کوئیلو، آموزه‌های شیطانی را به اسم عرفان به جامعه تزریق می‌کند

به گزارش ادیان نیوز، برنامه نقد کتاب شبکه چهار با عنوان «عیار» با حضور حجت الاسلام حمیدرضا مظاهری سیف، کارشناس فرق و ادیان نوظهور و دل آرا قهرمان، مترجم به بررسی ۴ کتاب پائولو کوئیلو پرداخت.

قهرمان در ابتدای درباره دلایل گرایش به معنویت در عصر حاضر و استقبال از آثار پائولو کوئیلو گفت: معتقدم که آثار این نویسنده را می توان به اواخر قرن ۲۰ ارتباط دارد؛ چرا که در این قرن، قرن امید در غرب بود و با پوزیتیویسمی که از اواخر قرن ۱۹ در غرب ایجاد شد، غربی ها گمان می کردند که قرن ۲۰ قرن پیشرفت و فراوانی است.

وی افزود: متاسفانه دو جنگ جهانی و به تدریج در طی قرن ۲۰ ورشکستی مادی گرایی و چپ گرایی و از سوی دیگر از نظر درون انسان روانکاوی که بسیار به آن امید داشتند به هیچ عنوان پاسخگوی نیازهای انسان نبودند و تاریخ به هر حال جزر و مد است یعنی انسان ها گاهی به سوی ظاهر مذهب و گاهی به سوی عمق مذهب می روند و به هر حال این نوسان در تاریخ مشاهده می شود و نیاز معنویت در غرب از اواخر قرن ۲۰ آغاز شد.

اولین مترجم آثار کوئیلو اظهار داشت: در کتاب «کیمیاگر» کوئیلو می بینیم وی خیلی کم هم از ضدبودیست تاثیر دارد و با عرفان شرق دور تا حدودی آشنا است و کتاب های مذهبی را به خوبی می شناسد و با رواشناسی یونگ نیز آشنایی دارد و به همین دلیل است که آثار کوئیلو تاثیرگذار است.

قهرمان با بیان اینکه اکثر آثار کوئیلو رمان نیست، بلکه قصه اند، تصریح کرد: آثار وی چون قصه هستند، توانست مخاطبان زیادی را جذب کند؛ چرا که رمان ها معمولا تا این اندازه مخاطب ندارند. حتی در کشور ما زمانی که تعداد تیراژ کتاب ها ۳ تا ۴ هزار نسخه بود هم رمان ها تنها ۲ یا ۳ بار تجدیدچاپ می شدند، ولی آثار کوئیلو را هم کتابخوان ها و هم کسانی که کتابخوان حرفه ای نیستند، خوانده اند و این نشان دهنده تاثیرگذاری آثار وی است.

وی گفت: اصل کتاب «کیمیا»ی کوئیلو از قصه هزار و یک شب نشات می گیرد؛ در حالی که معتقدم کوئیلو نه قصه هزار و یک شب را خوانده بود و نه مثنوی را، بلکه از یک نویسنده بزرگ آرژانتینی که داستان مشهوری به نام «دو مرد که خواب دیده اند» تاثیر گرفته است؛ بلکه این نویسنده آرژانتینی دقیقا قصه اثرش را از قصه هزار و یک شب گرفته است.

اولین مترجم آثار کوئیلو ادامه داد: کوئیلو در کتاب «کوی پنجم» یک پیامبر یهودی را می نویسد و این نشان دهنده مطالعات وی در جنبه های مختلف مذهبی است.

در ادامه حجت الاسلام مظاهری سیف درباره نقد آثار کوئیلو گفت: کوئیلو خودش را جاری در آثارش می داند و بسیاری از کتابهایش را تجربه های شخصی خود معرفی می کند؛ بنابراین نمی توانیم آثارش را از تجربیاتش جدا کنیم و اگر این کار را انجام دهیم، گویی چندین صفحه از یک اثرش را جدا کردیم و بعد می خواهیم کتاب را بخوانیم.

وی تصریح کرد: ما اگر زندگی و تجربیات کوئیلو را از آثارش جدا کنیم، قطعا نمی توانیم درک روشنی از آثارش داشته باشیم. فهم عمیق خودش نقد محسوب می شود و برای نقد آثارش هم شناخت دقیقی از زندگی کوئیلو داشته باشیم.

