حضرت فاطمه(س) بنیان‌گذار روضه‌های خانگی
به گزارش
ادیان‌نیوز، سایت عقیق نوشت: روضه حتی به ساده‌ترین و کوتاه‌ترین شکل ممکن نیز بسیار
ارزشمند است. بنده شخصی را می‌شناسم که همواره سرسفره های منزلشان، چه یک نفر نشسته
باشند و چه ۱۰۰ نفر، در کمتر از یک دقیقه روضه می‌خواند و یاد اباعبدالله را زنده می‌کند؛
این یعنی هدف عالی شیعه که می‌تواند رسالت اباعبدالله الحسین(ع) را ابدی کند.
روضه‌های
خانگی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های عزاداری در میان مردم ایران، همواره از
اهمیت خاصی نزد عزاداران برخوردار بوده و اکثر آن‌هایی که ارادت خاصی به خاندان
اهل بیت(ع) داشته‌اند، بی شک یا بانی روضه بوده‌اند و یا مستمع آن. روضه‌هایی که کاملاً
بی ریا و به ساده‌ترین شکل ممکن برپا می‌شده و تنها دغدغه بانیان و مستمعان، چیزی
نبوده جز اقامه عزا برای خاندان اهل بیت و اباعبدالله الحسین(ع). اما واقعاً ریشه
این روضه‌ها به کجا برمی گردد و چرا رونق و احیای روضه‌های خانگی باید موردتوجه
قرار گیرد؟ این سوالی است که حجت الاسلام ابراهیم بهاری در این گزارش بطور جامع به
آن می‌پردازد.
حضرت یعقوب
اولین روضه خوان خانگی
مرثیه
خوانی و عزاداری بخشی از طبیعت انسان است و زمانی که فراغی برایش رخ می‌دهد و
متوجه می‌شود که این فراغ، ابدی است، تاب و توانش را از دست داده و ابراز دلتنگی می‌کند
که این دلتنگی را براساس مرثیه، گریه و بیان خاطرات آن شخص، بروز می‌دهد تا به
مرور به آرامش برسد. این عزاداری برای فراغ از دست دادگان در جوامع بشری در اشکال
مختلف وجود داشته و در خود شریعت‌های آسمانی نیز به آن اشاره شده است. به واقع
وجود انسان، کانون احساس است و فراغ و دلتنگی، او را به سمت و سویی می‌برد که دست
به عزاداری و مرثیه می زند. این روش در دوران انبیا مختلف از جمله حضرت موسی، حضرت
عیسی و حضرت ابراهیم وجود داشته و حضرت آدم نیز به عنوان اولین عزادار خانگی به
شمار می‌رود، زیرا زمانی که حضرت آدم از درگاه خداوند رانده می‌شود، به مدت ۲۰۰
سال گریه خانگی دارد و به حال خود گریه می‌کند. همچنین حضرت یعقوب به عنوان اولین
روضه خوان خانگی به شمار می‌رود؛ او برخلاف حضرت آدم سال‌ها نه برای خود بلکه برای
کس دیگری گریه می‌کرده و نماد حقیقی یک روضه خوان خانگی است، زیرا در گریه‌هایشان
مدام از محسنات و خوبی‌های یوسف می‌گفته و نجواهایش تمامی نداشته است.
حضرت
فاطمه بنیان‌گذار روضه‌های خانگی
گرچه گریه
بر خاندان اهل بیت و اباعبدالله الحسین(ع)
از آدم تا خاتم وجود داشته و آن‌ها با آگاهی بر مصائب کربلا، بر سیدالشهدا گریسته‌اند اما سؤال این جاست که از
چه زمانی روضه و گریه برای اهل بیت از درون خانه رسم شد؟ به واقع این رسم از زمان
حضرت صدیقه طاهره(س) شکل گرفت و ایشان اولین بنیان‌گذار روضه‌های خانگی هستند.
