روزه در ادیان الهی

به گزارش ادیان نیوز، روزه از جمله اعمال عبادی است که خداوند به آن امر فرموده است که در آن، انسان در طول مدت معین و ساعات خاصی از شبانه‌روز، از خوردن و آشامیدن و در برخی موارد، حتی صحبت کردن دست می‌کشد، روزه در گام اول عبارت است از حفظ شکم و شهوت از خوردن و آشامیدن و بهره‌گیری از غریزه جنسی و رعایت آداب ظاهری که در توضیح المسائل‌ها بیان شده است، در گام بعد حفظ زبان، گوش، چشم، دست و پا و سایر اعضا و جوارح از گناهان را در بر می‌گیرد که در صورت عدم رعایت آن‌ها، روزه باطل می‌شود، اما همه این‌ها بهانه‌ای است تا انسان بیشتر به نفس خود توجه پیدا کند، هدف نهایی روزه بدن، رسیدن به روزه قلب است که انسان را از هموم دنیوی، افکار پست و آنچه او را از خداوند باز می‌دارد، دور کند، با این وجود روزه را می‌توان یکی از ارکان اصلی ادیان به شمار آورد، در تمام ادیان الهی و بشری روزه به روش‌های مختلف وجود دارد، خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید: «کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم»، آنچه در ادامه می‌آید بیان شیوه روزه‌داری در ادیان الهی است:

در آیین یهود روزه جزئی از مجموعه اعمالی است که یک یهودی برای ذلیل ساختن تن و رنجور ساختن آن انجام می‌دهد، قوم یهود برای اظهار عجز و تواضع در حضور خدا، روزه می‌گرفتند تا بدین وسیله به گناهان خود اعتراف کنند و با توبه رضای حضرت اقدس الهی را تحصیل کنند.

در کتاب‌های عهد قدیم، از روزه داشتن انفرادی افرادی هم چون داوود، عزرا، الیاس، دانیال و دیگران سخن گفته که بیانگر یک ارب دینی، برای نیل به هدف مورد نظر در میان یهودیان بوده است. در کتاب عهد قدیم آمده است که موسی(ع) پیش از دریافت الواح عهد از یهوه، ۴۰ شبانه‌روز در کوه سینا روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد. داوود در هنگام بیماری پسرش از بت شابع زن اوریا، روزه گرفت.

یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی‌ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت. یوئیل و یونس نیز برای دور کردن خشم خدا، به مردم دستور به روزه گرفتن دادند. مردخای و استر نیز که از دیگر شخصیت‌های عهد عتیق هستند، پس از فرمان هامان، وزیر اخشورش برای قتل عام یهودیان چندین شبانه‌روز روزه گرفتند.

 براساس یک طبقه‌بندی روزه‌های مرسوم در آیین یهود را می‌توان به سه طبقه اصلی تقسیم کرد:

۱. روزه‌های حکم شده در کتاب مقدس یا روزه‌های ایجاد شده به مناسبت یادآوری وقایع مطرح شده در کتاب مقدس. مانند روزه یوم کیپور، روزه نهم آو، روزه ۱۷ تموز و … .

۲. روزه‌های تعیین شده از سوی ربی‌ها، مانند روزه اولین دوشنبه پس از عید فصح، روزه آخر هر ماه موسوم به یوم کیپور کوچک و … .

۳. روزه‌های شخصی که اشخاص در مناسبت‌های مختلف خصوصی به آن مبادرت می‌کنند. این روزه‌ها وقت مشخصی ندارد و در زمانی که رخدادی برای کسی پیش می‌آید روزه می‌گیرد. مانند روزه برای فوت والدین یا معلم، روزه عروس و داماد در روز ازدواجشان و … .

 روزه یهودیان در بعضی روزها مثل کیپور، از غروب آفتاب تا شامگاه روز بعد است، ولی مدت روزه در روزهای دیگر از هنگام طلوع آفتاب تا شامگاه همان روز است، همچنین اگر یکی از روزه‌ها به استثنای روزه یوم کیپور با روز شنبه مصادف شود، روزه به یکشنبه موکول می‌شود.

