راهکار امام رضا (ع) برای تضعیف حکومت جهانی مستکبرین

به گزارش ادیان نیوز، همزمان با آغازدهه کرامت و ولادت حضرت فاطمه معصومه علیها سلام، همایشی با عنوان مکتب سیاسی امام رضا علیه السلام در دانشگاه علوم اسلامی رضوی با سخنرانی حسن رحیم پور ازغدی، از اساتید حوزه و دانشگاه و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد. در ادامه مباحث مطرح شده در این نشست را آورده ایم.

رحیم پور ازغدی با بیان این مطلب که می بایست به جای مطرح کردن برداشت های شخصی از روایات، مستقیم سیره و احادیث و نوع موضع گیری های معصومین علیهم السلام را مطرح کنیم. گفت: برخی از روایات، در زمان و شرایط خاص یا برای یک شخص خاصی مطرح شده است و نمی توان ادعا کرد که تمام روایات در تمام وقایع تاریخی، برای همه افراد و موقعیت ها کاربرد دارد. چرا که برخی فقط در زمان مخصوص خود به کار رفته و بعد آن دیگر کاربردی برای عموم مردم ندارد.

این استاد حوزه افزود: باید افرادی که احادیث را نقل می کنند، اشراف اجتهادی، عقلی و نقلی به شرایط نقل حدیث داشته باشند. البته گسترش مفاهیم برخی روایات و احادیث در زمینه هایی مختلف از جمله پزشکی، جایز است زیرا افراد باید با تخصص، عقل، تجربه و علوم جدید آن را گسترش دهند. اما برخی دیگر از روایات مثل روایاتی که در مسائل حکومتی و سیاسی مطرح می شود، باید در نقل‌ آن شرایط قبل و بعد آن ماجرا، فضای آن جامعه، جو روانی حاکم بر مردم، نوع حکومت و دیگر شرایط را به درستی و با دقت در نظر گرفت. برخی از افراد و گروه ها، با در نظرگیری تنها جملات تحت الفظی یک روایت، بدون مد نظر قرار دادن دیگر شرایط، باعث گمراهی خود و جامعه می شوند.

این مدرس دانشگاه با توجه به اهمیت نحوه تبلیغ دین، تصریح کرد: برای اثبات حقانیت دین اسلام و امامان معصوم علیهم السلام، می بایست از آن دسته روایاتی استفاده شود که نه تنها غیر شیعه، بلکه برای غیر مسلمانان و عموم مردم جهان و حتی برای لیبرالیست ها و مارکسیست ها نیز قابل فهم و پذیرش باشد.

وی با بیان کردن پنج روایت از مصادیق حکومت اسلامی، به بررسی رابطه بین فلسفه حاکمیت و مشروعیت و حقوق اجتماعی، سیاسی و اخلاقی از منظر امام رضا علیه السلام پرداخت و بیان کرد: روایت اول مستقیم به موضوع مشروعیت و حاکمیت به نحو عام و خاص اشاره دارد که البته ولایت عهدی حضرت رضا علیه السلام از نوع خاص آن می باشد. در این روایت بیان شده که حکومت حق کیست، کدام حکومت مقبولیت و مشروعیت دارد، آیا مشروعیت قابل هدیه دادن است، آیا بیعت باید عقلانی و اخلاقی باشد، آیا بیعت می تواند نفسانی و یا به زور و یا با تهدید و تطمیع باشد یا نه.

ازغدی خاطر نشان کرد: در شرایطی که هارون الرشید امام کاظم علیه السلام را به شهادت رساند و حکومت به دست مامون رسیده، مامون، از امام رضا علیه السلام درخواست می کند به مرو بیآیند تا حکومت را به ایشان واگذار کند. در این زمان بزرگ ترین حکومت جهانی آن موقع در حال فروپاشی است. چرا که علوی ها که از خاندان اهل بیت علیهم السلام بودند، در سرزمین های مختلف اسلامی با قصد تبلیغ دین، گاهی اوقات دست به قیام های مسلحانه می زدند و دنبال مبارزه با حکومت های ظالم آن زمان بودند. نتیجه این مبارزات و تبلیغات، همراه شدن افکار عمومی مردم، با فرهنگ و مکتب اهل بیت علیهم السلام است.

این استاد تاریخ اسلام در ادامه گفت: مامون به علت اینکه قدرت و حکومت را در معرض نابودی می بیند، تصمیم می گیرد رابطه ای عمیق با حضرت رضا علیه السلام برقرار کند، و در نتیجه حضرت را به مرو دعوت کرده و پیشنهاد خلافت می دهد. امام رضا علیه السلام که موقعیت را برای تبلیغ دین اسلام مناسب می بینند، با این قصد به مرو عزیمت می کنند و از این زمان به بعد نقطه عطفی در تاریخ زندگی حضرت رضا علیه السلام ایجاد می شود.

