بررسی گوناگونی مذهبی در میان یهودیان اسرائیل

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، اسرائیل محل زندگی بیش از دو میلیون نفر غیر یهودی است که شامل اسرائیلی‌های عرب (۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت) و بیش از صد هزار کارگر خارجی می‌شود. اکثر شهروندان عرب اسرائیلی مسلمان هستند، اما در میان آنها اقلیت‌های کوچکی از فرقه‌های مختلف مسیحی و مذهب دروزی نیز وجود دارد.

با این حال، حتی در میان جمعیت یهودی اسرائیل، تنوع سرگیجه‌آوری وجود دارد. درک این تنوع، کلید درک رفتار اسرائیلی‌ها در بحبوحه جنگ کنونی غزه و تاب‌آوری اسرائیل در طول سال‌های پس از شکل‌گیری است.

یهودیان یک “نژاد” نیستند، بلکه یک قوم یا ملت را تشکیل می‌دهند. به طور سنتی، متون یهودی اکثرا مردم یهودی را “اسرائیل” می‌دانند.

مطالعات دی ان ای و شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که قوم یهود از خاورمیانه سرچشمه گرفته‌است. با این وجود، به دلیل پراکندگی تاریخی یهودیان در سراسر جهان، یهودیان نیز به چندین گروه قومی یهودی تقسیم می‌شوند.

بزرگترین گروه قومی یهودی در اسرائیل(حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد از کل جمعیت) میزراحی نام دارد که در زبان عبری به معنای شرقی است. اجداد یهودیان میزراحی از جوامع یهودی در خاورمیانه برخاسته‌اند.

بهودیان میزراحی یهودیان شمال آفریقا را نیز در بر می‌گیرد. با این حال، سرچشمه این یهودیان مغربی با سایر یهودیان میزراحی متفاوت است. برخی از اجداد یهودیان شمال آفریقا از جوامع محلی آمده بودند. برخی دیگر پس از آنکه اسپانیا جمعیت یهودی خود را در سال ۱۹۴۲ اخراج کرد، از شبه جزیره ایبری به آنجا مهاجرت کردند.

اخراج این جوامع سفاردی، که یهودیان ایبری نامیده می‌شوند، فرهنگ سفاردی را در مناطقی مانند یونان، ترکیه، بالکان، ایتالیا و مراکش پراکنده کرد. بنابراین، بسیاری از یهودیانی که خانواده‌هایشان به این مناطق آمده‌اند، از نظر تبارشناسی و فرهنگی سفاردی هستند. یهودیان سفاردی همچنین شامل افرادی می‌شوند که اجداد یهودی آنها سنت های یهودیان ایبری را پذیرفته‌اند.

دومین گروه بزرگ قومی یهودی در اسرائیل(حدود ۳۲ درصد از جمعیت) اشکنازی‌ها هستند. اصل و نسب یهودیان اشکنازی به اروپای مرکزی و غالبا اروپای شرقی باز می‌گردد.

در کنار این دو گروه مسلط – میزراحی و اشکنازی – یهودیانی هستند که به خوبی در دو بخش اصلی قرار نمی‌گیرند، اما گاهی اوقات زیر چتر میزراحی شناخته می‌شوند. این گروه شامل یهودیان هند، یهودیان قفقاز، یهودیان بخارایی ازبکستان، یهودیان ایتالیایی ویهودیان اتیوپیایی است.

دوران مدرن شاهد مهاجرت گسترده یهودیان از سراسر دیاسپورا – به اسرائیل بوده‌است.

مثلا قبل و پس از جنگ‌های جهانی اول و دوم، بسیاری از یهودیان از اروپا و امپراتوری عثمانی به قاره آمریکا از جمله ایالات متحده و آمریکای لاتین، به ویژه آرژانتین، برزیل و مکزیک مهاجرت کردند. از زمان تأسیس دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸، مهاجرت به سمت دیگری نیز جریان یافت. امروزه در اسرائیل تقریباً دویست هزار یهودی از کشورهای انگلیسی زبان و حدود صدهزار نفر از کشورهای آمریکای لاتین زندگی می‌کنند.

