گزارش/ مسیحیت در اتیوپی، از آیین روزه‌داری تا روز «مریم مقدس»
به گزارش ردنا (ادیان‌نیوز)، اتیوپی(حبشه قدیم) با نام رسمی جمهوری فدرال دموکراتیک اتیوپی کشوری محصور در خشکی واقع در شاخ آفریقا است. این کشور با ۱۰۰ میلیون نفر جمعیت دومین کشور پرجمعیت قاره آفریقا و دهمین کشور بزرگ قاره آفریقا است. پایتخت آن آدیس آبابا است.
براساس سرشماری ملی سال ۱۹۹۴، مسیحیان ۶۴ درصد، مسلمانان ۳۰ درصد، پیروان مناسک سنتی ۵ درصد و سایر مذاهب یک درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. مسیحیت ارتودکس حضوری غالب در نواحی مرکزی و شمالی اتیوپی دارد. این در حالی است که هم ارتودکس و هم پروتستان در مناطق جنوب و غرب اتیوپی ساکن هستند.
گفته می‌شود که مذهب مسیحیت از سرزمین شام به اتیوپی راه یافته است. رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی گزارشی را درباره مسیحیت و پراکندگی جغرافیایی آن در این کشور در اختیار ایکنا قرار داده که در آن آمده است: ادیان اصلی در اتیوپی شامل مسیحیت، اسلام، یهودیت و جمعیت بسیار اندکی نیز دارای مذاهب بومی هستند. اتیوپی یک کشور عمدتاً مسیحی است و بیشتر مسیحیان ارتدوکس توحیدی و متعلق به کلیسایی با همین نام هستند. اقلیت مسیحیانی نیز وجود دارند که مذهبشان کاتولیک رومی یا پروتستان است.
در حال حاضر حدود ۶۲,۸ درصد مردم اتیوپی طبق آمار رسمی که دولت ارائه می‌دهد، مسیحی و به تفکیک (ارتدوکس ۴۳.۵ درصد، پروتستان ۱۸.۶ درصد و کاتولیک ۰.۷ درصد) و ۳۳.۹ درصد از جمعیت کشور مسلمان و بقیه دارای مذاهب دیگری هستند.
ورود مسیحیت به اتیوپی
پیشینه مسیحیت در اتیوپی به دوره پادشاهی ازانا (عزانا) که از ۳۳۰ تا ۳۶۰ میلادی به مدت ۳۰ سال بر آکسوم حکم راند و در اوایل قرن چهارم میلادی و به جانشینی پدرش «اعمیدا» بر تخت نشسته بود، باز می‌گردد. در آن ایام فیلسوفی به نام مروپیوس از شهر صور (در لبنان کنونی) با دو تن از همراهان خود به نام‌های آئده سیوس و فرومنتیوس از اهالی شام به حبشه سفر کردند.
آئده سیوس و فرومنتیوس به خدمت ازانا رسیدند و وی تحت تأثیر این فلاسفه سرانجام در سال ۳۳۱ میلادی آیین مسیح را پذیرفت و از طریق امپراتور، اطرافیان وی نیز به دین مسیحیت روی آوردند. راه یافتن مسیحیت به دربار حبشه این کشور را از نظر مذهبی به روم، مصر و اسکندریه نزدیک کرد و پیوندی سیاسی و مذهبی میان آنها پدید آورد که این وضعیت تا مدت‌های طولانی پا بر جا ماند.
تبدیل مسیحیت به دین رسمی
رسوخ مسیحیت و تبدیل آن به دین رسمی در اتیوپی تاریخ این کشور را نیز تحت تأثیر خود قرار داد به طوری که جنگ‌هایی که چند دهه بعد میان حبشیان و پادشاهان یمن درگرفت، در دین مسیحیت تأثیرگذار بود. نخستین جنگ میان این دو کشور در حدود سال ۳۴۰ میلادی اتفاق افتاد. بهانه این جنگ، دست‌اندازی پادشاهان حمیری به سواحل شرقی حبشه بود. پادشاه حمیر و فرزندش در پی شکست از سپاهیان حبشه به یثرب گریختند. شهر یثرب بعد از سال ۷۰ میلادی که بیت المقدس به دست رومیان افتاده بود و تعداد زیادی از یهودیان آن دیار به عربستان مهاجرت کردند، به عنوان مرکز اصلی استقرار یهودیان در شبه جزیره عربستان درنظر گرفته می‌شد. پادشاهان حمیری (کرب یهمن بن یریم یرحب حمیری و فرزندش ابوکرب اسعد) به این دین گرویدند و کرب یهمن در فاصله سال‌های ۳۷۰ تا ۳۷۸ میلادی، یمن را از حبشیان بازپس گرفت و قوم خود را به دین یهود فراخواند و آن را در قلمرو حمیریان (سلسله‌ای پیش از اسلام در یمن) گسترش داد.
