از آیین سالانه ارامنه در قره کلیسا چه می‌دانید؟

برخی معتقدند قره کلیسا، اولین کلیسای عالم مسیحیت به شمار می‌رود و تادئوس، یکی از حواریون حضرت مسیح، در آن به خاک سپرده شده است. بر این اساس، تادئوس در حوالی سال ۴۰ میلادی به دعوت حاکم منطقه به آن سفر کرده تا مبلغ آیین مسیحیت باشد. پس از مرگ حاکم، جانشین او با تادئوس سر ناسازگاری می‌گذارد و محدودیت‌هایی برای وی به وجود می‌آورد. در نهایت نیز او را به همراه شماری از پیروانش، اعدام می‌کند. پس از خاک‌سپاری تادئوس، روی مزار وی نمازخانه‌ای برپا شده است. این نمازخانه بعدها توسعه پیدا کرد و به کلیسایی بزرگ تبدیل شد.

برخی دیگر نیز معتقدند قره کلیسا، بازمانده همان کلیسایی است که تادئوس در زمان حضور خود بنا کرده و در آن به تبلیغ مسیحیت پرداخته است. وی پس از شهادت، در همان کلیسا به خاک سپرده شده و هم‌اکنون کلیسای او محلی برای گردهمایی و برگزاری آیین‌های مذهبی ارامنه است.

قره کلیسادر طول حیات خود بارها مورد هجوم و غارت قرار گرفته است، ولی به دلیل اهمیت و قداستش، هر بار مرمت شده است. یکی از مهم‌ترین مرمت‌های بنا به قرن چهاردهم میلادی بر می‌گردد. بر اساس کتیبه‌ای که هم‌اکنون نیز در کنار محراب قدیمی کلیسا قابل مشاهده است، در سال ۱۳۱۹ میلادی (۶۹۸ خورشیدی) زمین‌لرزه‌ای مهیب، کلیسا و روستاهای اطراف را تخریب کرده است. مدتی بعد اسقف زاکاریا و دو نفر از برادران او به نام‌های پتروس و سرکیس در مدت ۱۰ سال کلیسا را بازسازی کرده‌اند و در سال ۱۴۰۱ میلادی (۷۸۰ خورشیدی) درهای کلیسا را به روی مشتاقان زیارت تادئوس، گشوده‌اند.

قره کلیسا در نظر ارامنه، بسیار مهم و مقدس است. شمار زیادی از ارامنه فرزندان خود را برای غسل تعمید به این کلیسا می‌برند، در آن جشن می‌گیرند و با اهدای قربانی، به نیایش و دعا می‌پردازند.

این کلیسا هر ساله در نیمه دوم جولای (اواخر تیرماه و اوایل مردادماه) که با سالگرد شهادت تادئوس مصادف است، میزبان مراسمی مذهبی با عنوان «باداراک» یا عشای ربانی است. در این مراسم مسیحیان ارمنی علاوه بر زیارت مزار تادئوس، به نیایش می‌پردازند و قربانی به جا می‌آورند.

مراسم سالانه قره‌کلیسا در سه روز پنجشنبه تا شنبه برگزار می‌شود. به اعتقاد ارامنه، تادئوس در یکی از این سه روز به شهادت رسیده است. اصلی‌ترین برنامه‌های این آیین سه‌روزه، در روز واپسین آن برگزار می‌‌شود.

هر سال مسیحیان کل ایران از شهرهایی همچون تبریز، ارومیه، تهران و اصفهان و دیگر کشورها برای حضور در این مراسم حضور می‌یابند. علاوه بر ارامنه، خانواده‌هایی از آسوریان و برخی خانواده‌های کاتولیک نیز در این مراسم شرکت می‌کنند.  حضور در این مراسم برای غیر مسیحیان ممنوع است.

بدون شک حضور در قره‌کلیسا یک تجربه به‌یادماندنی است، زیرا علاوه بر بهره‌مندی از فضای معنوی آن، از جذابیت تاریخی بی‌نظیر کلیسا نیز بهره‌مند خواهید شد. این کلیسا با تزئینات بیرونی خود که مجموعه‌ای از نقوش برجسته گیاهان، جانوران و انسان‌هاست، ترکیبی چشم‌نواز را به وجود آورده است. دو گنبد ۲۴ و ۱۸ متری کلیسا نیز زیبایی این نقوش را دو چندان کرده‌اند. در اطراف کلیسا حجره‌هایی وجود دارد که در گذشته راهبان و عالمان در آن سکونت داشته‌اند. در تپه‌ای نزدیک قره‌کلیسا، آرامگاه «ساندوخت» قرار دارد که همسر حاکم زمان تادئوس است و به جرم پیروی از آیین مسیحیت، به همراه او اعدام شده است. بازدید از آرامگاه ساندوخت نیز می‌تواند یکی از برنامه‌های سفر به قره‌کلیسا باشد.

قره‌کلیسا در ۲۷۰ کیلومتری تبریز و ۲۷۵ کیلومتری ارومیه قرار دارد. فاصله این کلیسا از شهر ماکو نیز حدود ۲۰ کیلومتر است. برای رسیدن به قره‌کلیسا از شهر ماکو، باید به سوی چالدران حرکت کنید و در روستایی که به نام «قره‌کلیسا» نامیده می‌شود، به بازدید از این کلیسا و زیارت آن بپردازید.

از آن جا که قره‌کلیسا در منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر قرار دارد، فصول سرد گزینه‌ مناسبی برای انتخاب زمان سفر نیست و بهتر است از میانه بهار تا پایان تابستان را برای این کار در نظر بگیرید.

پرونده ثبت جهانی این آیین به عنوان میراث ناملموس جهانی در سال ۲۰۲۰ میلادی (۱۳۹۹ خورشیدی) در اجلاس کمیته میراث ناملموس یونسکو، مورد بررسی قرار گرفت. بدین ترتیب آیین زیارت ارامنه در کلیسای تادئوس به صورت مشترک با ارمنستان به عنوان میراث ناملموس جهانی به ثبت رسید.