تلاوت قرآن مانند نماز آداب و مقدمات دارد/ لزوم نظارت نهاد‌های مسئول به فضای مجازی
یک استاد پیشکسوت قرآن با انتقاد از انتشار تلاوت توسط برخی قاریان در فضایی به جز محافل قرآن گفت: تلاوت قرآن مانند نماز آدابی دارد و انتشار تلاوت در شرایطی که قرآن آنجا اصل نیست مثل هنگام رانندگی با روح تلاوت مغایرت دارد.
خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: چندی است برخی از قاریان جوان قرآن کریم فراز‌هایی از تلاوت خود را که در شرایطی به جز محفل رسمی خوانده‌اند در فضای مجازی منتشر می‌کنند که این امر با مخالفت برخی اساتید قرآن کریم مواجه شده است.
این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که قاری قرآن در کوه، جنگل، کنار دریا، درحال رانندگی, در منزل به تلاوت فرازی از تلاوت می پردازند ویا یکی از قاریان درحالی که پرنده‌ای برروی دوشش بود تلاوتی از خود منتشر کرده بود.
البته انتشار این‌گونه تلاوت ها سبب شده برخی از این قاریان تاحدی معروف شده و گاهی به رسانه ملی هم راه پیدا کنند.
حال برخی اساتید قرآن معتقدند تلاوت آیات الهی مانند نماز آداب و شرایطی دارد و در هر حالت, شرایط و با هر پوشش لباسی نمی‌توان به تلاوت پرداخت و یا حداقل نباید این‌گونه تلاوت‌ها را در فضای مجازی منتشر کرد و بهتر است قاریان تلاوت هایی را که در محافل رسمی خوانده اند را منتشر کنند.
در این زمینه به سراغ استاد غلامرضا شاه‌میوه اصفهانی از اساتید پیشکسوت قرآن کریم رفتیم و نظرات وی را در این باره جویا شدیم که این گفت‌وگو در ادامه تقدیم می‌شود.
تلاوت‌هایی که امروز در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود با روح اصیل تلاوت سازگار نیست
چندی است شاهد انتشار تلاوت‌هایی از برخی قاریان جوان در فضای مجازی هستیم که یک فراز تلاوت را در حال رانندگی، درطبیعت در منزل و… منتشر می‌کنند. نظر شما درباره این نوع تلاوت‌ها چیست؟
به طور کلی باید بگویم ما در موضوع ارتباط فضای مجازی و تلاوت قرآن نیاز به کار کارشناسی داریم، هم به لحاظ آسیب‌هایی که ممکن است این کار داشته باشد و هم به لحاظ محاسنی که این کار ممکن است داشته باشد. در این زمینه باید فکر شود و نقاط ضعف و قوت استخراج شود. اما اعتقاد شخصی من این است که با توجه به برداشتی که عموم مردم از تلاوت قرآن و تقدس این هنر دارند بعضی از این تلاوت‌هایی که در فضای مجازی منتشر می‌شوند بدون رعایت ظواهر شرعی و آداب تلاوت است و حتی این‌تلاوت‌ها فاقد آن خشوع و معنویت لازم است، درحالی که هنر تلاوت باید در ذهن بیننده بنشیند و این امر با روح تلاوت مغایرت دارد.
مرحوم شعشاعی به دلیل مشخص نبودن شرایط شنونده رادیو تا چند سال حاضر به تلاوت در رادیو نشد
مرحوم عبدالفتاح شعشاعی تا مدت‌ها حاضر نبود در رادیو تلاوت کند، وی عقیده داشت تلاوت او ممکن است در کافه‌ها و قهوه‌خانه‌ها پخش شود و مردم هنگام پخش تلاوت مشغول کار دیگری باشند، یا حتی ممکن است شنونده مشغول رانندگی باشد، لذا مرحوم شعشاعی این کار را وهن قرآن می‌دانست و حاضر نبود در رادیو تلاوت کند. البته بعدها و با تغییر سبک زندگی مردم و فراگیرتر شدن تکنولوژی در سبک زندگی مردم مصر وی هم مجاب شد که این کار را انجام بدهد، اما به هر حال وی در دهه ۴۰ میلادی از این کار اجتناب کرد و تا چندین سال حاضر به تلاوت در رادیوی مصر نشد، البته تلاوت در رادیو همه آداب و شرایط تلاوت را داشت و وی فقط به خاطر مشخص نبودن شرایط شنونده حاضر به تلاوت در رادیوی مصر نبود.
درباره آداب و شرایط که گفتید برای تلاوت قرآن لازم است بیشتر توضیح دهید؟
امروز بعضی از قاریان بدون رعایت ظواهر شرعی از خود تلاوت پخش می‌کنند، درحالی که اگر کسی که می‌خواهد وارد فضای تلاوت شود، باید آداب تلاوت را رعایت کند. قراء قدیم مصر دست‌ها را در اطراف گوش بالا می‌آوردند و یک تعبیر معنوی داشت و آن اینکه دنیا را برای ورود به عرصه قرآن پشت سر انداخته‌ایم، همانطور که در نماز هم با بالاآوردن دست‌ها و تکبیره‌الاحرام نشان می‌دهیم که دنیا را برای مواجهه با محبوب و پروردگار، پشت سر می‌گذاریم.
