بعضی حکام امضاءکننده اعلامیه حقوق بشر اسلامی، عامل جنایت علیه مسلمانان هستند

خبرگزاری فارس ـ گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: موضوع حقوق بشر از جمله مباحثی است که در جهان پس از انقلاب کبیر فرانسه مطرح شد و به گفتمانی جهانی با تصویب اعلامیه حقوق بشر در آمد. به طوری که دولت‌ها پس از مدتی ملزم به رعایت آن و مسئولیت‌پذیری در قبال مردم خود در زمینه حقوق بشر شدند. در حال حاضر اسناد زیادی مبنی بر رعایت حقوق بشر در دنیا تنظیم و تدوین شده است، اما موضوع حقوق بشر اسلامی مفهومی است که در دهه‌های اخیر با توجه به چالش‌ها و تضادهایی که در رعایت حقوق بشر جهانی دیده می‌شود، مطرح شده است. حقوق بشر دارای دو لفظ «حق» و «بشر» است. بدین معنی که هر فردی در برابر حکومتی که در آن زندگی می‌کند و سایر افراد جامعه دارای حق و حقوقی است که نباید مورد تجاوز قرار بگیرد. این حق می‌تواند مثبت یا منفی باشد. یعنی مجموعه اقداماتی را دولت‌ها باید به تحقق برسانند و مجموعه حقوقی هم وجود دارد که افراد در برابر حکومت‌ها دارند؛ نظیر آزادی بیان، وجدان، اندیشه و ….

با این وجود حقوق بشر و کرامت انسانی با موازین الهی از موضوعاتی است که همه انسان‌های آزاداندیش و پاک فطرت برای تعالی جامعه انسانی خواهان آن هستند. اگر چه به خاطر تفاسیر مغرضانه و عدم نگاه جامع به تمام انسان‌ها با نواقص فراوانی روبرو است که گاهی نیز حقوق بشر ابزار اهداف غیرانسانی کشورهای استعماری قرار می‌گیرد. بنابراین با توجه به اینکه ۱۴ مردادماه در تقویم رسمی کشور به عنوان «روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» نامگذاری شده است، با داود عامری پژوهشگر مطالعات بین فرهنگی و دبیرکل مجمع جهانی صلح اسلامی در زمینه روند شکل‌گیری اصطلاح حقوق بشر و جایگاه این مفهوم در دین اسلام و به تبع آن چرایی شکل‌گیری حقوق بشر اسلامی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌آید:

حقوق بشر قدمتی به عمر پیدایش انسان دارد

حقوق بشر از چه زمانی وارد ادبیات بین‌الملل شده است؟

هرچند اصطلاح حقوق بشر پس از جنگ جهانی دوم و تأسیس سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ وارد ادبیات علمی، سیاسی و بین‌المللی شده است، اما حقوق بشر قدمتی دیرین و تاریخی به عمر خلقت و پیدایش انسان دارد. حقوق بشر، حقوق بنیادین و پایه‌ای است که هر انسان از آن جهت که انسان است، فارغ از رنگ، نژاد، زبان، ملیت، جغرافیا و اوضاع و احوال متغیر اجتماعی یا میزان قابلیت و صلاحیت ممتاز و فردی و هر عنوان عارضی دیگر بر او با پیدایش خلقت، از خداوند دریافت کرده است.  

توجه به کرامت ذاتی انسان در اسلام/ بالاترین حافظ حقوق بشر چه کسانی هستند؟

این موارد به صورت جامع‌تر در حقوق‌بشر بر خاسته از اسلام وجود دارد. پس ویژگی ممتاز حقوق بشر از منظر اسلام چیست؟

زیباترین نگاه به حقوق اشرف مخلوقات یعنی انسان را در دیدگاه اسلامی می‌بینیم. تعابیر زیبای قرآن و بیانات نورانی ائمه معصومین (ع) گویای این واقعیت است که وقتی خداوند می­‌فرمایند: «إِنَّ أَکرَمَکُم عِندَ اللَّهِ أَتقیکُم» (سوره حجرات: آیه ۱۳)، با تقواترین فرد انسانی حامل و حافظ همه کرامت‌­های انسانی است و بالاترین حافظ حقوق بشر، انسان­‌های دست‌پرورده اسلام هستند.

رسول گرامی اسلام (ص) نیز ضمن تأکید بر رعایت حفظ حقوق و کرامت انسانی می‌­فرمایند: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ، أَلَا إِنَّ رَبَّکُمْ وَاحِدٌ، وَإِنَّ أَبَاکُمْ وَاحِدٌ، أَلَا لَا فَضْلَ لِعَرَبِیٍّ عَلَى أَعْجَمِیٍّ، وَلَا لِعَجَمِیٍّ عَلَى عَرَبِیٍّ، وَلَا لِأَحْمَرَ عَلَى أَسْوَدَ، وَلَا أَسْوَدَ عَلَى أَحْمَرَ إِلَّا بِالتَّقْوَى» مردم آگاه باشید که پروردگارتان یکی است و پدرتان نیز یکی است. بنابراین بدانید که نه عربی را بر عجم و نه عجمی را بر عرب و نه سرخ‌پوستی را بر سیاه‌پوستی و نه سیاه پوستی را برسرخ پوستی برتری است؛ مگر به تقوا و پرهیزکاری (خطبه آن حضرت در حجهالوداع).

