منشور گفتوگو محور امام موسی صدر؛ چراغ راه مرکز ادیان لبنان
به گزارش ادیان نیوز(ردنا)؛ «سیدعلی سیدقاسم»، هماهنگ‌کننده مرکز گفتوگوی ادیان لبنان و عضو آکادمی بین‌المللی گفتوگوی اسلام و مسیحیت «المریمیه» در شهر بعلبک واقع در استان البقاع لبنان، در گفت‌وگویی به سؤالاتی درباره فعالیت‌های این مراکز و دستاوردهای آن پاسخ داد. متن این گفتوگو بدین شرح است:
*لطفاً درباره مرکز گفتوگوی ادیان در لبنان و آکادمی بین‌المللی گفتوگوی اسلام و مسیحیت «المریَمیه»، زمان تأسیس این دو مرکز و همچنین فعالیت‌های آنها در لبنان و واتیکان توضیح دهید.
مرکز گفتوگوی ادیان لبنان در سال ۲۰۱۰ تأسیس شد و عمده فعالیت‌های آن برگزاری سلسله نشست‌های عقیدتی در میان علمای مسلمان یا نشست میان روحانیون مسیحی و علمای مسلمان است. فعالیت‌های ما شامل هماهنگی گفتوگوی اسلامی – مسیحی در لبنان بوده و وظیفه ما «ارائه گفتمان وحدت‌گرا و تقریب میان ادیان و مذاهب مختلف» است.
آکادمی بین‌المللی المریَمیه نیز در لبنان در سال جاری میلادی (۲۰۱۹) از سوی واتیکان تأسیس شد و گروهی از علما و روحانیون تمام مذاهب لبنان از جمله مسلمانان شیعه، سنی، دروزی و همچنین مسیحیان ارتدوکس و کاتولیک در آن مشغول به کار هستند. مؤسسان این آکادمی دیدارهایی را به عنوان مقدمه برای سلسله نشست‌های گفتوگو محور برپا می‌کنند تا در آینده بتوانند کنفرانس‌هایی در داخل و خارج لبنان برگزار کنند.
وظیفه علما و روحانیون این مرکز برگزاری نشست‌های عقیدتی در کلیساهای لبنان و اماکن دینی مسلمانان و همچنین برگزاری سلسله کنفرانس‌هایی در لبنان و خارج از این کشور است که تاکنون توانسته‌ایم این وظیفه را در لبنان عملی سازیم. برنامه‌های عمومی آکادمی المریمیه عبارت است از دیدار سالیانه علمای مسلمان و مسیحی در واتیکان و دیدار چهار سال یک بار آنان در یکی از کشورها.
*آیا در آکادمی المریَمیه غیرلبنانی‌ها نیز حضور دارند؟
این آکادمی لبنانی است، هرچند در اصل از سوی واتیکان تأسیس شده است. در نتیجه باید اعضای آن نیز از میان لبنانی‌ها انتخاب شوند. بنابراین همه علما و روحانیون موجود در این آکادمی لبنانی هستند.
* مهم‌ترین اقدامات شما برای معرفی قرآن کریم و مبانی قرآن و اسلام به برادران مسیحی چیست؟
ما چندین نشست عقیدتی با محوریت برخی شخصیت‌های مسلمان و مسیحی از جمله شخصیت حضرت عیسی مسیح(ع) یا شخصیت حضرت مریم(س) و بررسی شخصیت این بزرگواران در قرآن و انجیل برگزار کرده‌ایم. این نشست‌ها با حضور مسلمانان و مسیحیان برگزار شده و معمولاً موضوعات مشترک میان قرآن و انجیل و سایر کتاب‌های آسمانی در این نشست‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین زندگی پیامبران، گفتوگوی ادیان آسمانی، همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان با یکدیگر و دیدگاه قرآن کریم درباره مشترکات و اختلافات موجود میان ادیان آسمانی، از جمله موضوعات مورد بررسی در این نشست‌ها بوده است.
علاوه بر آن، نشست‌های هفتگی با موضوعات قرآنی میان علما برگزار می‌کنیم و گروهی از علمای دینی در این گفتوگوی قرآنی هفتگی که معمولا جمعه شب‌ها برگزار می‌شود، مشارکت دارند. در این نشست‌ها مسائل جدید در پرتو قرآن کریم به روش تفسیر موضوعی مورد بررسی قرار می‌گیرد و از تفسیر موضوعی برای طرح موضوعات مختلف استفاده می‌شود، به گونه‌ای که آن موضوع را بر آیات قرآن عرضه می‌کنیم و از آن نتایجی به دست آورده و در زندگی روزمره خود مورد استفاده قرار می‌دهیم.