وی با بیان این مطلب که مامون بعد از ورود حضرت رضا علیه السلام به مرو اعتراف نامه ای را به حضرت تقدیم می کند. بیان کرد: مامون در اعتراف نامه می نویسد، شما فرزند رسول الله هستید و به خاطر علم، تقوا، پارسایی و توانایی، شایستگی خلافت و رهبری امت را دارا هستید. حضرت رضا علیه السلام بعد از تایید این موضوعات می فرمایند: «حکومت دارای دو بعد مادی و معنوی است؛ به لحاظ مادی، حکومت نزد من هیچ ارزشی ندارد. بزرگ ترین موفقیت در بندگی و زهد و وارستگی در مقابل خداوند متعال است، و همه امید من نجات از شر مادیات است. بزرگ ترین هدف من، پرهیز از محرمات است. منطق مشروعیت، داشتن فضائل و صفاتی است که تو بنا به گفته خود آن را دارا نیستی. دوم آنکه هدف ما از حکومت، توجه به آخرت است، ولی هدف شما دنیاپرستی است». در واقع حضرت با این جواب کل حکومت مامون را تحقیر کرده و زیر سوال می برند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: مامون که وضعیت را علیه خود می بیند، اذعان می کند: «بنده صلاح می دانم که خود را از خلافت کنار کشیده و خلافت را به شما واگذار کنم». امام رضا علیه السلام به او جوابی می دهند که مبنا و رکن فلسفه سیاسی شیعه است و بسیار جواب مهم و دقیقی تلقی می شود و آن این است که ایشان می فرماید: «اگر خلافت حق توست، پس چگونه آن را به من پیشنهاد می کنی، و اگر حق تو نیست، چگونه در اختیار تو گرفته است که می خواهی آن را به من واگذار کنی».

رحیم پور ازغدی در بیان روایت دوم اظهار کرد: محتوای روایت این است که مامون به امام رضا علیه السلام گفت، اگر خلافت را قبول نمی کنید، جانشینی را بپذیرید؛‌ حضرت می فرمایند: «تفاوتی بین خلافت و جانشینی نیست». در اینجا مامون امام را تهدید می کند که در صورت نپذیرفتن ولایت عهدی ایشان را ترور خواهد کرد. امام در اینجا با اکراه و قرار دادن شروطی قبول می کنند. در این زمان امام علیه السلام رو به آسمان کرده و با صدای بلند می فرمایند: «خداوندا تو دانایی که مرا ناخواسته به این کار وادار کردند پس همانگونه که بنده و پیامبرت یوسف را به خاطر حاکمیت مصر، مواخذه نکردی، من را نیز مواخذه مکن».

وی تاکید کرد: این جملات حضرت، به این معناست که هر شخص و گروهی که در هر حاکمیتی مشارکت داشته باشد، مورد مواخذه و بازخواست قرار خواهد گرفت، مگر به دوشرط، اول آنکه وظیفه اش باشد و دوم عذر داشته باشد، در غیر این صورت باید پاسخگوی برقراری عدالت در تمامی جنبه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در میان مردم باشد.

این استاد دانشگاه در بیان این مطلب که امام رضا علیه السلام با عملکرد خود و با قبول ولایت عهده به اکراه و اجبار، هدفی را دنبال می کنند. تصریح کرد: حضرت به مردم می فهمانند که این حکومت دینی نیست و آن ها صلاحیت حکومت را ندارند و حکومت حق اهل بیت علیهم السلام است.

رحیم پور شروط آن حضرت برای پذیرفتن ولایت عهدی را اینگونه بیان کرد: شرط اول این است که امام علیه السلام در هیچ کار حکومتی(اجرایی و غیره) مشارکت و مشایعتی نداشته باشد. شرط دوم این است که هیچ امضایی پایین، هیچ موضوع حکومتی نداشته باشند. حضرت با این شروط به هدف مد نظر خود که مبارزه با شبهات و مکاتبی رشد یافته درآن زمان بود، نزدیک می شوند. این هدف حضرت با مناظره هایی که با بزرگان مذاهب دارند، تکمیل شده و حضرت حقانیت خود را ثابت می کنند و همین سبب می شود که مقبولیت ایشان در بین عموم مردم و حتی مذاهب دیگر، گسترش پیدا کند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: امام رضا علیه السلام بارها به یاران نزدیک خود می فرمودند:‌ «با پایان هر مناظره، یک قدم به شهادت نزدیک تر می شوم». این کلام نشان می دهد که امام با اشراف کامل به شهادت خود توسط مامون، برای آگاه کردن عموم جامعه ولایت عهدی را پذیرفتند.

وی خاطر نشان کرد: البته این وقایع یک روی ماجرا بود، در اصل امام رضا علیه اسلام می خواستند بهترین استفاده را از این وقایع داشته باشند و به وسیله آن به تبلیغ دین اسلام و اثبات حقانیت اهل بیت علیهم السلام بپردازند و در این بازه زمانی کوتاه که امام علیه السلام در مرو حضور داشتند، جنبش بزرگی به نفع شیعیان و علویان شکل گرفت، که عباسیان از این اقدام خود، پشیمان شدند و به همین خاطر، قصد کردند تا امام رضا علیه السلام را به شهادت برسانند.