 روزه‌های واجب

بر اساس یک طبقه‌بندی دیگر، روزه‌های آیین یهود به واجب و مستحب تقسیم می‌شود، روزه‌های واجب این دین عبارت است از:

۱. روزه یوم کیپور: این روزه که مهم‌ترین و معروف‌ترین روزه‌ها است، در روزهای نهم و دهم ماه تشرین(نخستین ماه یهودی از سال یهودی) به مدت ۲۵ ساعت است. هدف از این روزه بخشش گناهان است که دستور مستقیم خداوند در تورات درباره آن صادر شده است.

برای شما قانون ابدی باشد که در دهمین روز از ماه هفتم(عبری) جان‌های خود را رنج دهید(روزه بگیرید) … زیرا در این روز برای شما طلب عفو می‌شود …. (و در صورت توبه) از تمام خطاهایی که نسبت به خداوند مرتکب شده‌اید، مبرا می‌شوید.

 ریشه این روزه، به عفو بنی اسرائیل از جانب خداوند در صحرای سینا باز می‌گردد، حضرت موسی(ع) پس از میقات چهل روزه در کوه سینا وقتی از تمرد گروهی از بنی اسرائیل آگاه شد، چهل روز دیگر در بالای کوه برای قوم خود طلب عفو کرد. وقتی موسی در دهم ماه هفتم از کوه پایین آمد، این روز به عنوان روز کیپور یعنی روز بخشش گناهان تعیین شد.

۲. روزه سوگواری: این روزه در ۴ نوبت است که پس از ویرانی معبد بیت‌المقدس از طرف انبیا و علمای بنی اسرائیل به نشانه سوگواری برای یهود واجب شد.

۳. روزه استر: استر نوعی روزه است که به منظور طلب حاجت و استجابت دعا صورت می‌گیرد. ریشه این روزه به ۲۳۰۰ سال پیش در زمانی که یهودیان در ایران ساکن شده بودند، بر می‌گردد. در آن دوران یکی از وزرای خشایار شاه نقشه قتل عام یهودیان را طرح کرد که با هوشیاری استر و یکی از انبیای یهود به نام مُردخای این نقشه باطل شد، استر برای موفقیت در ابطال این توطئه، از یهودیان ایران خواست که سه روز روزه بگیرند و از خداوند طلب بخشش و کمک کنند، پس از آن، روزه استر به یادبود این واقعه بر یهودیان واجب گشت.

۴. روزه پوریم: این روزه به شکرانه نجات از قتل‌عام گرفته می‌شود.

۵. روزه کدلیا: روز سوم ماه تشرین، روزی است که کدلیا حاکم بیت‌المقدس با ۸۲ تن از یهودیان در آتش سوخت.

۶. روزه عقیبیا: در روز پنجم ماه تشرین که به پاس گرامیداشت خاطره خاخام عقیبا است، روزه واجب است. خاخام عقیبا کسی است که او را مجبور به پرستش بت کردند و او زیر بار نرفت و آن قدر مقاومت کرد تا از گرسنگی درگذشت.

۷. روزه عذاب: در زمان داوود پیامبر، خداوند بر بنی اسرائیل غضب کرد، ایشان را به مرگ و قحطی تهدید کرد، یهودیان از ترس، آن روز را روزه می‌گیرند.

۸. روزه صدقیا: روز ششم از ماه حسوان، پس از آنکه بخت النّصر اورشلیم را تصرف کرد، فرزندان صدقیا را کشت و او صبر و تحمل کرد، یهودیان به پاس همدردی با صدقیا (پادشاه یهود) روزه می‌گیرند.

۹. روزه یهویاقیم: در بیستم ماه کلیو ارمیای نبی پیشگویی اسارت یهود و ویرانی بیت‌المقدس را کرد و توسط یهویاقیم پادشاه یهود به زندان افتاد.

 روزه‌های مستحب

۱. روزه آدینه پسح: این روزه مختص پسران و مردان اول زاد خانواده است که به یادبود ضربت خداوند به اول زادهای مصریان، در آستانه خروج بنی اسرائیل از مصر و مصونیت عبرانیان از این ضربت صورت می‌گیرد.