*مهم‌ترین دستاورد مرکز گفتوگوی ادیان از سال ۲۰۱۰ تاکنون در لبنان و جهان اسلام چه بوده است؟
معتقدیم هنوز در اول راه هستیم، زیرا این کار نیازمند تلاش فراوان است. تمام تلاش خود را برای محقق شدن اهداف خود در لبنان و همچنین ایجاد ارتباط با سایر کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، عراق یا دیگر کشورهای اسلامی و غیراسلامی انجام می‌دهیم. ما در این سال‌ها توانسته‌ایم سلسله گفت‌وگوها و دیدارهایی را میان مسلمانان و مسیحیان داشته باشیم و این گفت‌وگوها را در کلیساهای مسیحیان یا عبادتگاه‌های دروزی‌ها یا برادران اهل سنت برگزار کنیم. این اقدام ما را به تحقق اهداف مطلوب نزدیک‌تر کرده است.
همانطور که می‌دانید جامعه لبنان، از نظر مذهبی و سیاسی، جامعه‌ای پیچیده است و این مشکل در برخی اوقات ما را از ارتباط زنده و مستقیم با طرف‌های دیگر منع می‌کند. ما توانسته‌ایم با برقراری ارتباط با دیگران این موانع را از سر راه خود برداریم و با برادران مسیحی خود و سایر مسلمانان بر سر یک میز گفتوگو کنیم. این جلسات بحث و گفتوگو یا در کلیساها برگزار می‌شود و یا در محافل مسلمانان همچون مساجد و حسینیه‌ها و توانسته‌ایم مسیر خوبی را در این زمینه در پیش بگیریم.
باید تأکید کرد که امام «موسی صدر» پرچمدار گفتوگوی ادیان بود و در این مسیر تجربه گسترده و کاملی داشت. ایشان برای ایجاد همزیستی مسالمت آمیز میان مسلمانان و مسیحیان و ایجاد وحدت ملی در لبنان، همواره از مسیحیان دفاع می‌کرد. امام موسی صدر در زمینه گفتوگوی ادیان سخنان بسیار نغزی داشت که می‌توان به چند نمونه اشاره کرد. او می‌گفت: «همزیستی اسلامی – مسیحی ثروتی است که باید به آن چنگ زد.» و «مذهب نعمت است و مذهب‌گرایی نقمت (عقوبت و عذاب) است.».
ما خود را جزء جداناشدنی از این منشور گفت‌وگومحور می‌دانیم و به عنوان مرکز گفتوگوی ادیان در لبنان تلاش می‌کنیم که به منشور امام موسی صدر در زمینه گفتوگوی ادیان تکیه و به آن عمل کنیم و به موفقیت‌های روزافزون دست یابیم.
*آکادمی المریَمیه تاکنون به چه موفقیت‌هایی دست یافته است؟
ما هنوز در ابتدای راه قرار داریم، اما سعی می‌کنیم موفقیت‌هایی را که در زمینه ارتباط با واتیکان به دست آورده‌ایم، در کشورهای عراق، سوریه، اردن، جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها برای ارتباط میان پیروان تمامی ادیان آسمانی به اجرا درآوریم. این آکادمی به نام حضرت مریم(س) نامگذاری شده و بنا به اعتقادات مسلمانان، بیان زندگی حضرت مریم(س) در قرآن کریم با سایر کتاب‌های آسمانی متفاوت است. زیرا قرآن کریم حضرت مریم(س) را به شکلی کامل تصویر کرده است، اما این تصویر کامل در سایر کتاب‌های آسمانی وجود ندارد.
ما در آکادمی المریمیه از عظمت این بانوی پاک (حضرت مریم(س)) و شرایطی که وی در آن می‌زیسته، مظلومیت و اتهامی که به شرف و آبروی ایشان وارد شده و اینکه چگونه خداوند آن اتهام را دفع کرده و به ایشان فرزندی با عزت به نام عیسی مسیح(ع) عطا کرده است، سخن می‌گوییم. شعار ما در این آکادمی و همچنین در مرکز گفتوگوی ادیان این است که به موارد مورد توافق ادیان توجه کنیم تا نکات مثبت را تقویت کرده و اختلافات را بر سر میز گفتوگو بیاوریم و از این طریق، به ارزش‌های فکری و معرفتی دست یابیم.
