تحول در روابط دهلی نو- تل آویو؛ هند جایگزین اروپا می‌شود
بـه شـدت بـه دنبـال اسـتفاده از تکنولـوژی پیشـرفته مـاهواره ای و نظـامی
این رژیم اسـت؛ افزون بر این دهلی نو به دنبال گسترش روابـط خـود بـا
کشـورهایی اسـت کـه از نظـر فـن آوری هـای روز دارای پیشــرفت هــای
زیــادی هســتند و از آنجــا کــه رژیم اســرائیل از ایــن نظــر پیشرفته
به حساب می آید، گزینه خـوبی بـرای هنـد بـه نظـر مـی رسـد.
همچنـین هنـد از جایگـاه اسـرائیل نـزد ایـالات متحـده آمریکـا آگـاه
اسـت و برقـراری رابطـه بـا این رژیم را به عنوان دروازه برقـراری رابطـه
بـا آمریکـا مـی دانـد. از طرفـی اسـرائیل نیـز کاملاً از بسط روابط دو
جانبـه بـا هنـد اسـتقبال مـی کنـد؛ زیـرا هنـد را بـه عنـوان وزنـه ای در
برابر پاکستان اسلامی مـی بینـد کـه تنهـا کشـور اسـلامی مجهـز بـه سـلاح
هسـته ای است و البته می توانـد از چـالش هنـد بـا گروههـای تروریسـتی
نهایـت بهـره بـرداری را بکنـد و این کشور را بـه طـرف خـود بکشـاند. بـرای
آنکـه بیشـتر بـه جایگـاه واهمیـت هنـد نـزد اسـرائیل پـی ببـریم، یـاد
آوری سـخن «بـن گوریـون» نخسـت وزیـر مشهور اسرائیل درباره هنـد بسـیار راه
گشاسـت. وی در رابطـه بـا هنـد مـی گویـد «بـه زعـم مـا، هندوسـتان
بهتـرین پایگـاهی اسـت کـه مـی تـوانیم از آنجـا عملیـات بـر ضـد مسلمین را
رهبری و هدایت کنیم».
هند، رژیم صهیونیستی را در سـال ۱۳۲۹ بـه رسـمیت شـناخت ولـی بـه
برقـراری روابـط کامل دیپلماتیـک بـا این کشـور نپرداخـت. احـزاب سیاسـی
مخـالف تحـت تـأثیر فضـای ضد اسـتعماری مـانع از توسـعه روابـط دهلی نو- تل
آویو می شـدند. از یـک سـو مسـلمانان هندوســتان خواســتار حمایــت از
مــردم فلســطین بودنــد و از ســوی دیگــر کشــورهای عربی نیز در خصـوص
عـدم ورود اسـرائیل بـه جنـبش غیرمتعهـدها بـه هندوسـتان فشـار وارد می
کردند.
مناســبات محــدود نظــامی اســرائیل بــا هندوســتان در جنــگ هنــد و
چین در سال هـای ۱۳۴۴ الی ۱۳۵۰ شـروع شـد و روابـط محـدود سیاسـی بـین
طرفین تـاسال ۱۳۷۰ ادامـه داشـت تـا اینکـه بـا پایـان جنـگ سـرد، هند در
جهـت شـکل دهی به سیاست جدید راهبردی خود اقدام نمود.
عـادی سـازی مناسـبات دیپلماتیـک هنـد و اسـرائیل در سـال ۱۳۷۲ آغـاز
گردیـد و به تدریج این روابـط وارد حـوزه همکـاری هـای امنیتـی شـد و اینـک
ابعـاد همکـاریهـای امنیتـی، مـاهواره هـای فضـایی و اطلاعـاتی، موشـکی،
همکـاری هـای هسـته ای وتســلیحات اســتراتژیک را نیــز شــامل شــده
اســت. اگرچــه تهدیــدات پــیش روی هندوستان و رژیم صهیونیستی مشـابه
نیسـت و آنـها دشـمن مشـترکی ندارنـد، امـا هر دو بـه دنبـال به روز کـردن
سیسـتم هـای دفـاعی خـود هسـتند. اسـرائیل بـرای هند منبع قابل اتکـایی در
جهـت به روز کـردن پـروژه هـای جدیـد دفـاعی بـه شـمار مـی رود و هند نیـز
بـرای اسـرائیل متحـد جدیـدی در اسـتراتژی پیرامـونی این کشـور در آسیا
محسوب می شود
افزون بر این بــا اوج گیــری جریــان ملــی گرایــی هنــدو و بــه
قــدرت رســیدن حــزب «بهاراتاجاناتا» روابط هند و اسـرائیل وارد مرحلـه
جدیـدی شـد. بـه عنـوان نمونـه از سـال تــا ۱۳۷۲ تنهــا در مــورد همکاری
هــای نظــامی و دفــاعی، ۵۰ بــار دیــدار و ملاقــات بــین مقامــات دو
طرف صــورت گرفتــه اســت. حتــی علــی رغــم مســائل اقتصـادی هنـد و
نامناسـب بـودن بسـیاری از تسـلیحات سـاخت اسـرائیل بـرای صـدور به این
کشور – با توجه به اینکـه اغلـب سـلاح های هنـد، روسـی اسـت – گفتـه شـده
اسـت کـه دو طرف در برخی اقلام نظـامی چـون هواپیمـاهـای سـبک، تانـک
«آرجـون» (مرکـاوا) وموشــک هــای «پریتــوی»، «جریکــو-۱»، «آگنــی» و
«جریکــو-۲»، تحقیقــات و تولیــدات مشترک نظامی و انتقال تکنولوژی همکاری
خواهند کرد.