زمانی که پیامبر اکرم به رحمت خدا رفتند، حضرت فاطمه بر رحلت پدر تحمل نداشتند و
شب و روز برای پدر گریه می‌کردند. گریه‌های خانگی حضرت بر مصیبت پدر آنقدر زیاد و
شدید بود که همسایگان گفتند فاطمه یا باید روز گریه کند یا شب! درچنین شرایطی حضرت
امیر برایشان بیت الاحزانی بیرون از مدینه ساختند که حضرت زهرا(س) با فرزندانشان
به آنجا می‌رفتند و در فراغ پدر گریه می‌کردند اما دشمنان بیت الحزان را تخریب
کردند و حضرت به خانه برگشته و در اتاقشان گریه می‌کردند.
روضه؛
اساس ماندگاری واقعه عاشورا
بعد از
شهادت اباعبدالله الحسین(ع)، کسانی که از کربلا برگشتند، با بازخوانی واقعه عاشورا
و روضه‌هایشان اجازه ندادند که این واقعه گم شود. در آن زمان هیچ رسانه‌ای وجود
نداشت تا از طریق آن بتوان واقعه عاشورا را زنده نگه داشت، بنابراین امام سجاد(ع)
برای مردها و حضرت زینب(س) برای خانم‌ها شروع به بازخوانی واقعه کربلا کردند و بعد
از آن نیز حضرت سکینه این راه را ادامه دادند. آن‌ها مردم را جمع می‌کردند و در
منزلشان مرثیه خوانی می‌کردند که این موضوع در زمان امام صادق(ع) و امام باقر(ع)
به اوج خودش رسید، بطوریکه حضرت صادق(ع) فرمودند:” مجلس‌هایتان را به نام ما اهل بیت
و علی بن ابیطالب زینت دهید.” به واقع این موضوع و این روضه‌ها باعث ایجاد سوالاتی
در ذهن مردم شده و آن‌ها را به تفکر و در نتیجه زنده نگه داشتن مصائب اهل بیت سوق می‌دهد.
به طورمثال وقتی فردی نزد حضرت صادق علیه السلام آمده و به ایشان می‌گوید که نام
دخترم را فاطمه گذاشته‌ام، ایشان می گویند که باید مراقب باشی، مبادا او را بزنی و
به او ناسزا دهی، چون نام فاطمه بر اوست، باید دخترت را تکریم کنی؛ سپس حضرت به همین
بهانه، به سراغ مصائب حضرت زهرا(س) رفته و در همان جلسه یک نفره شروع به خواندن می‌کند.
به واقع، حضرت از هر طریقی مسیر گریه، توسل و دورهمی در درون خانه را به منظور
بازخوانی مسائل یادآور می‌شده‌اند چون این موضوع در اصل بازخوانی تاریخ بوده است
که این راه ادامه یافته و دیگر اهل بیت نیز این خطوط را تکمیل‌تر کرده‌اند، بطوریکه
روضه خوانی‌های ابتدایی در دوره امام رضا(ع)، امام هادی(ع)، امام عسگری و حتی
چندسال اول حضرت حجت(ع)، خط فکری هدفمندی پیدا کرد و حتی تبدیل به زیارت نامه شد.
چه بسا، همین که فردی از راه دور می‌گوید السلام علیک یا ابا عبدالله(ع)، دنیایی
از مصائب ایشان برایش تداعی می‌شود.
