سه عاملی که موجب شناخت منزلت شب قدر می‌شود

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، دکتر مصطفی جعفرطیاری، قائم‌مقام و عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب طی یادداشتی، نوشت:

شب قدر معطوف به سه عامل شناخت، باور و رفتار است. هر چه شناخت و باور ما نسبت به منزلت شب قدر افزون شود و رفتارمان براساس این شناخت و باور، بیشتر سامان پذیرد، قدردانی از شب قدر و بهره‌مندی از آن به فزونی می‌گراید.

تنها منبع شناخت شب قدر، منبع وحی است. فقط از طریق قرآن و حدیث می‌توان به شب قدر معرفت پیدا کرد و در راستای ارتقا این معرفت قدم برداشت.

جهت وقوف به جایگاه والای شب قدر همین نکته کفایت می‌کند که قرآن، سرآمد کتب آسمانی، آخِرین کتاب هدایت الهی، معجزه جاودان، جهان شمول و تحریف‌ناپذیر در شب قدر نازل شده است. برترین ماه‌های سال، ماه مبارک رمضان است. بهترین شب ماه رمضان، شب قدر است.

براساس آیات و روایات، قرآن دو گونه نزول دارد: نزول تدریجی که در طول ۲۳ سال نازل شده است و نزول دفعی که در شب مبارک و شب قدر به یک‌باره نازل شد. (۱۸۵ بقره، ۲ و ۳ دخان، ۱۰۶ اسراء، ۳۲ فرقان).

شب قدر کدام یک از شب‌های رمضان است

آیات سوره قدر به وضوح بیانگر آن است که ارزش شب قدر، بهتر از هزار ماه است. هزار ماه بیش از ۸۰ سال است. در مورد عدد هزار، دو نظر وجود دارد: اول هزار برای کثرت است، و دوم خود هزار منظور است. در هر صورت، ارزش شب قدر از هزار ماه بهتر است.

در آیات قرآن مشخص نشده است کدام شب ماه مبارک، شب قدر است ولى در روایات متعددى که از طرق اهل بیت(ع) رسیده بیشتر روى شب بیست‌وسوم تکیه شده است، در حالى که روایات اهل سنت بیشتر روى شب بیست‌وهفتم دور می‌زند. در روایتى از امام صادق(ع) نیز نقل شده که فرمود: تقدیر مقدرات در شب نوزدهم، و تحکیم آن در شب بیست‌ویکم، و امضا در شب بیست‌وسوم است و به این ترتیب بین روایات جمع مى‏‌شود.

در سوره قدر آن شبى که قرآن نازل شده را شب قدر نامیده و ظاهراً مراد از قدر تقدیر و اندازه‌‏گیرى است، پس شب قدر شب اندازه‏‌گیرى است، خداى تعالى در آن شب حوادث یک سال را یعنى از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر مى‏‌کند، زندگى، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت و چیزهایى دیگر از این قبیل را مقدر مى‏‌کند، آیات چهارم تا ششم سوره دخان هم که در وصف شب قدر است بر این معنا دلالت دارد.

همچنین استفاده مى‏‌شود که شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و آن سالى که قرآن در آن شب نازل شد نیست، بلکه با تکرار سنوات، آن شب هم مکرر مى‏‌شود، پس در هر ماه رمضان از هر سال قمرى شب قدرى هست که در آن شب امور سال آینده تا شب قدر سال بعد اندازه‌گیرى و مقدر مى‏‌شود.

تعیین مقدرات شب قدر براساس شایستگی و لیاقت افراد

شب قدر به این جهت قدر نامیده شده که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین مى‏‌شود. این بیان هماهنگ با روایات متعددى است که مى‏‌گوید: در آن شب، مقدرات یک سال انسان‌ها تعیین مى‏‌شود و ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر، در آن لیله مبارکه تفریق و تبیین مى‏‌شود.

البته این امر هیچ‌گونه تضادى با آزادى اراده انسان و مسئله اختیار ندارد، چراکه تقدیر الهى به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی‌ها و لیاقت‌هاى افراد و میزان ایمان و تقوى و پاکى نیت و اعمال آن‌هاست. یعنى براى هر کس آن مقدر مى‏‌کنند که لایق آن است، یا به تعبیر دیگر زمینه‏‌هایش از ناحیه خود او فراهم شده و این نه تنها منافاتى با اختیار ندارد، بنابراین شب قدر یک شب استثنایی و منحصر به‌فرد است زیرا: ۱- شب نزول قرآن است؛ «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ» (۱۸۵/ بقره). «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَهٍ مُبارَکَه» (۳/ دخان)، ۲- از هزار ماه بهتر است. هزار ماه بیش از هشتاد سال، یک عمر طولانی با برکت، «لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» (۳/ قدر) و ۳- شب نزول ملائکه است، «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ فی‌ها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْر» (۴/ قدر)، شب نزول روح است، روح مخلوقی اعظم و فراتر از فرشتگان است، تَنَزَّلُ … وَ الرُّوحُ، شب تعیین مقدرات یکساله بندگان خدا «بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْر»، شبى است آکنده از سلامت و خیر و رحمت تا طلوع صبح. «سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ».