به هوش فرهنگی‌مردم اعتماد کنید و ساکت باشید

امروز صبح، یعنی یک روز پیش از آغاز سال نو، یکی از دوستان حوزوی پیامی بالابلند به من داد که معلوم بود آن را برای خیلی‌ها فرستاده است. او در پیامش از همه خواسته بود که به دلیل هم‌زمان شدن عید نوروز و شهادت امام کاظم علیه‌السلام، تشریفات و تبریکِ سال نو را فراموش کرده و به هم دیگر تسلیت بگویند. احتمالاً احساس کرده بود اگر این تذّکر را به مردم ندهد، آن‌ها سرگیجه می‌گیرند که چه کار بایند بکنند، و کدام باشند: ایرانی و یا شیعه.

ایرانی‌ها از معدود مردمی هستند که در زیر سه تقویم ملّی، مذهبی، و (در دوره‌ی ما) انقلابی زندگی می‌کنند. و بسیار اتفاق افتاده و می‌افتد که یک روز در تقویم ملّی شاد و در تقویم مذهبی (که هر روز فربه‌تر هم می‌شود) غم‌بار باشد. در تاریخ این ملّت بارها نوروز و عاشورا و یا یلدا و شهادت یکی از معصومان(علیهم السلام) تلاقی کرده است. در این تلاقی‌ها ایرانی‌ها به تعارض کنش گرفتار شده‌اند؛ نمی‌دانسته‌اند شادی کنند یا غمگین باشند.

با این حال، هوش فرهنگی بالای آن‌ها این مشکل را حلّ کرده است و آن‌ها توانسته‌اند راهی بیابند که هم دین‌داری کنند و هم مطابق تقویم ملّی خود عمل کنند؛ به‌گونه‌ای که امروز، هم تقویم ملّی آن‌ها زنده است و هم تقویم مذهبی.

چند سالی است که گروهی به دفاع از تقویم مذهبی سعی می‌کنند تا با پر رنگ‌کردنِ آن از یک سو؛ و نادیده گرفتن و خوار شمردن تقویم ملّی از سوی دیگر، ستیز میان ایرانی بودن و مسلمان بودن را داغ کنند و در نهایت تعارضِ کنشی را به سود مذهب به پایان ببرند. معلوم نیست مسئولییت دفاع از تقویم مذهبی را چه کسی به این دوستان داده است. با این حال، بد نیست کسی از این گروه بپرسد، در قرن‌های پیشین، یعنی وقتی که آن‌ها نبودند و حتّی زمانی که حکومت‌ها هم دل خوشی از مذهب نداشتند، مردم ایران چگونه توانستند میان ملیّت و مذهب جمع کنند و ایرانیِ دین‌دار باقی بمانند.

تلاش برای دینی‌تر کردن تقویم ایرانی‌ها (یعنی اضافه کردن روزهای مذهبی به آن) نه تنها به دین‌دارتر شدن جامعه کمک نمی‌کند؛ بلکه ممکن است تعارض میان دین و فرهنگ ملّی را شدیدتر کرده و مردم را به واکنش‌هایی بکشاند که در نهایت یکی را انتخاب کنند: مذهب یا فرهنگ. کاش این جماعت هیچ حرفی نزنند، سکوت کنند و ببینند این مردم هنرمند و باهوش چگونه راهی برای حلّ این تعارض پیدا می‌کنند.

مهراب صادق‌نیا
۹۸/۱۲/۲۹