قهرمان در خصوص نقد آثار کوئیلو گفت: صحبت های حجت الاسلام مظاهری در این زمینه بسیار درست است و برای نقد آثار باید شخصیت نویسنده را نیز تا حدودی شناخت.

حجت الاسلام مظاهری اظهار داشت: در قالب آثار کوئیلو شاهد خط داستانی واحدی هستیم؛ چرا که در همه آثار وی یک قهرمانی وجود دارد. به عبارت دیگر افسانه شخصی اصلی ترین کلیدواژه ای است که در آثار وی وجود دارد؛ البته مفاهیم دیگری که کوئیلو روی آنها تاکید می کند مثل روح جهانی و روح کیهانی، ندای درون  و عشق هم وجود دارد که همه آنها به همان افسانه شخصی باز می گردد.

وی درباره معنویت در آثار کوئیلو تصریح کرد: وی در آثارش از خدا و ادیان گوناگون صحبت می کند، ولی دینی مه کوئیلو می گوید آن دینی که ما تصور می کنیم، نیست؛ بلکه دین از نظر وی یک آیین جمعی است که مرد گرد آن جمع می شوند تا دور هم باشند. زمانی هم که آثار را بررسی می کنیم متوجه می شویم دین برای وی راه رسیدن به کمال نیست بلکه دین یک سرگرمی رازآمیز است که بشر به آن نیاز دارد و چون بشر به راز نیازمند است، دین نیز می تواند یک راهی برای رازجویی باشد.

حجت الاسلام مظاهری با بیان اینکه کائیلو به کلیسای کاتولیک نقدهای زیادی دارد، ولی باز به آن معتقد است، گفت: کوئیلو به دین به عنوان یک بازی و سرگرمی رازآلود نگاه می کند که می توان تا مدتی با آن به پیش رفت و بعد راه خود را انتخاب کرد، وی حتی رسما می گوید که در دوره هایی آیین های شیطان پرستی را هم دنبال می کند و تنها می گوید که از افراط در این زمینه دست برداشتم نه اینکه به طور کامل آن را کنار گذاشته ام.

قهرمان با تایید صحبت های حجت الاسلام مظاهری گفت: کوئیلو در جامعه غربی بزرگ شده که خدا را گم کرده اند و می خواهد معنویت را در جای دیگر جستجو کند.

حجت الاسلام مظاهری با بیان اینکه کوئیلو اقدام به خودکشی هم کرده است، گفت: در حقیقت وی فردی نیست که در طول عمرش سالم زندگی کرده باشد، به همین دلیل است که برخی کتاب های وی را مانند « ورونیکا، تصمیم می گیرد بمیرد» در حقیقت تجربه شخصی وی است و کوئیلو این مسئله را در مقدمه کتاب عنوان می کند، به همین دلیل است که باید اول کوئیلو را شناخت بعد آثار وی را نقد کرد.

قهرمان تصریح کرد: کوئیلو را فیلسوف نمی دانم و به همین دلیل اصلا انتظار جستجوی حقیقت را از وی ندارم، بلکه معتقدم کوئیلو یک نویسنده است که توانسته مخاطبان زیادی را داشته باشند. البته مخاطبان آثار کوئیلو دو نوع هستند، اول کسانی که تجربیات کوئیلو را داشته و دوم کسانی که جرات انجام آن را نداشتند؛ بلکه عده ای هم هستند که چون آثار کوئیلو مشهور شده، آن را خوانده اند.

حجت الاسلام مظاهری با بیان اینکه فطرت انسان ها در جستجوی حقیقت است، افزود: در رمان «کوی پنجم» کوئیلو می بینیم که حقیقت قربانی هوا و هوس می شود و کوئیلو در این کتاب می گوید که هر کاری را که می خواهید انجام دهید؛ در حالی که این مسئله درستی نیست. به عبارت دیگر وی در این کتاب آموزه های شیطانی را در دامن پیامبر گذاشته و به مخاطبان ارائه می دهد.