یکی از شروط مرکز گفتوگوی ادیان و آکادمی المریمیه، نقد سازنده و احترام به نظرات دیگران است. یعنی اگر یکی از ما در زمینه‌ای نظر خود را مطرح کرد، دیگران حق بی‌احترامی به او را ندارند، بلکه همه باید به مقدسات یکدیگر احترام بگذاریم. ما براساس آموزه‌های حضرت علی(ع) کار گفتوگوی ادیان را آغاز کردیم و دشنام و بی‌احترامی به هیچ وجه در این گفتوگو جایی ندارد. همانطور که در قرآن کریم به صراحت بیان شده است: «وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ: و (شما مؤمنان) به آنچه مشرکان غیر از خدا می‌خوانند دشنام ندهید تا مبادا آنها از روی ظلم و جهالت خدا را دشنام دهند.» (سوره انعام/ ۱۰۸). یعنی اگر به مقدسات دیگران اهانت کنید، آنان نیز به مقدسات شما اهانت خواهند کرد. از این رو در حقیقت، با دشنام و توهین، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید.
زمانی که ما با فردی گفتوگو می‌کنیم، او را ملزم به پذیرش عقیده خود نمی‌کنیم، بلکه چهره اسلام ناب محمدی و چهره حضرت محمد بن عبدالله(ص) را که در یک جامعه متعصب جاهلی مبعوث شد، به او ارائه می‌کنیم. جامعه‌ای که بت‌ها را می‌پرستیدند، دختران را عار و ننگ دانسته و آنها را زنده به گور می‌کردند. ما نیز کاری جز خدمت به اسلام انجام نمی‌دهیم و همانطور که خداوند در قرآن کریم، ایشان را با نام «محمد» یعنی «ستوده» نامیده است.
حضرت محمد (ص) شخصیتی است که دین اسلام را به جامعه ارائه کرد و خود را از مسلمانان نامید. آنگاه خداوند به ایشان فرمود: «ادْعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ: ای رسول ما خلق را) به حکمت (و برهان) و موعظه نیکو به راه خدایت دعوت کن و با بهترین طریق با اهل جدل مناظره کن (وظیفه تو بیش از این نیست» (سوره نحل/ ۱۲۵). در این آیه شریفه سه روش برای دعوت ارائه شده است: نخستین راه «حکمت» است، به این معنا که امور به وسیله عقل در جای خود قرار گیرند. اما اگر این راه مؤثر نبود، راه دوم «موعظه حسنه» یعنی خطاب قلب به قلب است. و هرکس از حکمت و موعظه حسنه استفاده نکند، باید با او «مجادله» کرد. اما به شرطی که «جدال احسن» باشد (وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ).
*همانطور که می‌دانید سی‌وسومین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی اواخر آبان امسال در تهران برگزار شد. آیا می‌توان کنفرانس‌هایی در این سطح برای گفتوگو میان ادیان برگزار کرد؟
مسئله وحدت میان مسلمانان در بسیاری از آیات قرآن کریم مطرح شده و خداوند در قرآن می‌فرماید: «واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا» و یا می‌فرماید: «إن هذه اُمتکم امهً واحدهً و أنا ربکم فاعبدون»؛ از سوی دیگر آیات بسیاری نیز درباره وحدت همه ادیان آسمانی وجود دارد. از جمله: «قُل یا أَهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلىٰ کَلِمَهٍ سَواءٍ بَینَنا وَبَینَکُم أَلّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشرِکَ بِهِ شَیئًا: بگو: ای اهل کتاب، بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است، پیروی کنیم که به جز خدای یکتا را نپرستیم و چیزی را با او شریک قرار ندهیم) (سوره آل عمران/ ۶۴). «وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّهً وَاحِدَهً: و اگر خدا می‌خواست همه شما را یک امت می‌گردانید) (سوره مائده/ ۴۸). «فَمَنْ شَاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْیَکْفُرْ: پس هر که خواست ایمان آرد و هر که می‌خواهد کافر شود» (سوره کهف/ ۲۹). «لَا إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَىٰ لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ: در دین اجباری نیست، تحقیقا راه هدایت و ضلالت بر همه کس روشن گردیده، پس هر که از راه کفر و سرکشی دیو رهزن برگردد و به راه ایمان به خدا گراید بی‌گمان به رشته محکم و استواری چنگ زده که هرگز نخواهد گسست، و خداوند (به هر چه خلق گویند و کنند شنوا و داناست.) (سوره بقره/ ۲۵۶).
همانگونه که ما مسلمانان، به وحدت اسلامی و تقریب مذاهب دعوت می‌کنیم، وظیفه ادیان آسمانی نیز این است که میان فرهنگ‌ها و ادیان آسمانی تقریب ایجاد کنند. از این رو وظیفه ما در آکادمی المریمیه یا مرکز گفتوگوی ادیان چیزی جز برگزاری این‌گونه نشست‌ها و کنفرانس‌ها برای دیدار و گفتوگوی میان پیروان ادیان نیست. لذا در لبنان می‌توانیم یک کنفرانس گفت‌وگومحور میان ادیان آسمانی برگزار کنیم تا پیروان همه ادیان برای گفتوگو با یکدیگر گرد هم آیند و به نتایج مثبتی دست یابند.