محمد جواد مشکور؛ مورخ ادیان، فرق واندیشه‌ها
شخصیت‌های علمی و فرهنگی همچون مهدی محقق، احمد کتابی، منوچهر صدوقی‌سها،
ایرج حسابی و… برگزار شد، حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛
سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی، رئیس دایره‌المعارف بزرگ اسلامی؛ محمود جعفری
دهقی، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و عضو شورای عالی
مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و احمد پاکتچی، عضو هیات‌علمی
دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، سخنرانی کردند.
محمد جواد مشکور؛ مورخ ادیان، فرق واندیشه‌ها
حسن بلخاری درابتدای این نشست گفت:«مرحوم استاد مشکور در چند حوزه حائز
اهمیت واز جمله مفاخر کشور ما هستند که مهمترین این حوزه‌ها بدون تردید
«تاریخ» است. بادقت درفعالیت های علمی آن مرحوم؛ درحدود ۹۰ درصد آثارعلمی
این استاد برجسته مربوط به مباحث تاریخی است؛ البته نکته مهم این است که
این تاریخ، تاریخ اجتماع و سیاست نیست که تاریخ مذاهب، فرق و اندیشه‌ها
به‌خصوص فرق مختلف اسلامی است. » او اضافه کرد:«ایشان نه‌تنها درباب شناخت
مذاهب اسلامی که درباره تاریخ مذاهب ایران پیش از اسلام هم آثار گرانسنگی
دارند که حقیقتا این آثار به بهترین وجه ممکن مارا باایران پیش از اسلام
آشنا می‌کند. » رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی درادامه سخنان خود تاکید
کرد:«درحقیقت مرحوم دکتر مشکور مورخ ادیان، فرق و مذاهب هستند واین توجه
ایشان به این حوزه با توجه به صرف تاریخ به معنای روزمره و بیان صرف وقایع
تاریخی متفاوت است. » بلخاری درادامه گفت:« باهمه آنچه مطرح کردم، با
شخصیتی مواجه هستیم که مارا با جنبه‌های مختلف آیین واندیشه درایران وعالم
اسلام آشنا می‌کند. » بلخاری بااشاره به سه ساحت مهم درتاریخ یعنی تاریخ
نقلی، علم تاریخ و فلسفه تاریخ اضافه کرد:«در حقیقت استاد محمد جواد مشکور
به هرسه این ساحات احاطه و تسلطی داشتند که کمتر شخصی در کشور چنین وقوفی
دراین حوزه‌ها داشت؛ از همین رو به نظر بنده بنابراین شایسته است که ایشان
را «حکیم تاریخ» بنامیم »
اهدای کتابخانه شخصی مشکور به دائره المعارف بزرگ اسلامی
درادامه این برنامه سید محمد کاظم موسوی بجنوردی به ایراد سخن پرداخت و
گفت:«در سده های اخیر، درآسمان فرهنگ ایران ستارگانی درخشیده اند که از جهت
تاثیر در حوزه های علمی و پژوهشی و کوشش برای شناساندن فرهنگ ایران و
اسلام به جهانیان، جایگاه خاصی دارند.» اواضافه کرد:«یکی از این ستارگاه
درخشان مرحوم استاد محمد جواد مشکور است که درخاندانی ازاهالی علم و تقوا
به دنیا آمد و به سبک سنتی قدیم و جدید علم آموخت و از شخصیت های علمی و
گنجینه های معارف درایران بهره علمی فراوان برد.» رئیس دایره‌المعارف بزرگ
اسلامی ادامه داد:«مرحوم مشکور، به تاریخ عقائد وزبان شناسی تسلط ویژه ای
داشت و آثار او دراین حوزه ها از جمله مهم ترین مآخذ علمی به شمار می
روند.» بجنوردی تاکید کرد:«آثار علمی مشکور همواره محل توجه است و درحوزه
تخصصی او شاید جایی نیست که به آثار علمی آن مرحوم استناد نشود، به خصوص
درحوزه زبان شناسی ؛ در طول ایامی که حیات داشت و به تحقیق وپژوهش مشغول
بود به توفیقات زیادی دست یافت.» او درپایان گفت:«خوشبختانه کتابخانه شخصی
این استاد فقید با حدود۴هزار جلد کتاب با همکاری خانواده آن مرحوم به دائره
المعارف المعارف بزرگ اسلامی اهدا شده است و این گنجینه گرانبهای علمی
دراین دائره المعارف در معرض استفاده محققین و پژوهشگران کشور قرار گرفته
است.»