تلاوت قرآن مانند نماز آداب و شرایطی دارد که باید رعایت شود
تلاوت قرآن یکی از اعمال عبادی دینی ماست و آداب مخصوص خود را دارد، طهارت روحی، جسمی و خشوعی که برای نماز لازم داریم، برای تلاوت هم نیاز داریم، البته تلاوت قرآن مثل نماز واجب نیست اما این‌ها شرایط اولیه انجام تلاوت است. حال من نمی‌دانم چگونه بعضی از دوستان بدون توجه به آداب از خود فیلم تلاوت پخش می‌کنند؟ و در حال کوهنوردی، در حال رانندگی، در قایق و… به تلاوت می‌پردازند و از خود فیلم می‌گیرند و آن را هم منتشر می‌کنند. این شرایط برای آواز‌خوانی شاید مناسب باشد اما برای تلاوت قرآن پسندیده نیست.
به یاد دارم چند سال قبل یک قاری مصری میهمان کشورمان بود و با برخی از اساتید در خودرو درحال رفتن به جایی بودیم، در این حال یکی از دوستان مشغول زمزمه آیات قرآن بود که قاری مصری به او اشکال گرفت که اینجا جای خواندن قرآن نیست و شرایط فراهم نیست.
باید تلاوت قرآن اصل باشد، وقتی قاری پشت فرمان قرآن می‌خواند اصل رانندگی است
آنچه باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد این است که اولاً مکان تلاوت مشخص باشد و ثانیاً قاری در چه‌حالی مشغول تلاوت است اینکه قاری در حال رانندگی مشغول خواندن قرآن می‌شود مسلم است که تلاوت در اینجا اصل نیست و اصل رانندگی است، البته اگر درحال رانندگی کسی به تلاوت قرآن گوش بدهد اشکال ندارد.
گاهی پوشش قاری نه تنها برای تلاوت مناسب نیست بلکه از نظر شرعی هم اشکال دارد
نکته دیگر موضوع پوشش قاری است، در این زمینه گاهی مشاهده می‌کنیم که قاری پوشش مناسبی ندارد و با یک لباس آستین کوتاه و تنگ مشغول خواندن است این پوشش نه تنها برای تلاوت مناسب نیست بلکه به لحاظ شرعی هم اشکال دارد.
آداب تلاوت قرآن شرایطی دارد که توسط قاریان و اساتید وضع نشده بلکه این آداب را اهل بیت (ع) مطرح کرده‌اند، متأسفانه امروز بسیاری از تلاوت‌ها مشمول شرایط روایی ما نیست و در مکتب اهل بیت (ع) این کارها پسندیده نیست.
اگر قرار است جذب مخاطب به هر دلیل و هرطریق انجام شود باید موسیقی‌های نامتعارف را وارد تلاوت کنیم که این امر به هیچ‌وجه قابل پذیرش نیست
باتوجه به رشد تکنولوژی و علاقه جوانان و نوجوانان به فضای مجازی ممکن است این کارها در جذب نسل جوان و مخاطب عام به قرآن مؤثر باشد، نظر شما درباره این موضوع چیست و آیا آن را از نقاط قوت این اتفاق نمی‌دانید؟
اگر بنا باشد همه چیز براساس سلیقه عامه باشد پس باید در تلاوت به سراغ موسیقی‌هایی برویم که جذابیت ذاتی دارند و نغمات آنها را وارد قرآن کنیم! مثلاً ترانه‌های عربی را که جذاب هستند اما سنخیتی با روح و خشوع تلاوت ندارد، وارد تلاوت قرآن کنیم. قطعاً این مورد قبول نیست، جذب سلایق عمومی برای تلاوت ملاک نیست، رعایت آداب و احکام تلاوت و چیزی که اهل فن بر آن صحه می‌گذارند، ملاک است.
مثلاً کسی در هنر خوشنویسی نمی‌تواند بگوید من به تشخیص خودم و برای جذب مخاطب «عین» را به شیوه خودم می‌نویسم! شما اگر قواعد زیبایی‌شناختی خوشنویسی را به هم بزنی، اساتیدی که سال‌های سال در این هنر زحمت کشیده‌اند، بر کار شما صحه نمی‌گذارند. تلاوت قرآن هم برای خود منطق زیبایی‌شناختی و آداب و قواعدی دارد که باید رعایت شود.
