نگاهی گذرا به اوضاع کنونی سودان

به گزارش ادیان نیوز، محمدهادی تسخیری، کارشناس آفریقا و رایزن فرهنگی اسبق جمهوری اسلامی ایران در سودان و لیبی، در یادداشتی با عنوان «نگاهی گذرا به اوضاع کنونی سودان» آورده است:

سودان، یکی از کشورهای عربی، آفریقایی و اسلامی، در تاریخ معاصر شاهد حوادث گوناگونی بوده است که هرکدام از آنها می‌تواند درس عبرتی برای سودانی‌ها و سایر ملل اسلامی و عربی باشد.

این کشور از زمان استقلال خود (۱۹۵۶ میلادی) تاکنون، شاهد کودتاهایی از سوی نظامیان بوده که تحلیلگران سودانی، خلاصهٔ اوضاع پیش و پس از این کودتاها را در معادل‌هایی به نام «نان و آزادی» خلاصه می‌کنند. بر اساس این معادله، هرگاه نظام دموکراتیک و مردمی بر پایهٔ آرای مردم در این کشور بر سر کار می‌آمد، وضعیت آزادی‌های اجتماعی بهبود می‌یافت و احزاب و گروه‌های سیاسی فعال می‌شدند؛ اما به دلیل سهم‌خواهی احزاب و انحصارطلبی حزب حاکم، وضعیت معیشتی مردم بحرانی می‌شد و مردم عادی سودان به‌سختی نان به دست می‌آوردند. همین امر موجب نارضایتی میان اقشار مختلف می‌شد و اعتراضات و تظاهراتی علیه دولت شکل می‌گرفت. نتیجهٔ این اوضاع آشفته، کودتایی از سوی نظامیان علیه دولت قانونی بود. نمونهٔ بارز آن، کودتای ژنرال عمر حسن احمد البشیر، رئیس‌جمهور پیشین سودان، علیه دولت قانونی مرحوم صادق‌المهدی، نخست‌وزیر اسبق این کشور در سال ۱۹۸۹ میلادی بود.

از سوی دیگر، در معادلهٔ یادشده (نان و آزادی)، هرگاه نظامیان حاکم می‌شدند، آزادی‌ها محدود و فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی متوقف می‌شد، اما وضعیت معیشتی مردم بهبود می‌یافت. با این حال، در کودتای اخیر نظامیان سودان علیه ژنرال البشیر ـ که به‌ظاهر از کسوت نظامی خارج شده و به‌عنوان منتخب مردم دولت تشکیل داده بود و به‌تدریج روش‌های امنیتی و دیکتاتوری را در پیش گرفته بود ـ این معادله تغییر کرد. به این معنی که با آمدن نظامیان بر سر کار در سال ۲۰۱۹ میلادی، نه‌تنها آزادی‌ها محدود شد، بلکه وضعیت معیشت مردم بهبود نیافت و سختی‌های معیشتی افزایش یافت. بسیاری از مایحتاج عمومی، به‌ویژه نان و بنزین، گران شد و مردم سودان در چند سال اخیر با بحران بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بودند تا اینکه اختلافات میان حاکمان نظامی علنی شد.

