عوامل و موانع تجربه عرفانی در کتاب و سنت

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، کتاب تجربه عرفانی در کتاب و سنت (عوامل و موانع) اثر حجت‌الاسلام حسین روحانی‌نژاد در گروه عرفان و معنویت پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه و توسط سازمان انتشارات به زیور طبع آراسته شد.

اگر چه هدف اسلام از سیر و سلوک، تقرب به حضرت حق و تصعید و تعالی وجودی انسان است؛ اما در فضای فرحناک الهیات عرفانی و در فرایند سلوک روشمند در صراط مستقیم سلوک الی الحق، تجربه‌هایی فرا طبیعی و مواجید و مکاشفاتی رحمانی رخ می‌نماید و جلوه‌هایی از عنایات الهی نسبت به سالکان طریق حق پدیدار می‌گردد، که به آنها تجربه دینی و به گونه‌ای خاص و ممتاز از آنها تجربه عرفانی اطلاق می‌شود. این اثر، کوششی است برای معرفی مهم‌ترین عوامل و موانع تجارب عرفانی از منظر قرآن و روایات اسلامی تا سالکان کوی حق نسبت به چگونگی تحقق تجارب تسلی بخش و معرفت افزای عرفانی و مبارزه با موانع آنها با بصیرت کامل، به سیر و سلوک صائب بپردازند.

در بخشی از مقدمه این اثر ارزشمند آمده است:

دین ابعاد گوناگونی دارد و در ساحت‌های حیات فردی و اجتماعی انسان تأثیر می‌گذارد.در ساحت حیات فردی، یکی از کارکردهای دین، تجربه‌هایی است که انسان را با اموری مربوط به دین روبه‌رو و به معارف ویژه‌ای نائل می‌کند، که اصطلاحا آن‌ها را «تجربه‌دینی» می‌نامند و نوع خاصی از آن، «تجربه عرفانی» است.

انسان نیز دارای ابعاد مختلف و توانمندی‌های شگرفی است. یکی از توانمندی‌های روحی انسان، حالات غریب و مکاشفات و تجارب عرفانی اوست که دامنه‌ای گسترده و اثرگذار در حیات دینی و معنوی او دارد. این حالات را می‌توان به اوصافی چون تجربه‌های تسلی‌بخش، روحانی، ایمانی، عرفانی و توصیف‌ناپذیر توصیف کرد. آن‌ها در حقیقت، رویدادهای روان‌شناختی فراطبیعی و هماهنگ با کل هستی هستند. اما نکته حائز اهمیت این است که نه هر حالت و تجربه‌ای بیانگر اتصال سالک با خدا و عوالم غیبی و عاری از دخالت نفس و شیطان است و نه دستیابی به حالات و تجارب عرفانی با هر اندیشه و عملی، تحقق ‌یافتنی.

تجارب عرفانی در افرادی که واجد آن‌ها هستند، نوعی ادراک مستقیم واقعیت به شمار می‏آیند؛ اما دیگران وظیفه‏ای ندارند که آن‌ها را بدون بررسی و چون‌وچرا بپذیرند. این تجارب برای آن‌ها فقط نوعی تأیید باورهای دینی را به همراه دارند و با عواطف دینی آن‌ها همسو هستند. و همین مقدار برای پشتوانه معرفت‏های دینی، کفایت می‏کند.

مهم‌ترین هدف اسلام، سیر و سلوک معنوی بشر به‌ سوی خدا و تقرب به اوست. مراحل سیر و سلوک در عرفان طوری تنظیم شده کهدر سیرو سلوک الی الله، احوال غریبی برای سالکان پیش می‌آید که از آن‌ها به‌عنوان تجربه عرفانی یاد می‌شود و در پیدایش آن‌ها، عواملی دخیل است و موانعی از بروز آن‌ها جلوگیری می‌کند.

البته هدف اصلی انسان درسلوک الی الله، باید نائل آمدن به بالاترین درجات قرب الهی باشد، نه پدید آمدن آن حالات و برخورداری از کرامات؛ چنانکه در دعای کمیل، اتصال دائم به خدمت حضرت حق و اشتیاق به مقام قرب او، به‌عنوان موهبتی الهی از خدای متعال مسألت می‌شود:

«وَ هَبْ لِیَ الْجِدَّ فِی خَشْیَتِکَ وَ الدَّوَامَ فِی الِاتِّصَالِ بِخِدْمَتِکَ حَتَّی أَسْرَحَ إِلَیْکَ فِی مَیَادِینِ السَّابِقِینَ وَ أُسْرِعَ إِلَیْکَ فِی الْمُبَارِزِینَ [المبادرین‏] وَ أَشْتَاقَ إِلَی قُرْبِکَ فِی الْمُشْتَاقِینَ».

نمی‌توان قایل به ارتباط و پیوند ضروی و قطعی میان سیر و سلوک وتجربه عرفانی شد و به ضرس قاطع گفت هرسیر و سلوکی منتج به تجربه عرفانی می‌شود. سیر و سلوک، شرط لازم تجربه عرفانی است؛ اما شرط کافی نیست.

اینکه این حالات غریب و مکاشفات و تجارب عرفانی چگونه و بر اثر چه عواملی پدید می‌آیند، معرکه آراء محققان است و کسانی کوشیده‌اند با آموزه‌ها و تفسیر و تعبیرهای خاص خویش از این پدیده‌های روحی، به توضیح و تبیین چگونگی پیدایش آن‌ها بپردازند. این پژوهش، کوششی است برای برسی و تبیین و تحلیل عوامل و موانع تجارب عرفانی به‌ویژه از منظر کتاب و سنت.

کتاب تجربه عرفانی در کتاب و سنت (عوامل و موانع) اثر حجت‌الاسلام حسین روحانی‌نژاد، با قیمت ۱۶۰۰۰۰ تومان راهی بازار نشر شد.

علاقمندان جهت تهیه کتاب و یا اطلاعات تکمیلی می‌توانند به وبگاه رسمی سازمان انتشارات پژوهشگاه به نشانی: www.poiict.ir مراجعه کنند.