در این راستا سفر ۶ ماه گذشته «نارندرا مودی» نخست وزیر هند، به عنوان
اولین نخست وزیر هند که از این رژیم بازدید می کرد، قابل توجه بود؛ البته
در گذشته برخی از مقامات هندی به اسرائیل سفر کرده بودند از جمله «پرناب
موکرجی» رئیس جمهوری سابق هند، که در اواخر سال ۲۰۱۵ میلادی به این منطقه
رفت. اما با توجه به سیاست هند در قبال فلسطینی‌ها و حمایت هند از تلاش‌های
فلسطینیان و در نظر گرفتن جمعیت حدود دویست میلیونی مسلمانان هند، مقامات
این کشور همواره تلاش کرده‌اند تا در این دیدارها هم از اسرائیل و هم از
سرزمین‌های فلسطینی دیدار کنند.
از آنجا که نخست وزیر در ساختار سیاسی هند عالی رتبه‌ترین مقام اجرائی
کشور است، سفر مودی به اسرائیل بر وزن این دیدار می‌افزاید. مقامات هندی
تلاش کرده‌اند هرگونه تغییر در سیاست خارجی خود در قبال فلسطینیان را در
چارچوب تلاش هند برای ایجاد رابطه بهتر با دولت‌های مختلف تعبیر کنند. در
همین رابطه رسانه‌های هندی به نقل از «بالا باسکار» از مقامات ارشد وزارت
خارجه هند، نقل کرده‌اند که «روابط دهلی با هر کشوری مستقل است و جدای از
رابطه آن با دیگر کشورها است»
اما شاید نکته مهم این سفر و آنچه که در سخنان باسکار نیز تلویحا گفته
شده این باشد که این دیدار فقط در چارچوب رابطه هند با اسرائیل و نه
فلسطینیان است و مودی در طول دیدار خود از منطقه قرار نیست با مقامات ارشد
فلسطینی در رام‌الله دیدار کند؛ نکته‌ای که می‌توان آن را تغییری در سیاست
رسمی و دیدار از هر دو منطقه از سوی مقامات هندی نامید.
اگرچه نباید فراموش کرد که نخست وزیر هند یک ماه پیش از سفر خود، میزبان
«محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی بود. با این احتساب به نظر
می‌رسد که دولت مودی در تلاش است تا روابط تجاری، تکنولوژیک و مهم تر از
همه نظامی خود را با اسرائیل گسترش دهد؛ اگرچه از نظر سیاسی هنوز به حمایت
خود از فلسطینیان ادامه می‌دهد.
از طرفی هند دومین کشور پرجمعیت جهان بعد از همسایه شرقی خود چین است
اما انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۲۰ جمعیت این کشور از چین بیشتر شود و به
پرجمعیت‌ترین کشور دنیا تبدیل شود. از سوی دیگر تحولات منطقه‌ای، هند را در
محور تحولات سیاسی، اقتصادی و نظامی قرار داده است و این مسائل می‌تواند
یکی از محورهای اصلی تلاش هند برای رابطه گسترده‌تر با اسرائیل و بهره‌وری
از پیشرفت‌های صنایع کشاورزی و نظامی آن باشد به ویژه در چارچوب رقابت‌های
هند با چین و تلاش مقامات دهلی نو برای حضوری مستمر و فعال در اقیانوس هند.
