ایران مهد همزیستی ادیان | از زرتشتیان و مسیحیان تا اهل سنت و شیعیان

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، هفته وحدت، فرصتی است تا به بررسی تاریخچه وحدت و همزیستی ادیان در ایران بپردازیم؛ ایران سرزمینی با تاریخ غنی و فرهنگی متنوع است که همواره به‌عنوان مهد تمدن‌ها و ادیان مختلف شناخته می‌شود، از زرتشتیان و مسیحیان گرفته تا مسلمانان شامل اهل سنت و شیعیان که هر یک سهمی در شکل‌گیری هویت فرهنگی و اجتماعی این سرزمین داشته‌اند.

تاریخ همزیستی ادیان در ایران به دوران باستان بازمی‌گردد؛ زرتشت، بنیان‌گذار آئین زرتشتی، در قرن ششم پیش از میلاد، آموزه‌هایی را ارائه داد که بر اساس آن، انسان‌ها باید در کنار یکدیگر زندگی کنند و به خوبی و راستی پایبند باشند و در ادامه این روند با ورود اسلام به ایران در قرن هفتم میلادی، تحولی بزرگ در ساختار اجتماعی و فرهنگی کشور به وجود آمد؛ مسلمانان، با پذیرش آموزه‌های اسلامی، زمینه‌ساز هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با دیگر ادیان شدند.

در این دوره، بسیاری از پیروان ادیان دیگر، از جمله زرتشتیان توانستند به زندگی خود ادامه دهند و در جامعه اسلامی نقش مؤثری ایفا کنند؛ یکی از مهم‌ترین نشانه‌های هم‌زیستی ادیان در این دوره، تأسیس دارالشفاها و مدارس علمی بود که در آن‌ها دانشمندان از ادیان مختلف گرد هم می‌آمدند؛ در این مراکز، علم و دانش بی‌حد و حصر گسترش پیدا کرد و بسیاری از آثار علمی و فرهنگی به وجود آمد.

عصر صفوی (قرن شانزدهم تا هجدهم میلادی) نیز دوره‌ای مهم برای وحدت دینی در ایران بود؛ شاه اسماعیل صفوی با تأسیس مذهب شیعه دوازده‌امامی به‌عنوان مذهب رسمی کشور، تلاش کرد تا وحدت ملی را تقویت کند و در همین زمان بسیاری از علمای شیعه و سنی بر اهمیت هم‌زیستی تأکید کردند و تلاش کردند تا با گفت‌گو و تبادل نظر، فضای مسالمت‌آمیزی را ایجاد کنند.

در دوران معاصر، ایران همچنان به‌عنوان نمونه‌ای از همزیستی ادیان شناخته می‌شود؛ پس از انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرد تا اصول اسلامی را در کنار احترام به حقوق اقلیت‌های مذهبی حفظ کند و بر این اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حقوق اقلیت‌های دینی را تضمین کرده است؛ بر این اساس در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اقلیت‌های مذهبی به مذاهب چهارگانه اهل‌سنّت و شیعیان زیدی، و اقلیت‌های دینیِ شناخته شده به زرتشتی، کلیمی و مسیحی (ارمنی و آشوری) تقسیم‌بندی شده‌اند.

طبق قانون، این اقلیت‌ها در محدوده قانون محترم‌اند، در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه به عمل کردن بر طبق آئین خود مجاز؛ طبق اصل ۶۴ قانون اساسی و اصلاحیه آن، هر یک از اقلیت‌های دینیِ رسمی می‌توانند نماینده‌ای در مجلس شورا داشته باشند.

در بعضی اصول قانون اساسی تعابیر عامی آمده است که شامل اقلیت‌های دینی هم می‌شود، از جمله: لزوم فراهم شدن زمینه مشارکت عمومی مردم در تعیین سرنوشت خود و تأمین امنیت قضائی برای همه مردم (اصل ۳)، حمایت قانون از همه مردم و برابری حقوق مردم (اصل ۱۹ و ۲۰)، حق انتخاب شغل مناسب (اصل ۲۸)، حق دادخواهی و انتخاب وکیل (اصول ۳۴ و ۳۵)، و اصل برائتِ همه اشخاص از ارتکاب جرایم (اصل ۳۷) و بر این اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی نسبت به قانون اساسی مشروطه، به آزادی‌ها و حقوق بیشتری برای اقلیت‌های دینی و مذهبی تصریح کرده است.

تاریخچه وحدت و همزیستی ادیان در ایران نشان‌دهنده غنای فرهنگی و اجتماعی این سرزمین است؛ از دوران باستان تا امروز، ایرانیان همواره بر اهمیت هم‌زیستی مسالمت‌آمیز تأکید کرده‌اند و هفته وحدت نه‌تنها فرصتی برای یادآوری این تاریخچه است، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک الگو برای سایر کشورها در جهت تقویت روابط بین ادیان مختلف مورد استفاده قرار گیرد.