غذای کریسمس ارامنه ایران / گاتا؛ شیرینی معروف و مخصوص سال نو ارامنه
ردنا (ادیان نیوز): رنگ‌وبوی کریسمس مثل هر سال برخی ویترین‌های شهر را دربرگرفته است. تا چشم کار می‌کند در این ویترین‌ها خبر از بابانوئل است و لوازم جشن سال نو میلادی. اما برخی محله‌های تهران و مراکز خرید، رنگ و بوی خاص‌تری به خود گرفته‌اند و برای استقبال از این جشن آماده شده‌اند.
در تهران هم به دلیل سکونت هموطنان مسیحی در برخی مناطق از جمله خیابان «میرزای شیرازی» به علت نزدیکی به کلیسای سرکیس مقدس، حال و هوای کریسمس دارد. داخل مغازه‌های این راسته در این ایام پر است از تزئینات رنگی و لوازم جشن‌های میلاد مسیح و کنار پیاده‌روهایش درخت‌های کاج مصنوعی و طبیعی را برای فروش در کنار یکدیگر چیده‌اند. همین موضوع بهانه ای شد تا برای گشت‌وگذار در حال و هوای عیدانه این روزهای هموطنان مسیحی، به بازار خوش رنگ و لعاب خرید کریسمس و قیمت‌هایی که گاه سر به فلک کشیده، سری بزنیم.
البته این بازار متنوع محدود به مغازه‌های تخصصی فروش کالای شب عید سال نوی میلادی نمی‌شود، بلکه این روزها در برخی کافه‌ها و رستوران‌ها حداقل تم شب عید به چشم می‌خورد. در برخی موارد هم غذاهایی ویژه با طرح‌های مربوط به کریسمس تدارک دیده می‌شود. فروشگاه‌های لباس که پوشاک فانتزی مختص شب عید کریسمس را می‌فروشند و طراحی‌های منحصربه‌فردی با تم‌های جشن سال نو شخصیت‌ها و نمادهای آن دارند رونق گرفته است.
میدان ونک، برخی پاساژهای بزرگ شهر، خیابان جمهوری، سعدی، نارمک و میرزای‌شیرازی خیابان‌هایی هستند که بورس عمده خرید سال نوی میلادی هستند و هرچه بخواهید برای مراسم کریسمس بخرید، در این خیابان‌ها پیدا می‌شود.
درخت کاج، نماد زندگی
یکی از نمادهای کریسمس که این روزها بیشتر مغازه‌ها و فروشگاه‌های لوازم تزئینی و گل‌فروشی‌های را پر کرده درخت کاج معروف کریسمس است. این درخت را می‌شود در سایز و رنگهای مختلف جلوی اکثر این مغازه‌ها دید. ویترین مغازه‌ها پر از ستاره و گوی‌های رنگی طلایی، نقره‌ای، سبز، زرد و بنفش، ریسه‌ها و چراغ‌های فانتزی است. مجسمه‌ها و عروسک‌های بابانوئل و گوزن‌های سورتمه‌کش و آدم برفی‌های فانتزی تزئین شده هم تا دلتان بخواهد در طرح ها و رنگهای مختلف موجود است.
ایام سال نو میلادی که می‌شود فروش لوازم و مراسم رونق می‌گیرد. حتی خیلی از فروشگاه‌ها کسب و کار اصلیشان را تعطیل میکنند و به سراغ این بازار پر زرق و برق و پررونق می روند. نماد اصلی این جشن، درخت کاج همراه با لوازم تزیینی پر زرق و برق آن است. حالا بازار فروش این کالا رونق گرفته و در خیابان میرزای شیرازی این درخت در ابعاد و قیمت‌های گوناگون دیده می‌شود. البته این قیمت‌ها با توجه به امکانات جانبی آنها تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال، درخت یک متری همراه با چراغ و برف مصنوعی حدود یک میلیون تومان، اما بدون این تزیینات ۴۰۰ هزار تومان تمام می‌شود. در مورد لوازم تزیینی این درخت آیینی باید گفت ستاره‌های بزرگی که در بالای درخت کاج مانند تاج قرار می‌گیرد حدود ۵۰۰ هزار تومان اما ستاره‌های کوچک‌تر که آویز هستند به قیمت ۱۰۰هزارتومان عرضه می‌شود.