از دیگر سو و با وجود رای منفی هند در سازمان ملل علیه سیاست ترامپ در
خصوص انتقال سفارت تل آیو به قدس، نخست وزیر رژیم صهیونیستی چند روز گذشته
در سفری ۶ روزه و به همراه هیئتی ۱۳۰ نفره به دهلی نو سفر و با همتای هندی
خود دیدار کرد. وی در این دیدار از روابط هند و اسرائیل به عنوان «ازدواج
در آسمان» یاد کرد و گفت که اگر چه رای منفی هند به انتقال سفارتخانه این
رژیم از تل آیو به قدس، آنها را ناامید کرده است اما تنها یک رای منفی نمی
تواند باعث تغییر روابط دوجانبه و همکاری های طرفین شود. نتانیاهو تاکید
کرد که سفر حال حاضر من به هند نشان دهنده پیشرفت رو به جلوی روابط هند و
اسرائیل در بسیاری از جبهه ها است.
نخست وزیر رژیم صهیونیستی در ادامه و در تعریف روابط این رژیم با هند
گفت که این یک رابطه ویژه بین مردم و رهبران دو طرف است. وی همچنین گفت که
روابط دفاعی ما بسیار قابل توجه و مهم است و شامل موارد بسیاری می شود. من
فکر می کنم که کلمه دفاع در اینجا بسیار کلیدی است چرا که ما ملت های
تهاجمی نیستیم. ما بسیار متعهد هستیم که اطمینان حاصل کنیم که هیچکدام از
طرفین تجاوز سایر کشورها علیه دیگری را بر نمی تابد.
در این سفر همچنین طرفین ۹ تفاهمنامه همکاری در زمینه های مختلف امنیت
سایبری، علوم و فناوری، حمل و نقل هوایی، تولید فیلم، نفت و گاز طبیعی،
فناوری گرمایش خورشیدی، فناوری فضایی و پزشکی ۹ قرارداد همکاری به امضا
رساندند.
لذا با وجود تفاوت‌های تاریخی، اقتصادی و جغرافیایی دو طرف، روابط
دهلی- تل‌آویو اخیرا شکوفایی زیادی را شاهد بوده است. در واقع رژیم
صهیونیستی هند را بازار خوبی برای فروش کالاهای خود و یک هم پیمان جایگزین
می‌داند و هند نیز به رژیم صهیونیستی به عنوان یک نمونه سرآمد در زمینه رشد
و توسعه اقتصادی و فناوری می‌نگرد.
بدیهی است که حداقل از نظر رژیم صهیونیستی، بی‌طرف کردن هند به عنوان
یکی از هم‌پیمان‌های مهم اعراب، پیش از هم‌پیمانی با آن، در نوع خود
دستاوردی استراتژیک محسوب می‌شود. صهیونیست‌ها که برای پیشبرد نظریه «جنگ
تمدن‌ها» علیه کشورهای عربی و اسلامی تلاش می‌کنند، به هند که درگیر نزاعی
طولانی با پاکستان است به عنوان یک هم‌پیمان استراتژیک می‌نگرند و سخن از
مقابله با تروریسم اسلامی و بمب اسلامی به میان می‌آورند.
این رژیم در سایه حاکمیت راستگراها و به ویژه کابینه نتانیاهو، هند را
یکی از مهمترین شرکای آینده خود می‌داند. پس از اینکه استراتژی اقتصادی
نتانیاهو بر پایه گشایش بازارهای این رژیم به روی کشورهای آمریکای جنوبی،
هند، چین و ژاپن شکل گرفت، این رژیم هند را کشوری دارای اولویت ویژه
می‌داند. به عقیده راستگراهای اسرائیل در سایه رشد جمعیت پیروان دین اسلام
در اروپا و نزدیک شدن این اتحادیه به دشمنان اسرائیل، اروپایی‌ها دیگر شریک
استراتژیکی برای تل‌آویو محسوب نمی‌شوند و آنها تلاش می‌کنند که جایگزینی
برای این شریک دیرین خود بیابند.
به همین خاطر هم نتانیاهو تلاش می‌کند تکیه اصلی اقتصادی اسرائیل را از
اروپا به بازارهای آسیا انتقال دهد. وی معتقد است که این رژیم با اروپا
آینده مشترکی ندارد و چاره‌ای ندارد جز اینکه در برابر فشارهای آنها و
جریانهای چپگرای داخلی که به سمت آسیا برود. به طور کلی تحول در روابط هند
– اسرائیل حاصل تلاش‌های دستگاه امنیتی و سیاسی این رژیم است که از طریق
قراردادهای امنیتی، نظامی، کشاورزی و فناوری محقق شده است.
منبع: مهر