رمزگشایی از یک ائتلاف
ادیان نیوز: بدنبال حوادثی که اخیرا در منطقه خاورمیانه به وقوع پیوسته و جناح بندی های جدیدی که شکل یافته، پایگاه خبری-تحلیلی المانیتور، مقاله ای را در تحلیل دلیل نزدیک شدن بیش از پیش عربستان و ترکیه به یکدیگر در برابر ایران و عواقب آن منتشر نموده است که شرح آن را مشاهده می کنید.باید در نظر داشت که رابطه متقابل عربستان و ترکیه تاکنون، رابطه ای مسالمت آمیز و بدون بحث و جدل بوده است. هرچند که دیدگاه های دو کشور درباره مسائل منطقه ای همیشه یکسان نبوده، اما دو طرف در تلاش بوده اند که رابطه شان تحت تاثیر مناقشات سیاسی قرار نگیرد. ترک ها عموما در حوزه مسائلی نظیر حج و قیمت نفت با سعودی ها مرتبط بوده اند. ترکیه با آگاهی از رقابتی که میان ایران و عربستان برای نفوذ بیشتر در منطقه وجود دارد، در تلاش بوده است تا رابطه خوبی با هر دو کشور داشته باشد، اما این ماجرای سوریه بود که موجب گردید منافع ترکیه و عربستان باهم یکی شود، البته علی رغم آن که هر دو کشور با بودن بشار اسد در قدرت مخالف بودند، این اهرم ترکیه-قطر بود که با قدرت عربستان در سوریه رقابت می کرد. عده ای از تحلیلگران معتقدند شکست مخالفان اسد برای رسیدن به اهداف شان، به دلیل همین رقابت بوده است.
طی سفری که اردوغان به عربستان سعودی در فوریه گذشته داشت و ملاقاتی که با ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان صورت گرفت، موافقت نامه ای در خصوص افزایش همکاری میان ترکیه و عربستان در حمایت از مخالفان اسد منعقد گردید تا طبق آن هر دو کشور بتوانند به اهداف شان در سوریه برسند. همچنین خبرنگارانی که اردوغان را در این سفر همراهی می کردند، گزارش دادند که ملک سلمان قول حمایت از ترکیه در زمینه اعلام منطقه پرواز ممنوع را داده است.
دو رهبر، در کنار صحبت هایی که درباره مسائلی نظیر سوریه، فلسطین، یمن و مصر داشتند، به یک فهم مشترک درباره این موضوع که اکنون ترکیه بیش از پیش درگیر مشکل با ایران است، رسیدند. تحلیلگر طرفدار دولت، ینی سفاک،درباره این فهم مشترک عربستان-ترکیه چنین می گوید: “هر دو رهبر درباره رفتار منطقه ای ایران (که به زعم آنها) توسعه طلبانه است گفتگو نمودند و آن را باعث ناکارآمدی کشورهای اسلامی دانستند!”
در واقع نارضایتی عربستان از گسترش نفوذ ایران در سوریه, عراق ، لبنان، و یمن، ترکیه را به سویش کشاند. این اتحاد جدید ترکیه-عربستان تلاشی از سوی سنی ها برای مقابله با شیعیان به نظر می آید. ترکیه که سابقا تلاش می کرد خود را از درگیری های فرقه ای دور نگه دارد، حالا خود را قطبی از این داستان برای مقابله با ایران می بیند.
ملک سلمان که به محض رسیدن به قدرت در عربستان، با بحران یمن رو به رو شده بود، حالا امیدوار است با جذب مصر و ترکیه به سمت خود، توازن قدرت را در منطقه به نفع خود تغییر دهد. البته موفقیت او منوط به توانمندی اش در نزدیک نمودن اردوغان و ژنرال السیسی به یکدیگر است. از طرفی اولین برخورد سیاسی سلمان و اردوغان چنین نتیجه ای را در بر نداشت. سلمان روز قبل از دیدار با اردوغان با السیسی ملاقات کرده بود. این در حالی بود که اردوغان پیش از پرواز به سمت ریاض از ملک سلمان پرسیده بود آیا تصمیمی برای ملاقات با السیسی دارد یا خیر؟ و سلمان در پاسخ گفته بود: ” شما حتما شوخی می کنید. برای وقوع چنین چیزی باید ابتدا قدم های مثبت جدی برداشته شود.”