مارکار آواگیان، شهروند ارمنی درباره لوازم این جشن توضیح می‌دهد: از درخت شروع کنم. چون درخت کاج در طول سال تغییری نمی‌کند و چه در زمستان و چه در تابستان همیشه سبز است، برای ما این سبز بودن، نشانگر زندگی است که مرتب در جریان است. ستاره‌ای که روی درخت است، نشانگر همان ستاره‌ای است که معتقدیم خداوند به چوپانانی که مسیح را دنبال می‌کردند نشان داد و از طریق این ستاره جای او را پیدا می‌کردند. آواگیان ادامه می‌دهد: بابانوئل هم فردی بوده که برای بچه‌های فقیر هدیه می‌آورده است و حالا نماد یک آدم بخشنده شده است. گوزن هم در واقع همان ارابه‌ای است که بابانوئل از آن استفاده می‌کرده است و در داستان‌ها آمده است که پرواز می‌کرد. البته بیشتر جنبه تخیلی دارد.
بابانوئل‌های میلیونی
ویترین مغازه‌ها پر از تزئینات خیره‌کننده مخصوص سال نو میلادی است. از عروسک‌های آدم‌برفی گرفته تا درختان مصنوعی، همه کنار هم در ویترین‌ها چیده شده‌اند. در ویترین یکی از این مغازه‌ها ماکت بزرگی از بابانوئل خودنمایی می‌کند که با آن لبخند معروفش سوار بر سورتمه است. دو گوزن بزرگ و عروسکی هم هیکل چاق بابانوئل با گاری هدایای کریسمس را می‌کشند. در کنار سورتمه، انواع هدایای کوچک و بزرگ قرار گرفته، پدر و مادرها را تشویق می‌کند تا با خرید این هدایا، سال نو میلادی کودکان خود را با یک هدیه کوچک شاد کنند. در خیابان میرزای شیرازی عروسک‌های بابانوئل را در انواع و سایزهای گوناگون می‌توان مشاهده کرد. عروسک‌های موزیکال این نماد سال نو میلادی در قیمت‌های ۷۰ هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان عرضه می‌شود. همچنین عروسک‌های پارچه‌ای بابانوئل، آدم برفی و گوزن از ۵۰ تا ۲۰۰ هزارتومان و بزرگ‌ترین عروسک این شخصیت ۲ متر و به قیمت سه میلیون تومان در این خیابان موجود است. در این راسته، لباس مخصوص این شخصیت افسانه‌ای برای فروش در پیاده‌رو گذاشته شده و پوشاکی که مرتبط با کریسمس است، کلاه‌های قرمزی است که در دو سایز بچگانه و بزرگسال به قیمت‌های ۱۵۰ و ۲۰۰ هزارتومان به فروش می‌رسد.
در کنار عروسک‌های بی‌شمار بابانوئل، مجسمه‌های بسیار زیادی نیز از این نماد کریسمس در بازار موجود است که می‌توان به مجسمه‌های ۱۲هزار تومانی اشاره کرد. البته مجسمه‌های مریم مقدس که شخصیت مذهبی این ایام است به قیمت ۲۰۰ هزار تومان نیز دیده می‌شود. بابانوئل به میان ظروف چینی نیز راه یافته است؛ بشقاب‌ها و پیاله‌های بسیاری با طرح‌های کریسمس و زمستان از ۳۰۰ هزار تومان تا ۷۰۰ تومان در بازار به فروش می‌رسد. ظروفی نیز مخصوص کودکان شامل لیوان، قاشق و چنگال روی ویترین‌ها خودنمایی می‌کند. در این میان، لیوان‌های بزرگ یا همان ماگ‌ها را نباید فراموش کرد که همیشه متناسب با هر مناسبتی با طرح‌های مخصوص آن وارد بازار می‌شود؛ ماگ‌هایی با طرح آدم برفی، بابانوئل و درخت کریسمس در این بازار موجود است.