وی تصریح کرد: ما باید آثار کوئیلو را رمزگشایی کنیم؛ چرا که خودش می گوید که اهل رمز و راز و تعریف مفاهیم شیطانی به صورت سمبلیک است و خدایی که کوئیلو از آن صحبت می کند حتی در رمان «کیمیاگر» هم همان شر است و کوئیلو معتقد است شر در ساختار خداوندی ریشه دارد و مهم را در رمان «کیمیاگر» بازگو می کند.

قهرمان با بیان اینکه رمان «کوی پنجم» اصلا تجربه شخصی کوئیلو نیست، افزود: تفاوتی که این کتاب با ۲ یا ۳ اثر اولیه وی دارد، این است که کوئیلو توصیه می کند که برای تحقق افسانه شخصی انسان باید به دنبال آن برود، افسانه شخصی در حقیقت تقویت اراده است ولی در رمان «کوی پنجم» نشان می دهد اراده خدا بالاتر از همه اراده ها است.

وی تصریح کرد: درباره رمان «کیمیاگر» هم این تصور را ندارم که خدای این رمان، خدای شر است.

در ادامه حجت الاسلام مظاهری گفت: اتفاقا کوئیلو در «کیمیاگر» می گوید که قلب همه انسان ها بخشی از روح کیهانی و روح کیهانی بخشی از روح خدا است و قلب به عنوان عنصری که هم خیانت می کند و هم هدایت می کند در آثارش وجود دارد و توصیه کوئیلو هم این است که ندای قلب تان گوش دهید.  در حقیقت کوئیلو شخصیتی است افکاری دارد و در آثارش هم این افکار را بیان می کند و ساختار فکری وی اینگونه است که هر کس افسانه شخصی دارد که باید به دنبال آن برود. البته درباره کوئیلو باید این را هم گفت که با یک فرد اندیشمند روبه رو هستیم، ولی اندیشه وی، اندیشه ناسالمی است و سوال من این است که در مقابل آزادی ترجمه آثار مسئولیت ما کجاست؟

قهرمان با بیان اینکه معتقدم جوانان ما به گونه ای بزرگ شده اند که می توانند آثار را تشخیص دهند، افزود: اگر خودمان نتوانیم مسائل را بررسی کنیم، مشکلات زیادی ایجاد خواهد شد و باید به جوانان اجازه فکر کردن و تشخیص دادن، بدهیم.

حجت الاسلام مظاهری با بیان اینکه ما اثر خنثی نداریم، گفت: همه آثار جهت دار هستند به همین دلیل است که در اجلاس داووس سال ۲۰۰۲ کوئیلو دعوت می شود و به وی در آن اجلاس جایزه «آگاهی جهانی» داده می شود، البته این جایزه را به کسانی می دهند که در جهت رشد آگاهی معنوی جهان فعالیت کرده اند؛ اتفاقا این جایزه به طور مشترک به کوئیلو بو شیمون پرز داده شده و به همین دلیل ما نمی توانیم بگوییم که آثار کوئیلو بی جهت است و حتی شیمون پرز به کوئیلو گفته آثار شما اهداف ما را در خاورمیانه دنبال می کند.

وی تصریح کرد: رمان «کوی پنجم» برای توجیح نظام اشغالگر در منطقه خاورمیانه کافی است و کوئیلو می گوید من حتی آزادی ظلم کردن را هم پذیرفته ام و حتی یک بار هم عنوان نمی کند که این اعتقاد غلط است و در حقیقت وی می گوید ما باید نیمه تاریک و شیطان بدن مان را هم درک کنیم و ما هیچگاه نمی توانیم بگوییم که آثار کوئیلو خنثی هستند.

حجت الاسلام مظاهری گفت: اینکه خانم قهرمان می گوید بگذارید مردم خودشان انتخاب کنند، حرف درستی نیست؛ چرا که ما بگذاریم هر جریان فرهنگی در جامعه ترویج و گسترش یابد و بعد بگوییم که مردم آگاه هستند.

قهرمان با بیان اینکه کوئیلو در دنیا موجی ایجاد کرده است و طبیعی است که عده ای از موج ها استفاده می کنند، افزود: این دلیل درستی نیست، چرا که ممکن است عده ای از افرادی که مورد قبول ما هستند، تعریف کنند و بعد این تصور را کنیم که نمی توان به آنها اعتماد کرد و نباید چندان به این مهم که چه کسی از چه کسی تعریف می کند، توجه داشته باشیم.