رحیم پور ازغدی با اشاره به اهمیت و فلسفه خواندن نماز عید فطر به امامت، امام معصوم، اذعان کرد: اگر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم یا امام معصوم علیه السلام، نماز عید فطر را در حکومتی که در مسند قدرت بود، به صورت عمومی اقامه می کرد، نشانه تایید حکومت و دستگاه وقت به شمار می رفت. مامون عباسی می خواست از این فرصت نماز عید فطر، به ظاهر بر تمام مسلمانان اعلام کند که حضرت حکومت را به رسمیت شناخته و با مامون بیعت کرده است. بعد از درخواست مامون از امام رضا علیه اسلام، ایشان پاسخ می دهند، من، عهد بسته بودم که در کارهای حکومتی هیچ گونه دخالتی نداشته باشم، مامون دوباره از ایشان درخواست می کنند و امام نیز رد می کنند، در آخر امام رضا علیه السلام در پاسخ به مامون می فرمانید: «من نماز را به سبک پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امیر المومنین علیه السلام خواهم ماند».

وی در ادامه گفت: مامون که منظور و هدف امام رضا علیه السلام را متوجه نشده بود، این درخواست را قبول می کند. روز عید، مامون تمام وزرا و مسئولین حکومتی خود را به قصد مشایعت امام به درب منزل ایشان فرستاد،‌ البته قصد اصلی او این بود که این واقعه را یک حرکت سیاسی و هماهنگ شده با حکومت جلوه دهد. در هنگام سحر مردم و مسئولین همگی در نزدیکی خانه حضرت جمع شدند. برخی برای دیدن حضرت، برخی برای بیعت و برخی برای جاسوسی به آن مکان آمده بودند. امام رضا علیه السلام غسل کرده، عطر می زنند و پای برهنه بیرون می آیند، در صحن خانه می ایستند و نگاهی به آسمان کرده و چهار تکبیر می گویند. مردم از شیندن این صدا، اشک می ریزند، بعد از خروج حضرت از خانه، دوباره به آسمان نگاه کرده و چهار تکبیر می گویند و دوباره مردم اشک می ریزند؛ مردم با دیدن برهنه بودن پای حضرت همگی کفش های خود را درآورده و با ایشان همراه می شوند؛ فضا به قدری با حضرت همراه می شود که مسئولین مامون نیز تحت تاثیر قرار گرفته و کفش های خود را درآورده و با جمعیت همراه شده و تکبیر می گویند.

این استاد حوزه افزود: امام علیه السلام هر ده قدمی که جلو می رفتند، چهار تکبیر می گفتند و مردم با صدای بلند و ریختن اشک ایشان را همراهی می کنند. این حرکت امام تبدیل به یک نوع جنبش و راهپیمایی علوی در مرو می شود. خبر به مامون می رسد، فضل بن سهل می گوید: «این نماز نیست، قیام است. هنوز نماز خوانده نشده، شهر در حال از دست رفتن است، قطعا امام درخطبه های نماز به نحوی ذهن و قلب مردم را تسخیر می کند که جان من و شما به خطر خواهد افتاد». مامون که این وضعیت را مشاهده می کند، دستور می دهد که امام را متوقف کنند؛ ماموری به سمت امام رضا علیه السلام آمده و به ایشان می گوید خلیفه گفته که جان شما در خطر است و باید هر چه زودتر آن جا را ترک کرده و برگردید. امام علیه السلام که توانسته بودند از وضعیت به وجود آمده، نهایت بهره را به نفع اسلام ببرند، قبول می کنند. در همان روز این خبر که مامون نگذاشته است، امام علیه السلام نماز را بخوانند میان مردم به سرعت پخش می شود و حضرت با این عملکرد دقیق خود، ضربه سنگینی به پایه های حکومت مامون وارد می کنند و در پایان نیز به هدف خود می رسند.

رحیم پور ازغدی با اشاره به واقعه کربلا، گفت: در واقعه کربلا امام حسین علیه السلام به قدری زیبا توانستند مظلومیت را به تصویر بکشند که با ریخته شدن خون حضرت، خط قرمز پررنگی بین حق و باطل کشیده شد. اما کاری که امام رضا علیه السلام انجام دادند، پیچیدگی ها و ظرافت های بسیار حساس و دقیق را در برداشت به نحوی که هیچ کدام از اهل بیت علیهم السلام، چنین فرصت را تاکنون نه پیدا کردند و نه اینچنین توانستند عمل کنند. چرا که حضرت رضا علیه السلام با تدبیری خاص وارد بزرگ ترین حکومت جهانی ظالم و جنایتکار زمان خود شدند و به بهترین شکل ممکن از امکانات و قدرت علیه خودشان استفاده کردند و با وارد کردن صدمات جدی به پایه های حکومت، آن را تضعیف کرد و و حقانیت خود و اسلام را به تثبیت رساندند.

وی تصریح کرد: مامون در زمان خلافت خود بهترین یاران و حتی برادر خود امین را کشت. حکومت مامون بعد از شهادت امام رضا علیه السلام با خلافت شام درگیر شد و همین اختلاف زمینه فروپاشی حکومت وی را فراهم کرد.

منبع: اویس