قرآن؛
رکن اصلی روضه‌های خانگی
روضه خانگی
یک اجتماع کوچک است که افراد آن، همیشه در
درون خود این آمادگی و جوشش را دارند تا در موقع لزوم آنچه خود دین از آن‌ها
خواسته را بروز و ظهور دهند. در روضه، مدیحه سرایی(بیان کرامت و بزرگی)، مصیبت سرایی(بیان
سختی‌ها و مصائب) و مرثیه سرایی(خواندن و تکرار نوع دردها) مرسوم است که هریک از این‌ها
ممکن است برای مستمع به میزان معرفتی که نسبت به اهل بیت بدست آورده، گریه آور
باشد. البته باید به این نکته توجه کنیم که ما در ۱۰۰ سال گذشته روش بسیار بسیار
خوبی داشتیم و روضه‌هایمان صرفاً روضه محض نبود و بصورت جلسات هفتگی برگزار می‌شد
که در این جلسات، قرآن خوانی و توضیح بخشی از آیات قرآن انجام می‌شد و با ذکر
اباعبدالله الحسین(ع) به پایان می‌رسید که این روش، عالی‌ترین شیوه بود و پیش از
انقلاب رواج داشت اما متاسفانه امروزه روضه‌ها صرفاً به گریه برای حضرت ختم شده که
این گریه اگر از طریق قرآن، هدایت نشود، حتی می‌تواند به مردم آسیب بزند، زیرا وقتی
مردم آماده گریه می‌شوند و قبل از آن به درستی هدایت نشوند، ظرفیت وجودیشان مثل یک
آبکش است که همه چیز به آن وارد شده و بلافاصله خارج می‌شود اما توجه به آیات
قرآن، این ظرفیت وجودی را می‌سازد. اگر جلسات بر مبنای قرآن محوری و موعظه محوری
جلو رود، قطعاً مرثیه سرایی ماندگار می‌شود، درست مثل کاری که حضرت صادق(ع) انجام می‌دادند
و بعد از نصایح و ترسیم خطوطی مشخص، سراغ مصیبت می‌رفته‌اند. متاسفانه درحال حاضر،
جوانان را به سمتی برده‌ایم که فقط به روضه و سینه زنی علاقه مندند و این موضوع بسیار
خطرناک است، زیرا احتمال دلزدگی و ایجاد شبهات وجود دارد اما اگر با همان سنت قرآن
محوری پیش رویم و قرآن، گل سرسبد یک جلسه باشد و به جای دو ساعت روضه خوانی، زمان
را تقسیم بندی کنیم و روضه‌هایمان هدفدار و برمبنای معرفی دین امام حسین(ع) باشد، قطعاً
به نتایج بهتری می‌رسیم و مردم هیچ گاه از روضه اشباع نمی‌شوند و به بن بست نمی‌خوریم،
زیرا قرآن هدایتگر است و مسیر را روشن کرده و مستمعین به فیض واقعی می‌رسند. به
واقع، ما در دهه اول محرم، شور و آمادگی لازم را بدست می‌آوریم و در ۵۰ روز باقیمانده
باید به شعورمان اضافه کنیم و پتانسیل لازم برای پیاده کردن حقیقت در عالم اتفاق بیفتد
که این نیز با شناخت از قرآن و دین امام حسین(ع) امکان پذیر می‌شود.
