آواره کردن از وطن (اخراج از دیار) در قرآن
آواره کردن از وطن که در قرآن معمولا با تعبیر “اخراج از دیار” مورد اشاره قرار گرفته؛ یکی از روشهای مقابله کافران با پیامبران و مؤمنان بوده است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، دکتر محمدحسن محمدی مظفر، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب طی یادداشتی به مناسبت روز جهانی قدس عنوان داشت:
آواره کردن از وطن که در قرآن معمولا با تعبیر “اخراج از دیار” مورد اشاره قرار گرفته؛ یکی از روشهای مقابله کافران با پیامبران و مؤمنان بوده است. بنابر گزارش قرآن، کافران، پیامبران و مؤمنان را به اخراج از وطن‌شان تهدید می‌کرده‌اند: «وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُواْ لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّکُم مِّنْ أَرْضِنَآ أَوْ لَتَعُودُنَّ فِی مِلَّتِنَا فَأَوْحَى إِلَیْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِکَنَّ الظَّالِمِینَ» ﴿ابراهیم ۱۳﴾؛ و نیز: «قَالَ الْمَلأُ الَّذِینَ اسْتَکْبَرُواْ مِن قَوْمِهِ لَنُخْرِجَنَّکَ یَا شُعَیْبُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ مَعَکَ مِن قَرْیَتِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِی مِلَّتِنَا قَالَ أَوَلَوْ کُنَّا کَارِهِینَ» ﴿اعراف ۸۸﴾.
بنابر گزارش قرآن، یکی از مواد پیمانی که خداوند از بنی‌اسرائیل گرفته بوده، عدم اخراج همکیشان‌شان از سرزمین‌شان بوده است: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لاَ تَسْفِکُونَ دِمَاءکُمْ وَلاَ تُخْرِجُونَ أَنفُسَکُم مِّن دِیَارِکُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ» ﴿بقره ۸۴﴾، ولی بنی‌اسرائیل به این پیمان وفادار نبوده و آن را نقض می‌کرده‌اند؛ چنانکه در آیه بعدی بدان اشاره شده است: «ثُمَّ أَنتُمْ هَؤُلاء تَقْتُلُونَ أَنفُسَکُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِیقًا مِّنکُم مِّن دِیَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَیْهِم بِالإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِن یَأتُوکُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَیْکُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ وَتَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاء مَن یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنکُمْ إِلاَّ خِزْیٌ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَهِ یُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ» ﴿بقره ۸۵﴾.
قرآن درباره اخراج از وطن، به مؤمنان دستور مقابله به مثل می‌دهد: «وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ وَالْفِتْنَهُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ فَإِن قَاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذَلِکَ جَزَاء الْکَافِرِینَ» ﴿بقره ۱۹۱﴾؛ و حتی اخراج از وطن را از گناهان دیگر (نظیر قتل) بدتر و بزرگتر می‌شمرد: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِیلِ اللّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِندَ اللّهِ وَالْفِتْنَهُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّىَ یَرُدُّوکُمْ عَن دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُواْ وَمَن یَرْتَدِدْ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَهِ وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ». ﴿بقره ۲۱۷﴾
بنابر آیات قرآن، اذن به جهاد و قتال هم برای کسانی صادر شده که موردظلم قرار گرفته و به‌ناحق از سرزمین‌شان اخراج شده اند: «أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ ﴿۳۹﴾ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ». ﴿حج ۴۰﴾ قرآن در آیات متعددی به اخراج پیامبر گرامی از شهر و دیار خود، توسط مشرکان مکه اشاره کرده است (نک: انفال ۳۰؛ توبه ۱۳ و ۴۰؛ اسراء ۷۶؛ محمد ۱۳؛ ممتحنه ۱)، و اخراج رسول ازسوی آنان را توجیه‌گر قتال با آنان برمی‌شمرد: «أَلاَ تُقَاتِلُونَ قَوْمًا نَّکَثُواْ أَیْمَانَهُمْ وَهَمُّواْ بِإِخْرَاجِ الرَّسُولِ وَهُم بَدَؤُوکُمْ أَوَّلَ مَرَّهٍ أَتَخْشَوْنَهُمْ فَاللّهُ أَحَقُّ أَن تَخْشَوْهُ إِن کُنتُم مُّؤُمِنِینَ». ﴿توبه ۱۳﴾
قرآن سهمی از غنایم را برای فقرای مهاجری قرار داده که از سرزمین‌شان اخراج شده‌اند: «لِلْفُقَرَاء الْمُهَاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَیَنصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ» ﴿حشر ۸﴾، و علاوه بر این بهره دنیوی، بهره‌ها و پاداش‌های اخروی را نیز به آنان وعده داده است: «فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لاَ أُضِیعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنکُم مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِینَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِی سَبِیلِی وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّن عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ». ﴿آل‌عمران ۱۹۵﴾
و سرانجام، قرآن رابطه مسلمانان با کفار را مشروط به عدم اخراج مسلمانان از دیارشان کرده است، بنابر این کفاری که مسلمانان را از سرزمین‌شان اخراج می‌کنند یا در اخراج آنان مشارکت می‌کنند، از نظر قرآن قابل دوستی گرفتن و رابطه داشتن نیستند: «لَایَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ * إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَمَن یَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ». ﴿ممتحنه ۸-۹﴾ پس آواره کردن و بیرون راندن مسلمانان از سرزمین‌شان یکی از مؤلفه‌های مهم و محوری در جواز یا عدم‌جواز برقراری رابطه با غیرمسلمانان است.
در عصر کنونی بارزترین مصداق این گونه کفار، صهیونیست‌های غاصب سرزمین‌های اسلامی‌اند که با بدترین و جنایت‌آمیزترین روش‌ها، مسلمانان را از سرزمین‌های‌شان اخراج و آواره کرده‌اند. اینان ادامه همان سلفی‌اند که حتی به همکیشان خود نیز رحم نمی‌کرده‌اند (بقره ۸۴-۸۵)، و به تصریح قرآن در سوره ممتحنه، خداوند مسلمانان را از ایجاد رابطه و عادی‌سازی و به دوستی گرفتن آنان، نهی کرده است (إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ)، و دوستی‌کننده با آنان را از ستمکاران برشمرده است (وَمَن یَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ). حال باتوجه به این نهی صریح و انحصاری قرآن، آیا کشورهای اسلامی باز هم می‌توانند از تطبیع و عادی‌سازی روابط با این رژیم منحوس سخن بگویند و همچنان به روابط گوناگون اقتصادی و تجاری و نظامی و … با آن ادامه دهند؟!