 2. در ایام خاص از سال به ویژه ماه الول، روزهای دوشنبه و پنجشنبه روزه گرفته می‌شود.

۳. روزهای آدینه ماه نو عبری(روز قبل از حلول ماه قمری).

۴. عروس و داماد در روز عروسی یا روز قبل از آن به مناسبت شروع زندگی جدید و به منظور توبه از گناهان گذشته در صورت امکان روزه می‌گیرند.

۵. کسی که خواب آشفته‌ای دیده است و آن را نشان بدی می‌داند، روز بعد به خاطر کفاره گناهان و رفع مصیبت روزه می‌گیرد.

۶. برخی رسم دارند که در سال روز درگذشت والدین خود یا سال روز درگذشت علمای عالی رتبه دینی روزه بگیرند.

۷. در مواقع خاصی مانند احتمال وقوع بلایای طبیعی یا بروز خشکسالی و نظایر آن، بنا به حکم مرجع دینی، روزه جماعتی، بر یهودیان منطقه ای خاص مقرر می‌شود.

 آداب و شرایط روزه

در شریعت یهود، کلیه واجبات دینی برای دختران از سن ۱۲ سالگی و برای پسران از ۱۳ سالگی شروع گشته و اجباری است. بنابراین شرط سنی در روزه نیز همین است، کلیه روزه‌های واجب و مستحب یهود از سپیده صبح تا تاریکی کامل هوا انجام می‌شود به غیر از روزهای یُوم کیپور و روزه نهم آو که ۲۵ ساعت است و از غروب تا غروب است. این ۲ روزه استثناء هستند. در روزه‌ها غیر از خوردن و آشامیدن، هیچ‌گونه محدودیت دیگری اعمال نمی‌شود.

 غیر از روزه بزرگ یوم کیپور که تأکید ویژه‌ای بر انجام آن صورت می‌گیرد، در همه روزه‌ها بیماران، افراد ضعیف، زنان باردار یا شیرده از روزه‌ها معاف هستند، در ایام عید و روزهای شنبه و روزهای اول ماه نو عبری، گرفتن روزه ممنوع است، از دیگر آداب روزه در یهودیت می‌توان به بیرون آوردن تورات از جایگاه بدون پوشش اصلی، قرائت تورات، خواندن دعا و اعتراف به گناه، زیارت قبور، نواختن شوفار، خوابیدن روی زمین، خودداری از صحبت کردن و خودداری از شنیدن موسیقی اشاره کرد.

صابئین یا مندائیان (پیروان حضرت یحیی(ع)) در روزهای ویژه‌ای از سال که آن‌ها را مبطل می‌نامند از خوردن گوشت، ماهی و تخم مرغ خودداری می‌کنند. از جمله این روزها ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۲۹ و ۳۰ ماه سمبلتا، روزهای ششم و هفتم ماه دولا و روز دوم ماه هطیا است.

 آن‌ها روزه واقعی را روزه‌دار بودن اعضا و جوارح آدمی می‌دانند که در کتاب کنزاربا یا صحف آدم، مقدس‌ترین کتاب مندائی‌ها آمده است: ای مومنان، برایتان گفتم که روزه بزرگ فقط نهی از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه دیدگانتان را از نگاه‌های هیز و شیطانی و گوش‌هایتان را از شنیدن حرف‌هایی که مردم در خانه خود می‌زنند برحذر دارید و زبان‌هایتان را به گفتارهای دروغ و ناپسند نیالایید.