زندگی
مدرن اصلی‌ترین آسیب روضه‌های خانگی
این سؤال
بسیار مطرح می‌شود که چرا روضه‌های خانگی کمرنگ شده‌اند؟ در پاسخ به این سؤال باید
بگوییم که مهمترین عامل تغییر در سبک زندگی و بافت منازل است. آن قدیم‌ها مردم در خانه‌های
حیاط دار زندگی می‌کردند و به راحتی می‌توانستند در خانه‌هایشان روضه برپا کنند اما
امروزه به خصوص در شهری مثل تهران، ساختمان‌ها سر به فلک کشیده و آپارتمان نشینی،
شرایط برپایی روضه‌های خانگی را از بین برده و منجر شده تا روضه‌ها به جلسات هیاتی
در مساجد و حسینیه‌ها تبدیل شود. اتفاقاً ما در تهران با رشد روزافزون هیات روبرو شده‌ایم
که این اتفاق بدی نیست اما به هرحال کمرنگ شدن روضه‌های خانگی را شاهد بوده‌ایم. روضه‌هایی
که بسیار ارزشمند بودند و خود ما نیز در کنار هیات های بزرگ، مردم را به برگزاری
جلسات هفتگی سفارش می‌کنیم، زیرا روضه‌های خانگی و هفتگی البته با محوریت قرآن،
برکات زیادی به همراه دارد و حتی می‌تواند تأثیر بیشتری روی مستمعان بگذارد. شاید
برخی از مردم از رفتن به هیات های شلوغ و پرجمعیت اجتناب کنند اما وقتی روضه در
منزل اقوام و آشنایانشان برگزار شود، استقبال بیشتری می‌کنند. ما معتقدیم که حتی
اگر بتوان یک نفر بیشتر را هم به روضه‌ها سوق داد، یعنی کسب موفقیت که این امر با روضه‌های
خانگی میسر می‌شود. البته باید به این نکته توجه داشت که نمی‌توان به سبب یک امر
مستحب منجر به آزار همسایگان در آپارتمان شد، بنابراین ما روضه‌هایی ساده و بدور
از تجملات را به مردم پیشنهاد می‌کنیم و به آن‌ها یادآور می‌شویم که حتی بدون
بلندگو، در تایمی کوتاه و با کمترین پذیرایی مثل چای و قند نیز می‌توان روضه را حتی
در خانه‌های کوچک برپا کرد. چه بساکه این روضه‌ها، آثار ارزشمندی به جا گذاشته و می‌تواند
سنت روضه‌های خانگی را احیا کند، بنابراین امیدوارم که افراد مذهبی شروع کننده این
روضه‌ها باشند و دیگران نیز در همین مسیر قدم بردارند، زیرا روضه حتی به ساده‌ترین
و کوتاه‌ترین شکل ممکن نیز بسیار ارزشمند است. بنده شخصی را می‌شناسم که همواره
سرسفره های منزلشان، چه یک نفر نشسته باشند و چه ۱۰۰ نفر، در کمتر از یک دقیقه
روضه می‌خواند و یاد اباعبدالله را زنده می‌کند؛ این یعنی هدف عالی شیعه که می‌تواند
رسالت اباعبدالله الحسین(ع) را ابدی کند.
برکات روضه‌های
خانگی
همانطور
که گفتیم روضه به معنای گریه صرف نیست و ما به دنبال تبیین هدف اباعبدالله الحسین(ع)
یعنی اصلاح گرایی هستیم، بنابراین اگر این هدف به طور مداوم تکرار شود، بسیاری از
مشکلات اخلاقی برطرف می‌شود، زیرا افراد و جوانان با طرح سؤالات و شبهات خود و دریافت
پاسخ از مرجعی معتبر می‌توانند درس‌های زیادی گرفته و از بسیاری آسیب‌ها فاصله بگیرند.
اگر جلسات روضه برپا شده و به عنوان مدرسه‌ای قرآنی عمل کند، افراد به درستی هدایت
شده و در مسیر دستورات الهی حرکت می‌کنند. هدفی که اهل بیت نیز بدنبال آن بودند و
ما نیز می‌توانیم با همین شیوه، به اهدافی ارزشمند دست یابیم. درست است که ما در هیات
های چند هزارنفری قدرتمان را به رخ دشمنان شیعه می‌کشیم اما روضه‌های خانگی هم
اجتماعات باارزشی هستند که قادرند بنیان خانواده را تقویت کرده و گسست‌های امروزی
در درون خانواده را از بین ببرند. اگر در خانه‌ای حتی برای ساعتی، ذهن جوانان به
فضای متفاوتی از زندگی امروزی هدایت شود و با تبیین اهداف حسین بن علی(ع)، بارقه
امیدی در درونش ایجاد شود، قطعاً دستاوردهای زیادی بدست خواهد آمد، بنابراین جا
دارد که بیش از پیش نسبت به برگزاری روضه‌های خانگی توجه داشته باشیم و حتی با
کمترین امکانات، شرایط برپایی روضه را در خانه‌هایمان فراهم کنیم.
انتهای پیام