اما بازار خرید برای کریسمس نیز از موج گرانی‌ها بی‌نصیب نمانده است و کم نیستند خانواده‌هایی که به فروشگاه وارد می‌شوند اما با دیدن قیمت ها، دست خالی باز می‌گردند. اگرچه مراسم خرید سال نو مانند خرید کاج و تزئینات آن و عروسک‌های فانتزی برای هموطنان مسیحی نوعی رسم آئینی به حساب می‌آید اما متاسفانه آنچه در سال‌های اخیر مشاهده می‌شود، تب زندگی لاچری است که به برگزاری مراسم کریسمس هم سرایت کرده است. شاید یکی از دلایل رونق گرفتن بازار لوازم کریسمس لاکچری و چند میلیونی به همین برگردد که برخی خانواده‌های ایرانی با وجودی که جزو پیروان دین مسیح نیستند، اما برای برگزاری مراسم کریسمس حاضرند میلیونی پول خرج کنند.
گاتا؛ شیرینی مخصوص شب عید
اما برای خوشمزه ماجرا که شاید فاصله طبقاتی در آن کمتر به چشم بیاد به خیابان سعدی می‌روم. تقاطع خیابان سعدی، یک قنادی معروف و قدیمی که صاحب آن از هموطنان ارمنی است که همیشه در این ایام سال پر می‌شود از شیرینی‌های معروف سال نو، شیرینی و شکلات‌های دست‌ساز و خانگی که به قول خودشان مخصوص شب‌های عید است. حتی از بیرون قنادی هم بوی دلچسب قهوه تازه و کیک معروف شکلاتی تمام خیابان را پر کرده. قنادی هم غرق در مشتریانی است که مشغول خرید این شیرینی‌ها هستند. صاحب این قنادی مرد میانسالی است که سال‌هاست در ایران زندگی می‌کند. این شهروند درباره شیرینی مخصوص ارمنی‌ها می‌گوید: یکی از شیرینی‌های معروف و مخصوص سال نو ارامنه، «گاتا» نام دارد. مشتریان معمولاً یا گاتا می‌برند یا شکلات‌های شیری و مغزدار. صاحب این قنادی اضافه می‌کند: عده‌ای هم کیک مخصوص شب سال نو سفارش می‌دهند. شیرینی‌ها متنوع هستند، بیشتر بستگی به ذائقه مشتری‌ها دارد که کدام را ببرند. اما معمولاً شیرینی پذیرایی از مهمان‌ها گاتا و شیرینی‌های مغزدار است.
غذای کریسمس ارامنه ایران
از یکی از مشتریان این فروشگاه در مورد غذای مخصوص کریسمس می‌پرسم. او در این باره می‌گوید: غذای عید کریسمس ارمنی‌های ایران با غذای کریسمس مسیحیان دیگر متفاوت است. غذای ارمنی‌های ایران برنج و کوکوسبزی و ماهی است. برخی از آنها این تفاوت در غذا را متأثر از فرهنگ و سنت ایرانی می‌دانند. آنها معمولاً روز کریسمس را بعد از بازگشت از کلیسا، در خانه و در کنار اعضای خانواده جشن می‌گیرند.
این شهروند مسیحی ادامه می‌دهد: البته گاهی نیز جوان‌ها به‌صورت دسته‌جمعی به رستوران می‌روند. کارهای مربوط به تزئینات خانه و درخت کریسمس طوری تقسیم می‌شود که خرید و حمل درختان و بستن سیم‌ها و چراغ‌های درخت‌ها بر عهده آقایان و کارهای ظریف‌تر و تزئینات دیوارها و تهیه و تدارک هدایای زیر درخت کریسمس، بر عهده خانم‌ها باشد. مرسوم است که خانواده‌هایی که یکی از عزیزانشان را قبل از عید کریسمس از دست داده‌اند، آن سال کریسمس را جشن نمی‌گیرند و آرایش خانه و درخت کریسمس را انجام نمی‌دهند.
کریسمس جشنی است که به منظور گرامی‌داشت زادروز مسیح برگزار می‌شود. در اغلب نقاط جهان ۲۵ دسامبر به‌عنوان روز ولادت حضرت مسیح و روزی که باید جشن کریسمس در آن برپا شود، در نظر گرفته شده، اما ارامنه که جمعیت غالب مسیحیان ایران را تشکیل می‌دهند، زادروز عیسی مسیح را ۶ ژانویه می‌دانند و در این روز جشن کریسمس را برگزار میکنند. البته محله ارمنی‌نشین اصفهان که جلفا نام دارد و کلیسای مرکزی آن با نام کلیسای وانک شناخته می‌شود از ۲۵ دسامبر همزمان با برگزاری کریسمس در سراسر جهان، حال و هوای این جشن را به خود می‌گیرد.
گزارش از آسو محمدی