عبادت و شب زنده دارى شب قدر در کلام پیامبر و ائمه معصومین
ادیان نیوز: از اعمالى که در طول سال، مخصوصا شبهاى مبارک رمضان و على الخصوص در شب قدر بدان سفارش اکید شده است، اِحْیا و شب زنده دارى است که پیشوایان دینی به آن اهتمام داشته و سفارش کرده اند که بخش هایی از این سفارش ها را در ادامه مرور خواهیم کرد.پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود:
“مَنْ اَحْیا لَیْلَهَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَى السَّنَهِ الْقابِلَهِ؛(۱)
کسى که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روى می گرداند.
و معصومان علیهم السلام همه این سنت حسنه را پاس و گرامى میداشتند و از آن بهره می بردند:
– پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع می کرد و به عبادت می پرداخت.
حضرت على علیه السلام در این باره فرموده است: “أنَّ رَسُولَ اللّهِ کانَ یَطْوى فِراشَهُ وَ یَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِى الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ کانَ یُوقِظُ أَهْلَهُ لَیْلَهَ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ وَ کانَ یَرُشُّ وُجُوهَ النِّیامِ بِالْماءِ فى تِلْکَ اللَّیْلَهِ؛(۲)
رسول خدا صلی الله علیه و آله [این چنین] بود که رختخواب خویش را جمع می کرد و کمربند [همّت براى عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می داشت و بر روى خواب رفتگان در آن شب آب مىپاشید [تا از درک شب قدر، و درک شب زندهدارى محروم نشوند]
حتى در شبهاى بارندگى در حالى که مسجد مدینه سقف نداشت، عبادت و شب زنده دارى را ترک نمى کرد و دیگران را با رفتار خویش وا مى داشت که در همان گل و باران بیدار باشند و نماز گزارند.
– امام على علیه السلام نیز در طول سال، شب هنگام زمانی که شب پرده هاى تاریکى را انداخته بود، بیدار شده و مشغول عبادت و شب زنده دارى می گشت.(۳) اما در شب هاى قدر حال ویژه اى داشت و در بدترین وضعى که مسجد مدینه را آب و گل فرا گرفته بود، مشغول عبادت و شب زنده دارى می شد و به ویژه در شب قدر آخر عمر خویش، حال فوق العاده عجیبى داشت.
-فاطمه زهرا علیه السلام نیز آن قدر عبادت می کرد که امام حسن علیه السلام می فرماید:
“ما کانَ فِى الدُّنْیا اَعْبَدَ مِنْ فاطِمَهَ علیهاالسلام ، کانَتْ تَقُومُ حَتّى تَوَرَّمَ قَدَماها” (۴)
عابدتر از فاطمه علیه السلام در دنیا نبود؛ همیشه این گونه بود که آن قدر به عبادت مى ایستاد که پاهاى [مبارکش] ورم می کرد.”
علت نام گذارى او به “زهرا” نیز این است که شبها نور عبادت و شب بیدارى او به سوى آسمان می تابید(۵) و امّا در شب قدر، حال به خصوصى داشت، نه تنها بیدار بود که بچه ها و فرزندان خویش را نیز وادار می کرد که شب بیدار باشند؛ چنان که در روایتى می خوانیم:
“وَ کانَتْ فاطِمَهُ علیهاالسلام لا تَدَعُ اَحَدا مِنْ اَهْلِها یَنامُ تِلْکَ اللَّیْلَهَ وَ تُداویهِمْ بِقِلَّهِ الطَّعامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَها مِنَ النَّهارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیْرَها؛(۶)
روش فاطمه علیه السلام این بود که هیچ فردى از خانواده خویش را نمىگذاشت در آن شب (بیست و سوم) بخوابد و [مشکل خواب] آنها را با کمى غذا و آمادگى در روز درمان مىنمود و می فرمود: محروم است کسى که از خیر [و برکت] آن شب محروم شود.”
-امام باقر علیه السلام فرمود: “هر کس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را مى آمرزد.”(۷) و شیخ عباس قمى نقل کرده که “امام باقر علیه السلام در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا می خواند و آن گاه به نماز مىپرداخت.”(۸)
– امام هفتم علیه السلام نیز اهل شب زنده دارى و عبادت در طول سال بود. در زیارتنامه آن حضرت می خوانیم: “او شبها تا سحر بیدار بود، و طلب آمرزش می کرد و همدوش سجده هاى طولانى، چشم گریان و اشکبار، و مناجات بسیار و زاریهاى پیوسته و پی در پى بود.”(۹) وقتى حضرت در غیر رمضان چنان باشد، حالِ آن حضرت در شب قدر براى ما قابل توصیف نخواهد بود.
او نه تنها خود شب زنده دارى و عبادت داشت که به دیگران نیز مى فرمود: “مَنِ اغْتَسَلَ لَیْلَهَ الْقَدْرِ وَ أَحْیاها اِلى طُلُوعِ الْفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ؛(۱۰)
کسى که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شبزندهدارى کند، گناهانش آمرزیده می شود”
– امام حسن عسکرى علیه السلام نیز چون پدران خود، اهل مناجات هاى طولانى و شب زنده دارى در طول سال و مخصوصا در شب قدر بود.(۱۱) و به شیعیان خود نیز این اعمال را اکیدا سفارش می کرد.
از جمله، میفرمود:”فَلا یَفُوتُکَ إِحْیاءُ لَیْلَهِ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ؛(۱۲) پس بیدارى در شب بیست و سوم را از دست نده.
پیوست ها
۱- بحار الانوار، ج ۹۵، ص ۱۴۵.
۲- همان، ج ۹۵، ص ۱۰.
۳- همان، ص ۱۰.
۴- همان، ج ۴۱، ص ۲۱.
۵- همان، ج ۴۳، ص ۷۶.
۶- همان، ص ۱۲.
۷- بحار الانوار، ج ۹۴، ص ۱۰؛ مستدرک الوسائل، ج ۷، ص ۴۷۰.
۸- وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۶۱.
۹- مفاتیح الجنان، اعمال شب ۲۱، ص ۴۲۵.
۱۰- مفاتیح الجنان، ص ۷۲۰.
۱۱- بحار الانوار، ج ۸۰، ص ۱۲۸.
۱۲- ر. ک: مصباح المتهجد، ص ۲۲۷؛ نهج الدعوات، ص ۲۷۷.
۱۳- وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۶۱.
منبع: انجمن رهپویان هدایت