مشکور؛ بنیانگذار«مطالعات سامی» درایران
احمد پاکتچی سومین سخنران این نشست بود که به ایراد سخن پرداخت. او بیان
کرد:«بنده هیچوقت شاگرد مرحوم مشکور نبودم؛ سال ۱۳۵۹ که کتاب فرهنگ زبان
عربی تطبیقی این استاد فقید منتشر شده بود، بنده دریک کتاب فروشی این کتاب
را دیدم و توجه من رابه خود جلب کرد وامروز بیش از ۴۰سال است که با این اثر
ارزشمند و سایر آثار قلمی ایشان مانوس هستم و زندگی می کنم.» اواضافه
کرد:«درعین حال که این استاد به عنوان مورخ واسلام شناس شناخته شده هستند،
بنده بیشتر بر نقش آن مرحوم بر مطالعات «سامی» تاکید دارم که دراین راستا
سه اثر مهم ایشان؛ فرهنگ هزوایش های پهلوی، فرهنگ تطبیقی عربی با زبان های
سامی و ایرانی و کتاب تاریخ مختصر زبان های سامی بسیار مهم و محل توجه
اند.»پاکتچی ادامه داد:«مطالعات سامی دردنیا بیش از سه قرن سابقه دارد حال
آنکه درکشور ما این مطالعات سابقه چندانی ندارند که درحقیقت دکتر مشکور به
عنوان اصلی ترین بنیانگذار «مطالعات سامی» درایران دانست.» عضو هیات‌علمی
دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اضافه کرد:«دربین زبان های مهم دنیا، ده ها
فرهنگ ریشه شناختی وجوددارد که این مسئله در کشور ما با فقر شدیدی مواجه
است؛ حتی در اولین فرهنگ های موجود درزبان فارسی و عربی هم این ضعف به چشم
می خورد ولی فعلا مهمترین فرهنگ ریشه شناختی دراین زمینه درایران فرهنگ
تطبیقی مرحوم دکتر محمد جواد مشکور است.»
علم آموزی نزد استادان بزرگ ایران وجهان
محمود جعفری دهقی به عنوان آخرین سخنران این برنامه گفت:« بخشی از
تحقیقات و تتبعات مرحوم مشکور مصروف زبان و فرهنگ ایران باستان شد. اودر
دانشگاه سوربن درباره تاریخ و فرهنگ خاورمیانه از قرن نهم پیش از میلاد تا
قرن نهم میلادی تحقیق و مطالعه کرد و در نزد استادان برجسته، پارسی
باستان، اوستا و زبان های سغدی، پهلوی، عبری و آرامی و زبان سریانی آموخت.
او همچنین نزد پروفسور « لویی ماسینیون» و «هانری کربن» دانش‌های اسلامی
را فراگرفت و در ایران نیز از استادانی چون بدیع‌الزمان فروزانفر،
ملک‌الشعرا بهار و عباس اقبال آشتیانی بهره فراوان برد.» اواضافه کرد:«از
جمله آثار مرحوم مشکور کتاب «دینکرد» است که در زمان خود از تازه ترین
پژوهش های زبانی و دینی که در ایران و بیرون از آن انجام شده، برخوردار
بوده است. اوبا اطلاع از زبان های مختلف از آبشخور تازه ترین تحقیقات
ایران شناسان بهره مند شده بود، بنابراین، حتی امروز نیز پس از گذشت بیش
از هفتاد سال از تالیف این اثر، مطالب آن برای آشنایی با زبان و فرهنگ
ایران باستان ارزشمند و حائز اهمیت است.»
در پایان این مراسم، لوح تقدیری از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به
همسر و فرزند محمد جواد مشکور اهدا شد و همسر آن مرحوم که از استادان
و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی است، از حاضرین و برگزارکنندگان این برنامه
قدردانی کرد.
منبع: مهر