اگر هدف جذب مخاطب است با رعایت آداب و شرایط، بهتر می‌توان جوانان را جذب قرآن کرد
چه اشکالی دارد که قاری قرآن یک قطعه از تلاوت خود را که در فضای رسمی و با آمادگی کامل خوانده را برش دهد و آن را درفضای مجازی منتشر کند، اگر هدف جذب مخاطب است با رعایت اصول و آداب هم می‌توان به زیبایی قرآن را تلاوت کرد و به شکل کاملاً جذاب آن را در فضای مجازی منتشر کرد. اما اینکه تلاوت نه مکان مشخصی دارد، نه شرایط آن فراهم است، نه مستمع دارد و نه پوشش قاری مناسب است این آواز‌خوانی است نه تلاوت.
اینکه رهبر معظم انقلاب به برگزاری کرسی‌های تلاوت تأکید دارند این است که محلی مشخص باشد و قاری در آنجا آیات قرآن را تلاوت کند و مردم هم به تلاوت گوش کنند حال سؤال اینجا است تلاوت‌های به اصلاح اینستاگرامی کدام یک از شرایط مطرح شده را دارند؟
باید در شورای عالی قرآن بخشی برای نظارت برفضای مجازی تشکیل شود
مدتی است که اساتید درباره موضوع تلاوت‌های به اصطلاح اینستاگرامی نکات و انتقاداتی را مطرح می‌کنند شما این موضوع را مؤثر می‌دانید و یا به نظر شما باید یک نهاد نظارتی به این امر ورود کند؟
اینکه اساتید به بیان این نکات می‌پردازند در این زمینه می‌تواند مؤثر باشد و بیشترین تأثیرش این است که از گسترش کار جلوگیری می‌کند، اما برخی از قاریان به سخنان اساتید توجهی ندارند و باز هم کارشان را تکرار می‌کنند و حتی درباره کارشان فکر هم نمی‌کنند، این گونه افراد را باید یک نهاد نظارتی وارد عمل شود و این اقدام آنها جلوگیری کند.
البته در این زمینه باید همه اساتید دغدغه داشته باشند و وظیفه خود بدانند که نکاتی اینچنینی را به قاریان جوان توصیه کنند، اما برخی از اساتید از اظهار نظر در موضوعاتی اینچنینی خود‌داری می‌کنند و در چنین مواقعی خود را کنار می‌کشند که این امر هم پسندیده نیست.
چه نهادی باید فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی را رصد کند و برای پیشگیری از اشتباهات در این فضا، توصیه‌ها و آموزش‌های لازم را به قاریان ارائه بدهد؟
من هم مثل شما نمی‌دانم که آیا اصلاً یک نهاد نظارتی قرآنی می‌تواند در فضای مجازی قدرتی اعمال کند یا خیر؟ اما اگر قرار باشد که جایی بر این موضوع نظارت کند، همان جایی است که بر فعالیت‌های قرآنی رسانه ملی نظارت دارد؛ یعنی شورای عالی قرآن، زیرا باتوجه به رسالتی که رهبر معظم انقلاب برعده این شورا گذاشتند که آن هم نظارت بر پخش تلاوت در رسانه ملی به نظر من اکنون هم این شورا می‌تواند در ادامه رسالت اصلی‌اش به موضوع انتشار تلاوت در فضای مجازی هم نظارت کند. البته شاید در این زمینه وزارت ارشاد هم باتوجه به اینکه در حوزه فضای مجازی نظارت‌هایی دارد و مجوز‌هایی هم صادر می‌کند بتواند ورود کند اما پیشنهاد من این است که در شورای عالی قرآن بخشی برای رصد و نظارت بر فضای مجازی ایجاد شود.
تلاوت‌هایی که قاریان جوان در فضای مجازی منتشر می‌کنند فاقد «اعوذ با‌الله من الشیطان‌الرجیم» و تصدیق پایانی است، آیا این امر را هم خارج از آداب تلاوت می‌دانید؟
باتوجه به محدودیت‌های فضای مجازی خصوصاً اینستاگرام درباره انتشار فایل، اگر تلاوت شرایط مکانی، پوشش و دیگر آدابش رعایت شده باشد یعنی قاری در یک محفل رسمی تلاوت کرده و برشی از تلاوت را در فضای مجازی به اشتراک بگذارد این اشکالی ندارد که فراز تلاوت «اعوذ بالله و صدق‌الله» نداشته باشد. آنچه موضوعیت دارد این است که تلاوت قرآن یک اصل باشد و قاری در مکانی مشخص مشغول تلاوت باشد و مستمع هم آن را استماع کند.
اتفاقاتی اینچنینی پایداری ندارد و نباید زیاد نگران بود
آیا این اتفاقات را می‌توان بدعت‌گذاری در تلاوت دانست و آیا باید از چنین اتفاقاتی احساس خطر کرد؟
خداوند تضمین کرده که قرآن کریم را از بدعت‌ها و تحریف‌ها حفظ می‌کند و به نظر من این کارها پایداری ندارد و به مرور زمان محو می‌شود پس نباید برای آن زیاد نگران بود.
انتهای پیام/