حجت الاسلام مظاهری افزود: چرا بعد از گذشت دو دهه از ترجمه آثار کوئیلو و امثال آن می بینیم که در جامعه خرافه، رمالی و … در حال ترویج است، وقتی یک جریان فکری فاسد در کشور رواج پیدا می کند، نمی توان گفت که مردم خودشان تشخیص می دهند؛ چرا که ما خوراک فکری به آنها می دهیم. قطعا وقتی ما کتاب کوئیلو را که خودش می گوید جادوگر است، را چاپ می کنیم؛ باید انتظار داشته باشیم که بعد از گذشت ۱۵ سال مردم به دنبال جادوگری می روند.

وی با بیان اینکه با گفتن چنین حرف هایی فرهنگ جامعه را به سوی خرافه گویی می بریم، اظهار داشت: تا الان میلیون ها نسخه از این قبیل کتاب ها چاپ شده است؛ البته در تمام این مدت و بعد از فشارهایی که حوزه علمیه به رسانه ملی آورده است، تازه نقد آثار کوئیلو در رسانه ملی انجام شده است. طبیعتا به همان اندازه که آثار کوئیلو در حال پخش است، باید آثار مقابل آن هم چاپ شود.

حجت الاسلام مظاهری افزود: زمانی می توانیم بگوییم که فضا متعادل است که به همان اندازه که آثار کوئیلو در کشور ترویج می شود، آثار مقابل آن هم منتشر شود که متاسفانه این اتفاق رخ نمی دهد و ما یک نظام عدالت فرهنگی در کشور نداریم؛ چرا که آثار کوئیلو در هر کتابفروشی وجود دارد، ولی آثار مقابل آن را به سختی می توان یافت.

وی تصریح کرد: با این ایده که هر کتابی را منتشر کنیم و مردم خودشان تشخیص دهند، موافق نیستیم؛ چرا که مردم به رسانه ملی، مترجم، نویسنده و … اعتماد می کنند که وقتی یک اثر منتشر می شود، حتما اثر خوبی است و همه والدین وقت ندارند که آثار را مطالعه کنند تا متوجه شوند که آیا در آن اثر رگه های انحرافی وجود دارد یا خیر.

قهرمان با بیان اینکه ۱۵ سال قبل که تنها ۲ یا ۳ اثر کوئیلو منتشر شد، وزارت علوم علت استقبال بالا از این کتاب را پرسید، تصریح کرد: کتاب های درستی پیش از انقلاب اسلامی از اشعار شاعران عرفانی خودمان کاملا خالی بود، یعنی اشعار حافظ، سنایی، سعدی اصلا در آثار درسی پیش از انقلاب اسلامی نبوده است؛ با این حال چرا ما باید مثنوی را از زبان های دیگر ترجمه کنیم.

وی اظهار داشت: یکی از دلایلی که افراد به سمت رمالی و جادوگری می روند این است که انسان ها تصور می کنند بر زندگی خودشان هیچ اختیاری ندارند و چون تصور می کنند نمی توانند مشکلات را حل کنند به این سمت می روند؛ البته کتاب «کیمیاگر» به مخاطب خودباوری می دهد.

وی گفت: موضوع تقویت اراده را می توان بهتر از آثار کوئیلو بیان کرد؛ چرا ما باید این مهم را در قالب کسی که دس به هر کار کثیفی زده را نماد تقویت اراده بیان کنیم و باید این مسئله را که با تنها با نوشتن نمی توان به هدف رسید را جدی بگیریم؛ البته الان آثار خوبی در  این حوزه داریم، ولی بعد تبلیغ، ترویج و توزیع این آثار ضعیف است.

حجت الاسلام  مظاهری با بیان اینکه متاسفانه آثار منفی و ضعیف بسیار تبلیغ و ترویج می شوند، اظهار داشت: یک کتاب از سوی چندین مترجم ترجمه و پخش می شود و این مهم باعث دیده شدن کتاب خواهد شد.

وی اظهار داشت: البته به خلاء فرهنگ پاسخ های خوبی داده شده است ولی در دسترس عموم قرار ندارد؛ سوال اینجاست که چرا وقتی یک اثر خوب از لحاظ جذابیت نوشته می شود، در بسیاری از کتابفروشی ها قرار ندارد. 

منبع: نسیم