از سال های پایانی اتحاد جماهیر شوروی، حدود یک میلیون نفر با ریشه‌های یهودی از روسیه و کشورهای بلوک شوروی سابق به اسرائیل مهاجرت کرده‌اند. آنها و فرزندانشان اکنون حدود ۱۵ تا ۱۸ درصد از جمعیت اسرائیل را تشکیل می‌دهند.

از نظر رویکرد به سنت‌های یهودی و قوانین خاخامی، اسرائیل از فوق سکولارها تا هارندی‌ها را در بر می‌گیرد که نامشان به معنای «لرزیدن» در برابر خدا است و اغلب به فوق ارتدوکس شناخته می‌شوند. در واقع، بین هویت قومی اسرائیلی‌ها و سطح رعایت سنتی و مذهبی آنها، هیچ تناسب سختی وجود ندارد.

حدود ۵۰ درصد از یهودیان اسرائیلی به خانواده‌های مختلط قومی تعلق دارند. اما در عصر سیاست هویت، گرایش به سمت قبیله‌گرایی قومی اسراییل را فرا گرفته‌است و شکاف قدیمی بین چپ و راست را پیچیده کرده‌است. اگرچه حزب راست میانه لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، عمدتاً توسط یهودیان اشکنازی رهبری می‌شود، اما مانند حزب افراطی ارتدوکس شاس، آشکارا به سفاردیها و میزراحی‌ها نیز متوسل می شود.

توسل به رای دهندگان میزراحی و سفاردی نشان‌گر حس تبعیض طولانی مدت در میان اسرائیلی‌های غیر اشکنازی است. در چند دهه اول تشکیل اسرائیل که عمدتا محل زندگی اشکنازی‌ها بود، دولت‌های سوسیالیستی صدها هزار مهاجر میزراحی و سفاردی را به سمت انجام کارهای کارگران غیر ماهر و زندگی در شهرهای حاشیه‌ای سوق دادند.

با این حال، جناح‌گرایی قبیله‌ای یک نیروی متضاد دارد: صهیونیسم، ایدئولوژی فرهنگی و سیاسی که کشور بر اساس آن بنا شده‌است. به نام ایدئولوژی آزادی ملی، صهیونیسم از حاکمیت جمعی و رنسانس فرهنگی یهودیان در سرزمین اجدادی خود دفاع می‌کند. با وجود تنوع باورهای سیاسی، قومیت‌ها و مراسم مذهبی، جامعه یهودی اسرائیل در نهایت به دلیل میهن‌پرستی صهیونیستی مشترک است.

این هویت مشترک در چیزی بیان می‌شود که محققان اسرائیلی، شموئل روسنر و کامیل فوکس آن را فرهنگ مدنی «یهودیان» می‌نامند؛ یهودیت عمدتاً سکولار و در عین حال نیمه سنتی که زندگی عمومی را در اسرائیل شکل می‌دهد. آنها استدلال می کنند که یهودیان، شهروندان مغروری هستند که به راحتی می توانند سنت یهودی و مدرنیته را با هم ترکیب کنند، از وعده‌های غذایی خانوادگی در سبت یهودیان و عید فصح گرفته تا کباب های ساحلی و خدمت در نیروهای دفاعی اسرائیل، که برای اکثر شهروندان اجباری است.

قبل از جنگ کنونی، صدها هزار یهودی اسرائیلی برای نزدیک به یک سال به دلیل پیشنهادهای دولت برای محدود کردن قدرت دادگاه عالی اسرائیل در خیابان‌ها راهپیمایی کردند. با این حال، پس از حملات شدید حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، تنش‌ها درباره پیشنهاد دولت به زمان دیگری محول شده‌است و تعداد زیادی از اسرائیلی‌ها داوطلب شده‌اند که به جبهه بروند یا به روش‌های دیگری مانند کمک‌های مالی یا کار در مزارع به یکدیگر کمک کنند. پس به نظر می‌رسد همانطور که در سایر لحظات بحران ملی صادق بوده است، اسرائیلی‌ها تا حد زیادی برای آنچه که به نظرشان منفعت ملی مشترک است با هم متحد شده اند.