از سوی دیگر، یکی از مبانی و مستندات حقوق بشر، کرامت ذاتی انسان است و به همین دلیل در اسناد مختلف حقوق بشری بر کرامت انسان تأکید شده است. کرامت به معنی عزت، منزلت والا و شرف که هر انسانی ذاتاً و فطرتاً از آن برخوردار است و در هیچ حالتی قابل سلب نیست. در دین مبین اسلام نیز مکرر تأکید شده است که انسان ذاتاً دارای کرامت است؛ کرامتی که ذاتی و منسوب به خداوند است: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ». همه انسان‌ها از آن رو که انسان هستند، دارای کرامت یکسان و قابل احترام‌اند. بنابراین دین اسلام همه انسان‌ها را صرف نظر از دین، نژاد، رنگ، زبان و ملیت صاحب و واجد نوعی کرامت ذاتی می‌داند؛ اما از پس این کرامت، او را به کرامت اکتسابی نیز فرا می‌خواند و معیار آن را نزدیکی و ارتباط با خداوند و دین باوری در او می‌داند.   

وضع‌کنندگان اعلامیه جهانی حقوق بشر نخستین نقض‌کنندگان آن هستند

چرا با وجود چنین میثاق‌نامه‌ها و سازمان‌های حقوق بشری، باز در دنیا شاهد لگدمال شدن کرامت انسانی هستیم؟

علی‌رغم اذعان همگان به حقوق ذاتی و فطری بشر و لزوم حفظ کرامت انسانی، در جهان معاصر شاهد افزایش تنش، ترور، جنگ و جنایات سازمان یافته ملی و بین‌المللی هستیم که حقوق اولیه و ذاتی انسان‌ها را دچار خدشه و آسیب ساخته است. همین عوامل سبب شده است که در جهان امروز بحث و گفت‌وگو پیرامون حقوق بشر و میثاق و پیمان‌نامه‌های بین‌المللی ناظر بر روند این حقوق، بیش از دوران‌های گذشته ضرورت یافته است.

در همین رابطه باید گفت، هر چند بسیاری از ایده‌هایی که محرک رعایت حقوق بشر و اعلامیه جهانی آن بودند، پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفتند؛ اما وضع‌کنندگان اعلامیه جهانی حقوق بشر خود افرادی هستندکه تاریخ نشان داده نه تنها حقوق بشر را محترم نمی‌شمرند، بلکه از نخستین نقض‌کنندگان آن نیز هستند و هرگاه بخواهند و منافعشان ایجاب کند از آن به عنوان سلاحی که دارای ظاهری قانونی است علیه دیگران مخصوصاً کشورهای اسلامی استفاده می­‌کنند.

کرامت انسانی در بُعد جهانی تبدیل به ابزار شده است

موارد آشکار سوءاستفاده از حقوق بشر توسط غرب را امروز در مواجهه با کشورهایی مختلفی همچون فلسطین، بحرین، یمن، سوریه، عراق، افغانستان، ایران، ونزوئلا و ده‌­ها کشور اسلامی و غیر اسلامی دیگر شاهد هستیم. هر چند همان حقوق بشری که غربی‌ها خود بر آن تأکید دارند، نگاهی جامع و کامل ندارد و کرامت انسانی و تکلیف انسانی در آن به خوبی منظور نشده است. اما به همین هم که می‌گویند پایبند نبوده و عملاً از بیانیه حقوق بشر به عنوان ابزاری سیاسی علیه دولت‌ها و ملت‌هایی که با آن‌ها همراه نیستند، استفاده می‌کنند. بنابراین، حقوق بشر از موضوعاتی است که کشورهای استعمارگر و صاحب قدرت از آن به عنوان حربه‌ای برای سلطه بر کشورهای دیگر استفاده می‌کنند.

چرایی تدوین اعلامیه حقوق بشر اسلامی/ حلقه گمشده حقوق بشر 

ویژگی خاص اعلامیه حقوق بشر اسلامی نسبت به مورد مشابه بین‌المللی‌اش چیست؟ 

جای بسی امیدواری است که برخی از متفکران جهان اسلام با پذیرش اصول اعلام شده در اعلامیه جهانی درصدد تطبیق آن‌ها با موازین اسلامی برآمدند و کوشیدند ثابت کنند که این اصول و حقوق به نحو کامل‌تر و بهتری در اسلام وجود دارد و بعدها با الگوگیری از اعلامیه حقوق بشر بر آن شدند اصول و قواعد حقوق بشر را که در آموزه‌های اسلامی وجود دارد، به صورت متنی مدون به جامعه جهانی ارائه دهند.