 *آیین مسیحیت

در کتاب مقدس مسیحی بارها به روزه و روزه‌داری اشاره شده، به عنوان نمونه موسی(ع) چهل روز روزه گرفت(سفر تثنیه ۹ :۲۱-۷) و یا داوود(ع) برای شفای پسرش روزه گرفت(۲ سموئیل ۱۲ :۲۵-۱۵) و یا یهوشافاط برای پیروزی بر دشمن در تمامی یهودا اعلام روزه‌داری کرد(۲ تواریخ ۲۰ :۳) و یا مردم نینوا برای جلوگیری از عذاب سه روز روزه گرفتند(یونس ۳ :۷) و یهودیان ایرانی به شکرانه پیروزی بر هامان و کشته شدن هامان روزه گرفتند(استر ۴) و عیسی مسیح(ع) بعد از نزول روح‌القدس بر وی در سی سالگی ۴۰ روز روزه گرفت(متی ۴ :۲ ، لوقا ۴ :۲) و یا در انجیل لوقا داستان زنی به نام حنا را نقل می‌کند ۸۴ سال در معبد شبانه‌روز به عبادت و روزه‌داری مشغول بوده است.(لوقا ۲: ۳۷)

 مسیحیان مانند پیروان دیگر ادیان، به روزه معتقد هستند، اما روزه این فرقه دارای قوانین و شرایط خاص و ثابت نیست. آن‌ها آزادند در هر زمان و به هر اندازه به صورت فردی و جمعی روزه بگیرند. تنها نکته قابل توجه در انجیل این است که روزه ریاکارانه، قابل قبول نیست، در انجیل متی آمده است که عیسی روزه ریاکاران را تقبیح می‌کرده است:

 و چون روزه می‌گیرید، چون ریاکاران کشیده رو نباشید که چهره خویش را درهم می‌کشند تا در نظر مردم روزه‌دار نمایند، به درستی به شما می‌گویم که ایشان اجر خود را گرفته‌اند. لیکن تو هرگاه روزه می‌گیری، سر خود را چرب کن و روی خویش را بشوی تا در نظر مردم روزه‌دار ننمایی. بلکه در نظر پدر خود که پدر تو نهان را می‌داند و آشکارا تو را جزا خواهد داد.

اگرچه آیین روزه در فرقه‌های مختلف مسیحیت متفاوت است، اما به طور کلی می‌توان روزه‌های مهم مسیحیان را این گونه فهرست کرد:

۱. روزه روز جمعه قبل از عید پاک که در قرن دوم متداول بود.

۲. روزه غیرکامل دوشنبه تا پنجشنبه هفته مقدس

۳. روزه چهل روز قبل از عید پاک

۴. روزه چهل روز قبل از هفته مقدس

۵. روزه چهارشنبه و جمعه هر هفته؛ به مناسبت روز توطئه یهودیان برای دستگیری عیسی و روز جمعه به دلیل به صلیب کشیدن عیسی(ع).

۶. روزه‌های فصلی.

۷. روزه، به عنوان کفاره گناهان.

همان طور که اشاره شد، روزه در مسیحیت تابع قانون خاصی نیست و هر کس هر طور که می‌تواند و برای مدت زمانی حتی چند ساعت می‌تواند روزه بگیرد. همین طور روزه در فرقه‌های مختلف مسیحیت هم متفات است که به تفکیک بیان می‌شود.

کاتولیک‌ها در روز چهارشنبه خاکستر و نیز روز جمعه الصلیب روزه می‌گیرند، همچنین در تمامی روزهای جمعه ماه انابت نیز که دوران توبه و تعمق کاتولیک‌هاست، از خوردن گوشت پرهیز می کنند. کاتولیک‌ها تا قرن‌ها اجازه نداشتند در هیچ یک از روزهای جمعه سال به گوشت لب بزنند، اما از بعد از مدتی پرهیز از گوشت در روزهای جمعه غیر از دوران لنت (انابت) اختیاری اعلام شد.

نحوه روزه گرفتن در میان کاتولیک‌ها به این صورت است که در دو روز چهارشنبه خاکستر و جمعه الصلیب، خوردن دو نوع غذای ساده و یک غذای معمولی مجاز است، اما مصرف گوشت ممنوع است، روزه گرفتن در سایر روزهای جمعه اختیاری است و برخی کاتولیک‌ها به جای روزه، به توبه یا برگزاری دعاهایی ویژه می‌پردازند، در این روزها باید از خوردن گوشت و هر گونه لبنی‌جات پرهیز کنند و البته به غیر از ماهی و همچنین از خوردن روغن و شراب نیز بپرهیزند.