زمانی که خبرنگاران در هواپیما در راه بازگشت به آنکارا از اردوغان پرسیدند که آیا حساسیت های گوناگونی که نسبت به مصر وجود دارد بر روی رابطه عربستان و ترکیه تاثیر خواهد گذاشت یا خیر؟ اردوغان پاسخ داده بود: “ممکن است تفاوت هایی وجود داشته باشند اما در سطحی نیستند که بر روابط دوجانبه ما اثرگذار باشند. هدف ما برقراری رابطه دوجانبه به نفع منطقه خاورمیانه و جهان اسلام است. من مطلع شدم که آنها نیز همانند ما معتقد به برقراری منطقه امن و منطقه پرواز ممنوع در سوریه و برنامه آموزش و تجهیز نیروها هستند. ما باید مسئله مصر را از این موضوع جدا کنیم و نباید هیچ سایه تردیدی بر روی رابطه ترکیه و عربستان وجود داشته باشد.” همچنین از اردوغان پرسیده شد که اگر عربستان از ترکیه بخواهد که با مصر صلح کند،چه خواهد شد؟ و او در پاسخ گفته بود:” البته که آنها این امر را می خواهند، اما بر روی آن پافشاری نمی کنند.”
باید توجه داشت که خواسته اصلی سلمان از این همکاری، محدود نمودن نفوذ بیشتر ایران در منطقه است. اردوغان نیز کسی است که در همین چند سال اخیر با هدفی مشابه عربستان، در مسائل داخلی عراق دخالت کرده است و حالا در تلاش است که سلمان را ترغیب به ورود ترکیه به برنامه اش کند.
اما عملکرد آنها در سوریه ناامیدکننده بود. تقریبا اکنون غیر ممکن است که اتحاد عربستان-ترکیه بتواند مخالفان اسد را در این کارزار به پیروزی برساند و اولویت واشنگتن را از مقابله با گروه تروریستی داعش به سوی اسد تغییر دهند. ایجاد منطقه پرواز ممنوع موضوعی بود که هیچ کس جز اردوغان از آن صحبتی نکرد. از زمانی که گروه داعش تبدیل به تهدیدی برای همگان شد، دیگر برای اردوغان امکان پذیر نبود که حتی یکی از هم پیمانانش را در ناتو با خود همراه کند.
این همان موضوعیست که باعث عصبانیت اردوغان از ایران گردیده، زیرا ایران باعث ناکامی برنامه های جاه طلبانه او در منطقه شده است. البته اینجا یک موضوع جدی وجود دارد. با وجود رقابت منطقه ای که ترکیه با ایران دارد، هرگز از ثبات همیشگی رابطه اش با ایران منحرف نشده است. دو کشور هیچ وقت درگیری مرزی از سال ۱۶۳۹ نداشته اند و متوجه اهمیت کنار آمدن با یکدیگر در مسائل مختلف هستند.
به هرحال این قطب بندی جدید که مقامات آنکارا از آن به عنوان(( همکاری برای مقابله با فرقه گرایی)) نام می برند، خود باعث افزایش منازعات فرقه گرایانه می شود و بر روی ثبات رابطه تهران-آنکارا تاثیر منفی می گذارد.
نویسنده مورات یتکین، سرباز قدیمی در نوشته ای از آمریکا و اسرائیل به عنوان تنها برندگان این حرکت ترکیه و عربستان نام برد. او در مقاله ای نوشت:” به نظر می آید سلسله سعودی محاصره شده است. آنها در فکر فائق آمدن به این حس( محاصره شدن) با ایجاد یک دیوار سنی در برابر ایران هستند. طبیعتا اسرائیل از این مسئله خشنود است و ایالات متحده آمریکا نیز از آن به عنوان اهرمی دیگر برای فشار بر ایران یاد می کنند. سعودی ها از نفوذ ایران بر شیعیان و مسلمانان غیر سنی آگاهی دارند و از اینرو می خواهند ترکیه و مصر را در این اتحاد سنی ها وارد کند. در واقع آن ها می خواهند از جمعیت زیاد سنی ها در ترکیه، موقعیت این عضو تازه وارد شورای اروپا، عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا استفاده کنند. حتی اگر مصر و ترکیه معجزه وار باهم آشتی کنند، باز هم ترکیه باید از این اتحاد ضد شیعه و ضد ایرانی دوری گزیند. تشدید منازعات فرقه ای در منطقه به نفع ترکیه و هیچ کشور دیگری نیست. این به معنای خشونت و خون بیشتر است. در حالی که همچنان مشکلات ناشی از سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه پابرجاست، نیازی نیست که ترکیه خود را درگیر یک قطب بندی و درگیری دیگر بکند.”
بصورت خلاصه می توان گفت، تداوم سیاست شکست خورده در قبال سوریه که مشکلات اساسی ای را به وجود آورده است و وارد شدن به یک اتحادیه فرقه گرایانه که می تواند یک مواجهه تحریک آمیز در برابر ایران تلقی شود، تنها می تواند ترکیه را از مسیری که همواره به آن افتخار می کرده، دور سازد.
منبع: فرهنگ