از سوی دیگر، حبشیان برای نشر مسیحیت در یمن کوشیدند. مبلغان مذهبی این کشور در منطقه جنوب عربستان (جنوب جزیره العرب) به دعوت مردم به آیین مسیح روی آوردند و راهبی حبشی موفق شد عده زیادی از ساکنان آن سرزمین را به دین مسیح متمایل ساخته، کلیسایی را در نجران بنا نهد. به این ترتیب، شهر نجران تبدیل به یکی از مراکز مهم مسیحیت در یمن شد و اتفاقی که بعدها در آن شهر رخ داد زمینه را برای حمله دوم حبشیان به این کشور فراهم آورد.
ذونواس آخرین پادشاه حمیری یمن که خود آیین یهود اختیار کرده بود؛ نفوذ حبشه در یمن، از طریق اشاعه مسیحیت را خطرناک می‌دانست و احساس می‌کرد که میان انتشار مسیحیت در یمن و افزایش نفوذ سیاسی حبشیان (به عنوان رقیب سیاسی و اقتصادی) در آن سرزمین ارتباط مستقیمی وجود دارد. از این رو در سال ۵۲۳ میلادی به نجران (منطقه‌ای کنونی در مرز عربستان و یمن) هجوم برد و مردم را در ترک آیین مسیح یا کشته‌شدن مخیر گذاشت.
دفن اصحاب «اخدود» در گودال
در پی مقاومت مردم نجران بر دین خود و مخالفت با ذونواس، وی به سربازان خود دستور داد گودال‌های عمیقی حفر کرده و پیروان مسیحیت را با انجیل‌هایشان در آن گودال‌ها بسوزانند. این کشته‌شدگان همان افرادی هستند که در قرآن کریم از آنها به عنوان «اصحاب اخدود» یاد شده است. (سوره بروج، آیات ۴ تا ۷) در پی این اقدام جنایتکارانه، ذونواس، پادشاه مسیحی روم، امپراتور حبشه را در حمله به یمن ترغیب کرد.
در سال ۵۲۵ میلادی، سپاه حبشه به فرماندهی «اریاط» به یمن حمله‌ور شد و این سرزمین را اشغال کرد. در این جنگ ذونواس شکست سنگینی را متحمل شد و خود را در دریا غرق کرد و حکومت حمیری‌ها در یمن به پایان رسید.
ابرهه از فرماندهان همین سپاه حبشی بود که بعدها با کشتن اریاط، قدرت را در دست گرفت و خشم امپراتور حبشه را نیز از این اقدام برانگیخت. ابرهه چندی بعد و پس از تحکیم قدرت خویش(احتمالاً ۵۴۷ یا ۵۷۰ میلادی) به قصد ویران‌کردن کعبه، سپاه فیل سوار مشهور خود را راهی مکه کرد که ذکر آن در قرآن کریم نیز آمده است. بیرون‌راندن حبشیان از یمن، به کمک سپاهیان حکومت ساسانی و در زمان پادشاهی خسرو انوشیروان (۵۳۱-۵۷۸م) که برای یاری «سیف بن ذی یزن» (از بازماندگان حمیری‌ها) به یمن لشکر کشید، انجام گرفت.
به هر صورت دین مسیحیت از قرن چهارم میلادی در اتیوپی ریشه دوانید و تاکنون نیز در این کشور دین اول مردم این کشور است.
کلیسای ارتدوکس توحیدی
مشهورترین کلیسای اتیوپی و قدیمی‌ترین شعبه دین مسیحیت در این کشور کلیسای ارتدوکس موسوم به کلیسای ارتدوکس توحیدی اتیوپی است که تا سال ۱۹۵۹ بخشی از کلیسای ارتدوکس قبطی مصر به شمار می‌رفت. فرقه ارتدوکس اتیوپی یکی از معدود کلیساهای آفریقای سیاه پیش از ورود استعمارگران اروپایی به این قاره محسوب می‌شود و کلیسای ارتدوکس توحیدی اتیوپی یکی از معتبرترین کلیساهای قاره آفریقا از نظر قدمت محسوب می‌شود. در حال حاضر، آبونه ماتیاس، ششمین پاتریاک(بطریق) کلیسای ارتدوکس اتیوپی است. وی در انتخاباتی که در ۲۸ فوریه سال ۲۰۱۳ برگزار شد، با اخذ ۵۰۰ رأی از ۸۰۶ رأی که از سوی یک کالج منتخب به نمایندگی از بخش‌های مختلف کلیسا برگزار شده بود، به عنوان پاتریاک ششم برگزیده شد.
