معرفی کتاب «حقوق و وظایف غیرمسلمانان در جامعه اسلامی»
حضور اقلیت‌های غیرمسلمان در جوامع اسلامی و اعمال حقوق متقابل آنان و حکومت به علاوه اجرای رفتار مورد تأکید اسلام با آنان را منتهی به آشنایی آنها با اسلام و اصول متعالی آن و راه‌یابی آنها به حق و حقیقت دانسته است.
موضوع اثر و اهمیت آن:
اسلام رابطه شهروندان کشور اسلامی را با حکومت به صورت متقابل پذیرفته است و به همین دلیل باید گفت که پذیرش حضور غیرمسلمانان در کشور اسلامی به همراه لزوم اجرای اصول بنیادین اسلام از جمله عدالت می‌طلبد تا برای غیر مسلمانان نیز حقوق متقابلی در نظر گرفته شود. اسلام به دلیل آنکه غیرمسلمان حتی توهم عدم اجرای عدالت درمورد خود در کشور اسلامی را نیز به ذهن راه ندهد توصیه‌های خاصی به حاکمان و مسلمانان نموده است که حقوق‌بشر امروز نیز بخشی از این توصیه‌ها را گوشزد کرده است، امروزه بحث از
حقوق اقلیت‌ها، زیرمجموعه مباحث مربوط به حقوق‌بشر به شمار می رود و لذا بازیابی دیدگاه‌های رهبران و اندیشمندان مسلمان در این زمینه آن هم با استناد به منابع فقه از اهمیت خاصی برخوردار است.
برجستگی‌های اثر نسبت به آثار مشابه:
بیان نظرگاه‌های مختلف و دلایل هر یک با تأکید بر آراء فقیهان، تطبیق مباحث مزبور با حقوق کنونی چه در عرصه بین‌الملل و چه در قوانین جمهوری اسلامی ایران، تمرکز مباحث در موضوعات به ظاهر مبهم و بحث نشده، پرداختن به اصول و قواعد مورد نیاز، بحث از حقوق اقلیت‌های دینی اعم از اهل کتاب و غیر اهل کتاب و مواردی دیگر از برجستگی‌های این اثر نسبت به آثار مشابه است.
روش تحقیق و شیوه ارائه مطالب:
روش تحقیق توصیفی تحلیلی است که نویسنده با بهره‌گیری از فقه به خصوص فقه شیعه و نیز با استناد به آیات، روایات، سیره معصومین و نظرات و آراء فقیهان، مفسران و مورخان به بحث در موضوع فوق پرداخته است.
نتیجۀ اثر:
نویسنده با وجود گسترۀ وسیع مباحث و سعی بر عدم فروگذاری مطالب اساسی ثابت کرده است که از دیدگاه اسلام غیرمسلمانان ساکن در کشورهای اسلامی اعم از اهل کتاب و غیر اهل کتاب از حقوق و وظایفی متقابل در برابر حکومت و اکثریت مسلمان برخوردارند. علاوه بر اینکه معتقد است اهل کتاب به دلیل به رسمیت شناختن دین‌شان از حقوق خاص دیگری نیز برخوردار هستند.
در مجموع می‌توان گفت که مؤلف حضور اقلیت‌های غیرمسلمان در جوامع اسلامی و اعمال حقوق متقابل آنان و حکومت به علاوه اجرای رفتار مورد تأکید اسلام با آنان را منتهی به آشنایی آنها با اسلام و اصول متعالی آن و راه‌یابی آنها به حق و حقیقت دانسته است.
مباحث اصلی اثر:
نویسنده در این اثر تلاش نموده در چهار بخش و یک ضمیمه، مجموعه مباحث خود را ارایه نماید.
در بخش اوّل با عنوان « کلیات و مفاهیم » نویسنده در دو فصل به تقسیمات مختلف غیر مسلمانان و اصول روابط با آنان پرداخته است.
در بخش دوّم با عنوان « حقوق غیر مسلمانان » در سه فصل به حقوق اهل کتاب، حقوق ذمیان ( غیر اهل کتاب ) و حقوق مقیمان موقت پرداخته است.
در بخش سوّم با عنوان « قراردادهای حکومت اسلامی با غیر مسلمانان » در سه فصل به قراردادهای ذمه یا تابعین، امان و عهد و میثاق پرداخته است.
در بخش چهارم نیز با عنوان « جرایم و مجازات‌های غیر مسلمانان در چهار فصل به مجازات‌های اهل ذمه، ارتداد اهل کتاب و مجازات آن، تابعیت و سلب تابعین اهل ذمه و مجازات‌های مقیمان موقت ( غیر اهل ذمه ) پرداخته است.
در نهایت نویسنده با ارایه یک ضمیمه با عنوان « رفتار مسلمانان با کفار در جامعه اسلامی » با دو فصل، ابتدا انواع تعامل مسلمانان با غیرمسلمانان و سپس در فصل دوم برخی از رفتارهای نزدیک با غیر مسلمانان را ارایه نموده است.