پیروان کلیسای ارتدوکس شرق، دوره‌های مختلفی برای روزه دارند؛ از جمله ماه لِنت (دوران توبه و تعمق)، روزه رسولان، روزه معراج مریم مقدس به آسمان، روزه ویژه میلاد مسیح و نیز چند روزه یک روزه. تمام روزهای چهارشنبه و جمعه، روز روزه محسوب می‌شود، مگر در هفته‌هایی که در آن‌ها روزه نگرفتن بلامانع است، نحوه روزه‌داری در میان ارتدکس‌ها این گونه است که معمولاً از خوردن گوشت، لبنیات و تخم مرغ پرهیز می‌شود، خوردن ماهی در برخی ایام روزه مجاز و در برخی دیگر غیرمجاز است.

در میان پروتستان‌ها زمان روزه به خود افراد، کلیساها، سازمان‌ها یا جوامع مسیحی بستگی دارد. برخی به طور کامل از لب زدن به آب و غذا خودداری می‌کنند، اما برخی دیگر تنها به نوشیدن مایعات اکتفا می‌کنند و غذاهای خاصی می‌خورند، آن‌ها از خوردن یک یا چند وعده غذا صرف نظر می‌کنند و از تن دادن به وسوسه‌های خوردنی و غیرخوردنی اجتناب می‌کنند.

 روزه در میان مومون‌ها

آیین مومن آیینی نو ظهور در میان مسیحیان است. در آیین مومون اولین یکشنبه هر ماه، زمان روزه است. افراد و خانواده‌ها در صورت تمایل ممکن است روزهای دیگری نیز روزه بگیرند، خودداری از خوردن و آشامیدن برای دو وعده متوالی و نیز بخشیدن غذا یا پول به نیازمندان، روزه‌داری این فرقه است، بعد از روزه، اعضای کلیسا در جلسه روزه و شهادت دادن شرکت می‌کنند.

 *آیین اسلام

در اسلام تاریخ روزه به سال ۶ هجری قمری می‌رسد، زمانی که پیامبر اسلام(ص) پس از صلح حدیبیه، راهی مدینه شد. ایشان در مدینه، اعمال ماه رمضان و سپس شوال را به جا آورد، اسلام جایگاه خاصی برای روزه قائل است تا آنجا که در حدیثی از پیامبر(ص) یکی از ستون‌های محکمی که اسلام بر آن استوار شده، روزه‌داری در ماه رمضان است و در جایی دیگر یکی از سه ساحت بهره‌برداری از اسلام را روزه می‌دانند.

در اسلام برای روزه وقت معین مشخص شده است، مسلمانان باید از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می کند خودداری کنند، در اسلام روزه در ماه مبارک رمضان(ماه نهم قمری) بر مسلمانان واجب شده است.

حکم روزه در سوره بقره آمده است: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما واجب شده همان طور که بر اقوام قبل از شما واجب شده بود تا پرهیزکار شوید، چند روز معدودی را (باید روزه بگیرید) و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادی از روزهای دیگر را (روزه بدارد) و بر کسانی که روزه برای آن‌ها طاقت‌فرسا است(همچون بیماران، پیرمردان و پیرزنان) لازم است کفاره بدهند، مسکینی را اطعام کنند و کسی که کار خیری انجام دهد، برای او بهتر است و روزه داشتن برای شما بهتر است اگر بدانید،(روزه در چند روز معدود) ماه رمضان است، ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم و نشانه‌های هدایت و فرق میان حق و باطل در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در وطن باشد، روزه بدارد و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگر را به جای آن روزه بگیرد، خداوند راحتی شما را می‌خواهد، نه زحمت شما را، هدف این است که این روزها را تکمیل کنید و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ شمرید، باشد که شکرگزاری کنید … . نزدیکی با همسرانتان در شب روزهایی که روزه می‌گیرید، حلال است … و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید صبح از رشته سیاه(شب) برای شما آشکار شد، سپس روزه را تا شب تکمیل کنید…

منبع:فارس