کلیسای ارتدوکس توحیدی اتیوپی به سرپرستی یک پاتریاک که با کلیسای قبطی مصر، کلیسای ارتدوکس ارمنی، کلیسای ارتدوکس سوریه و کلیسای ارتدوکس «مالانکارا» در هند مرتبط بوده، اداره می‌شود.
روزه‌داری ارتدوکس‌های اتیوپی
مسیحیان ارتدوکس توحیدی اتیوپی، در روزهایی از سال از خوردن گوشت و بعضی غذاهای روزانه مانند (تخم مرغ، کره، شیر و پنیر) خودداری کرده و روزه می‌گیرند. مطابق اعتقاد کلیسای ارتدکس توحیدی اتیوپی، معتقدین برای رسیدن به بخشش گناهان مرتکب شده در طول سال، باید از خوردن گوشت و غذاهای روزانه خودداری کنند و برنامه سخت گیرانه‌ای از نماز و کفاره را طی کنند. اما ممکن است بیماران، مسافران و افراد ضعیف از دورههای روزه‌داری معاف شوند یا آنها را کاهش دهند اما اگر می‌خواهند به روزه پایبند باشند، میتوانند کل یا بخشی از دورههای اعلام‌شده برای روزه‌داری را روزه بگیرند.
کسانی که دوره روزه‌داری را رعایت می‌کنند، این کار را تا پایان زندگی خود ادامه می‌دهند یا تا زمانی که قادر به انجام آن بدون محدودیت باشند. خدمات کلیسایی به طور روزانه در کلیساهای ارتدوکس توحیدی از صبح تا ساعت ۲۱ به وقت اتیوپی ارائه می‌شود.
دورههای روزه‌داری
ـ تمامی پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها به جز ۵۰ روز بین عید پاک و پنطیکاست(پنطیکاست: روزی که پنجاه روز پس از یکشنبه عید پاک جشن گرفته می‌شود.(
ـ ۴۳ روز روزه قبل از کریسمس که از ۱۵ نوامبر تا ۲۸ دسامبر تقویم اتیوپی آغاز می‌شود.
ـ یک روزه روزه که در آستانه کریسمس گرفته می‌شود
ـ سه روز روزه که در روز دوشنبه قبل از «ابی تسوم» آغاز می‌شود
ـ «ابی تسوم» یا «هوداد» (وام): ۵۵ روز روزه قبل از عید پاک
ـ روزه مریم مقدس که ۱۵ روز ناشتا از اول تا ۱۵ آگوست بنا بر تقویم اتیوپی گرفته می‌شود.
وعده‌های غذایی گیاهی مانند عدس، نخود، میوه، انواع خورشت سبزیجات همراه با نان فقط در روزهای ناشتا خورده می‌شوند. گوشت و فرآورده‌های لبنی بیشتر در روزهای عید یعنی کریسمس، عید پاک خورده می‌شوند. مسیحیان، یهودیان و مسلمانان ارتدوکس اتیوپی، گوشت خوک را نمی‌خورند، زیرا این امر بر خلاف اعتقادات مذهبی آنها است.
همچنین همان‌طور که در کتاب مقدس تأکید شده است، کودکان تازه متولد‌شده پس از تولد باید غسل تعمید داده شوند و پسران ۴۰ روز پس از تولد و دختران ۸۰ روز پس از تولد غسل تعمید داده می‌شوند.
غسل تعمید به قدری دارای اهمیت است که در مواردی که ممکن است کودک تازه متولد شده به دلیل بیماری به مدت ۴۰ روز نتواند آن را تحمل کند، مجبور است بلافاصله پس از طی دوره بیماری تعمید یابد. در این آیین فقط پس از غسل تعمید افراد میتوانند ادعا کنند که مسیحی هستند.
از کلیسای ارتدوکس اتیوپی بیشتر بدانیم
کتاب مقدس که از سوی کلیسای ارتدوکس اتیوپی مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل ۸۱ کتاب است که ۶۶ مورد بیشتر از سایر کلیساها است.
چندین کتاب مذهبی دیگر نیز وجود دارد که از سوی روحانیون کلیسای اتیوپی نوشته شده است که کلیسای ارتدوکس از آنها به عنوان مرجع استفاده می‌کند.
این کلیسا هنوز آیین‌های قدیمی یهودایی را رعایت می‌کند.
از هر مسیحی کلیسای ارتدوکس انتظار می‌رود که کشیشی را به عنوان پدر معنوی خود داشته باشد. پیروان، اعترافات خود را به صورت رو در رو به پدر معنوی خود بازگو می‌کنند و متناسب با وزن گناهان، ایشان روزه را به فرزند معنوی خود تجویز می‌کند. در این آیین نمی‌توان پدر معنوی را تغییر داد، مگر اینکه شخص فوت و یا به شهر و یا کشور دیگری رفته باشد.