این اختلافات میان ارتش رسمی سودان (SAF) به رهبری ژنرال عبدالفتاح برهان و نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) به رهبری محمد حمدان دقلو معروف به «حمیدتی» ـ که اولی رئیس شورای نظامی حاکم بر سودان است و دومی معاون او ـ آغاز شد. آغاز این اختلافات بر سر ادغام نیروهای پشتیبانی سریع در نیروهای مسلح سودان بود که با مخالفت حمیدتی، رهبر این نیروها، مواجه شد. جنگ بین دو طرف در نقاط مختلف سودان، به‌ویژه در دو منطقهٔ خارطوم و دارفور، آغاز شد و با دخالت کشورهای خارجی مانند امارات متحدهٔ عربی و پشتیبانی از حمیدتی، کفهٔ جنگ به نفع این نیروهای یاغی ـ که به هیچ اصل اخلاقی و انسانی پایبند نبودند ـ سنگین‌تر شد؛ تا جایی که این نیروها، ارتش سودان را در منطقهٔ نظامی در یکی از بخش‌های خارطوم بزرگ منزوی کردند و پایتخت را به تصرف خود درآوردند. نیروهای پشتیبانی سریع جنایاتی در پایتخت سودان، به‌ویژه در شهر «ام درمان»، مرتکب شدند که وصف‌ناپذیر است. بر پایهٔ گزارش‌های مردمی، در بسیاری از خیابان‌های این شهر، اجساد کشته‌شدگان رها شده یا طعمهٔ حیوانات وحشی شده بود. این نیروها با غارت مراکز درمانی و ویران کردن آنها، شرایط درمانی پایتخت را بسیار تأسف‌بار کردند؛ تا اینکه دو سال پیش، نیروهای ارتش سودان به کمک برخی از کشورها، از جمله جمهوری اسلامی ایران، توانستند نیروهای پشتیبانی سریع را از خارطوم، پایتخت سودان، بیرون کنند و کنترل پایتخت را به دست گیرند.

در چند روز گذشته، نیروهای پشتیبانی سریع به کمک امارات و با دریافت سلاح‌های جدید از سوی چاد و لیبی (دو همسایهٔ غربی سودان) در غرب این کشور، دست به حملات وحشیانه‌ای به شهر محاصره شدهٔ «فاشر»، مرکز ایالت دارفور شمالی زدند. لشکر ششم پیادهٔ سودان که در این شهر مستقر بود، بر پایهٔ بیانیهٔ رسمی نیروهای مسلح این کشور، از شهر عقب‌نشینی کرد تا کشتار مردم متوقف شود؛ اما متأسفانه این قتل عام پس از عقب‌نشینی تاکتیکی نیروهای مسلح از شهر فاشر، شدت یافت و هزاران نفر به دست نیروهای وحشی و افسارگسیختهٔ پشتیبانی سریع کشته شدند و جنایات فجیعی در این شهر صورت گرفت که به‌قول برخی از تحلیلگران عرب، این شهر را به «غزهٔ سودان» تشبیه کرده است.

پس از این جنایات وحشیانه در شهر دارفور، ژنرال حمیدتی، رهبر این نیروهای جنایتکار، اعلام کرد: «ما مجبور شدیم وارد این جنگ بشویم و کمیته برای مجازات هر سرباز یا افسری که این جنایات را انجام داده است، تشکیل خواهد شد.»

در این میان، کشور آمریکا با رفتاری منافقانه، از یک سو نیروهای پشتیبانی سریع را تحریم می‌کند و می‌خواهد آنها را یک گروه تروریستی اعلام کند و از سوی دیگر، دست آنها را برای انجام این جنایات باز می‌گذارد. (جنایات اخیر پس از ملاقات محرمانهٔ نمایندگان نیروهای پشتیبانی سریع با مقامات آمریکایی صورت گرفته است.) همچنین به کشور امارات متحدهٔ عربی اجازه می‌دهد تا حد زیادی از این نیروهای جنایتکار، پشتیبانی نظامی، فنی و مالی کند. این در حالی است که همهٔ تحلیلگران عربی معتقدند کشور امارات بدون مجوز آمریکا نمی‌تواند حتی یک گلوله هم به نیروهای پشتیبانی سریع تحویل دهد.

در پایان می‌توان گفت با توجه به شرایط آشفتهٔ کنونی در سودان، دخالت‌های بی‌حد خارجی‌ها و اختلافات حل‌نشده میان طرف‌های متخاصم در این کشور، نمی‌توان تا دو سال آینده چشم انداز خوبی برای مردم سودان پیش‌بینی کرد؛ اما با توجه به روحیهٔ انقلابی از یک سو و طبیعت صوفیگرایانهٔ مردم سودان از سوی دیگر، امید است که با کمک این دو عامل، بتوانند بسیاری از بحران‌های کنونی را همچون گذشته پشت سر بگذارند.