد شمالی در جست‌وجوی یافتن سرزمین‌های گرم، سرانجام در این سرزمینی که بعدها «ایران» خوانده شد، سکنی یافتند، ارزش گرما و نور و آتش را بسیار بیشتر از دیگر مردمان درک می‌کردند. آتش برای آنان نشان هر نوری است، نور خورشید و ماه (آتش آسمانی) یا شعله آتش سوزان و امروزه نور چراغ فروزان.

در ستایش آتش | آتش ظلمت شب را برمی‌چیند

تقدس و گرامی بودن آتش ریشه کهن دارد. همه اقوام روی زمین به شکل و عنوانی آتش را ستوده و گرامی داشته‌اند. پیشرفت‌های بشری نیز مرهون این عنصر است که موجد و مولد و محرک بخار و الکتریسیته و گاز و کشتی و راه‌آهن و کارخانه و همه صنایع بوده و هست. امروز در روی زمین ملتی که مواد سوختنی چون نفت و زغال‌سنگ در خاک او فراوان باشد، ثروتمند و مورد توجه همه دنیاست. آتش ظلمت شب را برمی‌چیند، در سرمای سخت، گرمای رهایی‌بخش خود را نثار آدمیان می‌کند.

در برگزاری آیین‌های زرتشتی آتش مرکزیت دارد. چرا که آتش ظلمت شب را برمی‌چیند و دشمن تاریکی است.

آتش کانون خانواده را گرمی می‌بخشد و پخت غذا را تامین می‌کند. ایرانیان جشن‌های متعددی در گرامی‌داشت آتش داشته‌اند که مهم‌ترین و باشکوه‌ترین آن‌ها جشن سده (دهم بهمن) است. «آذرگان» دومین آذر جشنی است که در روایات ذکر می‌شود و طبق روایت بیرونی در اواخر زمستان برگزار می‌شده است.

در برگزاری آیین‌های زرتشتی آتش مرکزیت دارد. در این دین، سه گروه آتش مقدس آیینی وجود دارد، به نام‌های آتش بهرام، آتش آدِران و آتش دادگاه. آتش بهرام قداست خاصی دارد؛ زیرا با تشریفاتی طولانی آماده می‌شود. شانزده آتش را از منابع مختلف جمع‌آوری می‌کنند و آن‌گاه ۱۱۲۸ بار آن را تطهیر می‌کنند، یعنی هیزم را روی آتش می‌گیرند؛ وقتی با گرمای آتش، این هیزم شعله‌ور شد، یک مرحله تطهیر انجام گرفته است. این جریان یک سال به درازا می‌کشد. تعداد آتش‌های بهرام محدود است و به مراقبت خاص نیاز دارد. آتش آدران از چهار نوع آتش تهیه می‌شود و این آتش را هم با آن که اهمیت کمتری از آتش بهرام دارد، روحانیان پاسداری می‌کنند. اما از آتش دادگاه حتی یک غیرروحانی نیز می‌تواند نگهداری کند.

فلسفه جشن آذرگان یا آذرجشن چیست؟

در رابطه با ریشه جشن آذرگان چنین میتوان گفت که : آذر در اوستا «آتَر/ آتَرش» و در پهلوی «آتُر / آتَخش» و در فارسی امروز «آذر / آتش» است. آذر، ایزد نگاهبان آتش و فروزه اهورامزداست برای همین گاه او را در شمار امشاسپندان آورده اند.

در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده های طبیعی ستودنی است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده های هستی جاری می سازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می بخشد پس «سوی پرستش» اهورا مزداست و آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری می کنند.

آداب و رسوم جشن آذرگان

زرتشتیان ایران عقیده دارند که آذرگان فرزند اهورامزدا است. به همین علت آن‌ها در مقابل آتش به ستایش مشغول می‌شوند تا ایزد خود را بستایند. افروختن آتش مهم‌ترین رسمی است که در این روز از سال اجرا می‌شود. آن‌ها بافاصله از آتش به پای‌کوبی می‌پردازند و این پای‌کوبی را بندگی در مقابل ایزد خود قلمداد می‌کنند.

در این روز پیروان آیین زرتشت با شیرینی‌ها و خوراکی‌های خوشمزه از یکدیگر پذیرایی کرده و با یکدیگر در امورات و مسائل مهم زندگی خود مشورت می‌کنند. آن‌ها عقیده دارند که مشورت کردن در این روز بسیار خوش‌یمن است و به همین علت بسیاری از تصمیمات مهم خود را به این روز موکول می‌کنند.

زرتشتیان عقیده دارند که مشورت کردن در روز جشن آذرگان بسیار خوش یمن است و به همین علت بسیاری از تصمیمات مهم خود را به این روز موکول می کنند.

جشن آذرگان در کدام شهرهای ایران برگزار میشود؟

امروزه این جشن در شهرهایی که آتشکده دارند برگزار می‌شود و در سال‌های اخیر و به دنبال معرفی آن به ایرانیان باشکوه بیشتری نسبت به دهه‌های قبل برگزارشده است. اگر شما نیز می‌خواهید در این جشن باستانی و ایرانی شرکت کنید می‌توانید در این تاریخ به یکی از شهرهای ذیل مسافرت کنید:

شهر یزد: محل آتشکده ورهرام یا همان آتشکده بهرام که در خیابان آیت‌الله کاشانی قرار دارد.

کرمان: در زیارتگاه شاه مهر ایزد که در شمال کرمان است و به باغچه بوداغ آباد نیز معروف است. همچنین در کرمان می‌توانید به آتشکده آناهیتا یا قلعه دختر بروید و این جشن را از نزدیک ببینید. این آتشکده در کنار پارک معروف انقلاب است.

اصفهان: مراسم برگزاری آذر جشن در مسیر اصفهان به سمت نجف‌آباد نیز برگزار می‌شود. آتشکده‌ای که در این منطقه قرار دارد با عنوان آتشگاه شناخته می‌شود و در نزدیکی منارجنبان و بر فراز تپه‌ای سنگی و کم ارتفاع قرار دارد.

تهران: ساده‌ترین راه بازدید از این جشن برای شمالی‌ها و ساکنین غرب و شمال غرب کشور سفر به تهران است. آتشکده تخت رستم در ۲۰ کیلومتری غرب شهریار و در بخش جوفین در نزدیکی روستای قجر روی کوه تخت رستم قرار داشته و محل برگزاری آذر جشن در نهم آذر است.

نیاسر: آتشکده نیاسر یا چهارطاقی نیاسر که در نیاسر جاده کاشان به دلیجان و در محل قرارگیری روستای نیاسر واقع‌شده است یک پیشنهاد دیگر برای شرکت در جشن آذرگان خواهد بود.

جشن نیک و فرخنده آذرگان بر همه‌ی ایرانیان و فرهنگ‌دوستان فرخنده باد. پایگاه خبری تحلیلی ردنا (ادیان نیوز)، مرجع اخبار ادیان ایران و جهان، «آذرگان»، آذر جشن را به ایرانیان و جهانیان شادباش می‌گوید.

منابع: آذرگان، جشن احترام به آتش/مجله وبگردی ویستا. نماهنگ آتش نیایش؛ جشن آذرگان شادباد/ سایت امرداد. جشن آذرگان، یکی شدن روز و ماه/ سایت پرچرم

فرآوری: محمد پناه زاده