کلیسای ارتدوکس اتیوپی جایگاه والایی را برای حضرت مریم(س) قائل است و سه روز از هر ماه (روز اول، ۱۶ و ۲۱) به صورت مشخص به بزرگداشت مادر حضرت مسیح(ع) اختصاص یافته است. این امر چنان در میان پیروان این کلیسا رواج دارد که بیست و یکم هر ماه را «روز مریم مقدس» می‌نامند. حتی بعضی پیروان پرهیزگار نیز وجود دارند که در روز مریم مقدس کار نمی‌کنند و به عبادت و نیایش مشغول می‌شوند.
مسیحیت کاتولیک
ریشه کلیسای کاتولیک در اتیوپی به قرن شانزدهم و حضور پرتغالیان کاتولیک‌مذهب در بخش‌هایی از حبشه با هدف جلوگیری از نفوذ سپاهیان عثمانی و سرکوب قیام مسلمانان به رهبری «احمد بن‌ابراهیم القاضی» بازمی‌گردد. در پی برقراری روابط نزدیک میان اتیوپی و جهان غرب به ویژه پرتغال، کلیسای کاتولیک اتحاد کامل با مسیحیان اتیوپی را برای مقابله با نفوذ رو به افزایش مسلمانان و عثمانی‌ها ضروری می‌دانست. اعزام روحانی سرشناس پرتغالی به نام «ایگناتیوس دولویولا» در سال ۱۵۵۴ به اتیوپی نیز در همین راستا صورت گرفت.
بعدها علی رغم تصرف پرتغال به وسیله دولت اسپانیا (۱۵۸۰-۱۶۴۰م) سیاست تعامل پرتغالی‌ها با کلیسای اتیوپی همچنان ادامه یافت و هیئت‌های مذهبی اعزامی از سوی پاپ، تلاش کردند با تشکیل جلسات بحث سخنرانی، اختلاف دو کلیسا را برطرف و روحانیان ارتدوکس اتیوپی را متقاعد به پیروی از مشی و موازین کلیسای کاتولیک کنند.
کاتولیک شدن رسمی فرمانروای حبشه که تحت تأثیر تبلیغات هیئت‌های مذهبی اسپانیا تحقق یافت حاکی از موفقیت آنان بود و فعالیت‌های اسقفی به نام پدر و پائز، از اعضای فعال انجمن «لیوی» در سوق‌دادن امپراطور سوی نیوس به آیین کاتولیک (۱۶۲۲م) بسیار مؤثر بود. با این حال پس از مرگ امپراطور سوی نیوس در سال ۱۶۳۳ و اعلام مخالفت جانشین او با اصول آیین کاتولیک، پیروان کلیسای قبطی دست به شورش زدند. در پی این امر هیئت‌های مذهبی پاپ خاک حبشه را ترک کردند و مذهب کاتولیک در این کشور دچار اضمحلال شد.
فعالیت کلیسای کاتولیک در اتیوپی از آن سال به بعد رونق چندانی به دنبال نداشت و تلاش هیئت‌های میسیونری اروپایی در قرون نوزدهم و بیستم در کاتولیک‌ساختن مسیحیان این کشور نیز موفقیت چندانی به بار نیاورد و در حال حاضر تنها پنج درصد از مسیحیان اتیوپی از کلیسای کاتولیک پیروی می‌کنند.
مسیحیت پروتستان
تاریخ دقیقی برای ورود مذهب پروتستان به اتیوپی در منابع ذکر نشده است اما حدس زده می‌شود پس از رواج آیین کاتولیک و در نیمه دوم قرن هفدهم میلادی مذهب پروتستان به وسیله میسیونرهای مذهبی سوئدی به مردم اتیوپی معرفی شده و آغاز رواج آن نیز از استان «تیگره» بوده است. پروتستان‌ها در اتیوپی بیشتر با نام پنتای شناخته می‌شوند. این واژه خلاصه شده اصطلاح «پنتاکوستال» است. پیروان پنتای بخشی از مسیحیان کشور به‌شمار می‌روند که به سایر کلیساهای اتیوپی، از قبیل ارتدوکس و کاتولیک وابسته نیستند. درباره تعداد پروتستان‌های اتیوپی آمارهای متفاوتی وجود دارد اما طبق آخرین آمارها و براساس گزارش مجله «مسیحیت» امروز حدود ۲۰ درصد از پیروان مسیحیت در اتیوپی را شامل می‌شوند.
پیروان رسمی مذهب پروتستان بیشتر در مناطق جنوبی اتیوپی سکونت دارند.
پایان پیام/م