اعلامیه حقوق بشر اسلامی که در سال ۱۹۹۰ میلادی در شهر قاهره به تصویب رسید، دستاورد این تلاش است. این اعلامیه در اجلاس ۲۱ ژوئیه تا ۵ اوت ۱۹۹۰ میلادی ( ۱۰ تا ۱۵ مرداد ماه ۱۳۶۹ ) در قاهره در نوزدهمین اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی به تصویب رسید. البته این اعلامیه هنوز نیازمند کار علمی و فرهنگی و تبیینی خردمندانه است که در این رابطه علما و حقوقدانان جمهوری اسلامی نیز کارهای درخور و شایسته‌ای انجام داده‌اند، اما مجال ظهور پیدا نکرده و امیدواریم راه خود را به مجامع جهانی و اسلامی باز کند.

اعلامیه حقوق بشر اسلامی همانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، بر شرافت و کرامت ذاتی انسان تکیه کرده و برخی از اصولی که به عنوان حقوق آزادی‌های اساسی در اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده در این اعلامیه نیز گنجانده شده است. برخی از حقوق هم که در اعلامیه جهانی حقوق بشر نیامده، در اعلامیه اسلامی مورد توجه و تصریح قرار گرفته است؛ مثل ممنوعیت استعمارگری و حق مبارزه با آن یا حق مقابله با تجاوز به حیات انسان و نیز حق زندگی در محیط پاک و دور از مفاسد اخلاقی و داشتن امنیت دینی علاوه بر امنیت‌های مربوط به جان و خانواده و ناموس و نیز اشاره به لزوم حفظ حرمت انسان حتی پس از حیات او.

یکی از ارزشمندترین خصایص اعلامیه حقوق بشر اسلامی توجه به نکاتی است که در اعلامیه جهانی بدان توجه نشده است. این اعلامیه با حمایت از حقوقی که بی‌تردید در زمره حقوق مسلم بشر قرار دارند ولی در اعلامیه جهانی مورد غفلت واقع شده‌اند، جایگاه خود را به عنوان اعلامیه‌ای با مضامین بدیع در مقابل جهانیان به اثبات رساند و ارزش و اهمیت حقوق بشر در دین اسلام را نمایان کرد.

از جمله اینکه، اعلامیه مذکور با ممنوع شناختن استعمار و استعمارگری، حق مبارزه با این موضوع را برای همه افراد بشر قائل شده است و به صراحت انواع گوناگون استعمار را به عنوان بدترین نوع بردگی تحریم می‌کند. اعلامیه حقوق بشر اسلامی، حق رهایی و تعیین سرنوشت را برای تمام ملت‌هایی که از استعمار رنج می‌برند به رسمیت شناخته و تمام دولت‌ها و ملت‌ها را موظف به یاری رساندن به قربانیان استعمار در جهت نابودی این پدیده مخرب دانسته است.

سکوت معنادار برخی دولت‌های اسلامی در برخورد با تجاوز و بی‌­عدالتی

گویا با اینکه مسلمانان خود نیز به صدور اعلامیه حقوق بشراسلامی دست زدند، اما  در اجرای آن موفق نبوده‌اند!

نکته مهم دیگر در حقوق بشر این است که، هنوز سکوت و بی‌تفاوتی برخی دولت‌های اسلامی را در برخورد با ظلم و تجاوز و بی‌­عدالتی در جهان شاهد هستیم و حتی برخی از حاکمان کشورهای اسلامی که از امضاءکنندگان اعلامیه حقوق بشر اسلامی هستند، خود این موارد را نقض کرده و عامل جنایت علیه بشریت و به ویژه برخی از مسلمانان بی‌دفاع هستند. مانند آنچه امروز در یمن و توسط رژیم سعودی  انجام می‌شود. یا هم اکنون در برخی کشورهای اسلامی مانند بحرین، شاهد سرکوب شدید اعتراضات مردمی، شکنجه، آزار و زندانی شدن و قتل و کشتار و اعدام شهروندان توسط حکامشان هستیم.

حقوق بشر اسلامی دست برتر را بر اعلامیه حقوق بشر غربی دارد

راهکار این معضل چیست؟

به نظر می‌رسد نخبگان، اندیشمندان و سازمان‌های مردم‌نهاد جهان اسلام همانگونه که تلاشی ارزشمند را برای تدوین و تأکید موارد حقوق و ذاتی ارائه شده در دین اسلام و قرار دادن آن در اعلامیه حقوق بشر انجام دادند و تأکید کردند که حقوق بشر اسلامی به دلیل جامعیت و حاکمیت دین بر نگارش آن، دست برتر را بر اعلامیه حقوق بشر غربی دارد، امروز نیز باید بر اجرای آن به ویژه در کشورهای اسلامی همت گمارند و با ابزار و روش‌های مختلف آن را دنبال کنند و برخی حکام منطقه نیز می‌بایست به حقوق انسانی و اسلامی شهروندان خود و دیگر کشورهای اسلامی احترام بگذارند تا چهره واقعی اسلامی که نور محض است به دنیای غرب نمایانده شود.

انتهای پیام/