«گوته» بنیانگذار گفت‌وگوی ادیان

به گزارش ادیان نیوز(ردنا)؛ شهرام تقی‌زاده انصاری از مترجمان معاصر کشور، پژوهشگر تاریخ و فلسفه علم و از شاگردان با سابقه مرحوم استاد محمدتقی جعفری، به تازگی کتابی با عنوان «گزیده‌ای از اندیشه‌های گوته درباره اسلام و حافظ» را گردآوری و ترجمه کرده که از سوی انتشارات سمندر به چاپ رسیده است. دراین مجال، ضمن بررسی اهمیت «گوته» در جهان علم، نگاهی خواهیم داشت به محتوای این کتاب تازه منتشرشده.

گوته کیست؟

«گوته» یکی از بزرگان ادبیات و فرهنگ غرب و اندیشمندانِ عصر روشنگری است که با آثار خود خدمات ارزنده‌ای به فرهنگ آلمانی و جهان کرده است. او با خواندن کتاب هزار و یک شب، ترجمه قرآن و ترجمه دیوان حافظ از شرق‌شناس مشهور اتریشی، هامر پورگشتال، با ادبیات و فرهنگ ایران و دین مبین اسلام آشنا شد.

مطالعه اشعار حافظ هنگام کهنسالی، زندگی او را تغییر داد به‌طوری که در زمره مریدان خواجه درآمد و چنین می‌گفت: «‌ای حافظ، آرزوی من آن است که فقط مریدی از مریدان تو باشم. سخن تو هم‌چون ابدیت بزرگ است؛ زیرا آن را آغاز و انجامی نیست. کلام تو هم‌چون گنبد آسمان، تنها به خود وابسته است و میان نیمه غزل تو با مطلع و مقطع آن فرقی نمی‌توان گذاشت‌؛ زیرا همه آن در حد جمال و کمال است. اگر روزی دنیا به سرآید، ‌ای حافظ آسمانی، آرزو دارم که تنها با تو و در کنار تو باشم چراکه این، افتخارِ زندگی من و مایه حیات من است. » علاقه و ارادت او به حافظ سبب شد تا با حافظ شیرین‌سخن همدلی و هم‌زبانی کند و یکی از مهم‌ترین آثار خود یعنی «دیوان غربی ـ شرقی» را با الهام از اشعار او به رشته نگارش درآورد. نحوه برداشت او از اشعار حافظ درخور توجه است، زیرا معتقد بود برای فهم حافظ باید نخست اشعار او را خواند و عمق‌شان را درک کرد و با آنها هم آهنگ شد تا بتوان دریافت چگونه سخن او اعجاز واقعی ذوق و هنر بشری و سرچشمه فیاض کمال و جمال و حکمت و عرفان است.

چنانکه اشاره شد گوته، به دین اسلام نیز توجه خاصی داشت و به واسطه علاقه به اسلام، قرآن و پیامبر (ص)، آن را بیش از هر دین دیگری مطالعه کرد. به نظر او اسلام، یک مکتب آرامش‌بخش است که هیچ چیز در آن از قلم نیفتاده و دین تسلیم بودن در برابر اراده مطلق خداوندی است. گوته عقیده داشت شرق و غرب یکی است و روزی آنها به هم خواهند رسید چون مسئله مهم انسانیت است که در همه فرهنگ‌ها و تمدن‌ها وجود دارد و باید آن را فهمید و به اصول آن عمل کرد.

ارائه موضوعات قرآنی به زبان شعر

با توجه به مطالعات گوته در باب اسلام و شناختی که از اسلام و قرآن و آموزه‌های انسانی آن داشت و با الهام گرفتن از قرآن توانست بعضی از موضوعات قرآن را به قالب شعر درآورد و با اثر مهم خود دیوان غربی ـ شرقی ارادت خود را به حافظ و شرق نشان داد و گفت‌وگوی میان غرب و اسلام را پی‌ریزی کرد، نظرات او مورد توجه شرق‌شناسان قرار گرفت تا آنجا که گوته‌شناسانی چون هانس یواخیم زیم، دکتر کاتارینا مومزن، منفرد اُستن، رودیگر زفرانسکی و آنه ماری شیمل، مقالات متعددی درباره آراء و افکار او درباره اسلام و حافظ نگاشته‌اند.

شهرام تقی‌زاده انصاری نیز در این کتاب برخی از این مقالات و مصاحبه‌هایی که با مدیر موزه گوته در فرانکفورت یا مدیر موزه گوته در وایمار، هایکه اشپیس مدیر موزه ادبیات دوسلدورف، یوخم گولس، دکتر کریستف هیرش مدیر بنیاد آزاد هوخ اشتیفت را گردآوری و از زبان آلمانی به فارسی ترجمه کرده است.

پایان پیام/ت