نقش کرونا در نیاز پیروان ادیان به ظهور منجی و بیداری از خواب غفلت
در سومین وبینار بیروت واکاوی شد؛
صاحب‌نظران و کارشناسان حاضر در وبینار بیروت تأکید کردند که همه‌گیری و گسترش ویروس کرونا در جهان سبب شد که پیروان ادیان مختلف در جهان بیش از هر زمان دیگری به منجی و رهایی‌دهنده از سختی‌ها و گرفتاری‌ها احساس نیاز پیدا کنند.
به گزارش ردنا (ادیان‌نیوز)؛ رایزنی فرهنگی ایران در لبنان، به منظور بررسی وضعیت کرونا و مقوله انتظار پس از این پاندمی، عصر جمعه، ۱۲ اردیبهشت‌ماه، نشستی را با عنوان «کرونا؛ مناقشه‌های رهایی» در ادامه سلسله‌نشست‌های وبیناری «جدال‌های کرونایی» برگزار کرد.
این نشست سومین نشست تخصصی وبیناری از مجموعه نشست‌های فکری «جدال‌های کرونایی» بود که برگزار شد و در آن همگرایی فکری درباره مفهوم نجات و انتظار پس از پیامدهای اپیدمی کرونا برای انسان و جامعه مورد بررسی قرار گرفت.
در این نشست، حجت‌الاسلام شیخ محمد سعید نعمانی، پژوهشگر علوم اسلامی از قم مقدس و رئیس سابق کنگره فیلی عراق و عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی درباره منجی در اندیشه بشر و کتاب‌های آسمانی صحبت کرد و مارتئوفیلوس جورج صلیبا، کاردینال سریان ارتدوکس در منطقه جبل لبنان و طرابلس، نیز به بحث درباره انتظار منجی و استعانت از خداوند، بانوی پاکدامن و اولیای صالح پرداخت.
در ادامه، شیخ احمد قیس، رئیس مرکز علمی مطالعات و پژوهش‌های قرآنی از لبنان، نیز درباره نگرانی بشر معاصر و پرسش‌هایی در مورد بازگشت به فطرت دینی سخن گفت و شیخ تاج‌الدین الهلالی، اندیشمند و پژوهشگر برجسته مصری و مفتی سابق استرالیا و نیوزیلند، نیز درباره روش‌های رهایی و نجات و راه‌کار مقابله با کرونا صحبت کرد. همچنین، خضر نبها، استاد علم کلام و فلسفه دانشگاه لبنان، مجری این نشست بود.
ایده رهایی در فرهنگ انتظار متجلی است
در ابتدای این نشست عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان، به عنوان نخستین سخنران صحبت کرد و گفت: می‌خواهیم از طریق این گفت‌وگو و به دنبال تأثیرات و پیامدهایی که بیماری همه‌گیر کرونا بر انسان و جامعه داشته است، رویکرد فکری اولیه‌ای درباره مفهوم نجات و انتظار ارائه دهیم. انتظار مفهومی دیرینه است که به دلیل شرارتی که در گروه و افراد دیده می‌شود، صاحب ایده عدالت، تحقق آن را به تعویق می‌اندازد، اما دکترین عدالت باید محقق شود حتی اگر در دنیای دیگری باشد.
خامه‌یار تصریح کرد: این همان ایده خلاص و رهایی در مسیحیت است که در شخصیت حضرت مسیح(ع) متجلی شده و در اسلام به فرهنگ انتظار معنی شده است که در زمین پس از آن که از ظلم و ستم پر شد، عدالت می‌گستراند و منجر به ظهور حضرت مهدی(عج) می‌شود.
وی گفت: در مناقشه رهایی از کارزار کرونا، فلسفه انتظار و تدبیر را می‌بینیم که بر سطح تفکر فعلی انسان متمرکز است، بنابراین برای نجات آسمانی از این بحران، تدبر و مدیریت جهت برون‌رفت از این دوران اپیدمی با کمترین ضرر و زیان ممکن، چه در سطح اقتصادی و چه از نظر معنوی انتظار می‌کشیم. اگر تأثیر منفی اپیدمی را در ایجاد فاصله‌گذاری اجتماعی بپذیریم، با این حال، نمی‌توان روابط خانوادگی و همدلی انسانی ایجاد شده در این شرایط را منکر شد.
خامه‌یار در پایان تصریح کرد: من به این میزان از سخن بسنده می‌کنم و فرصت را در اختیار اساتید و بزرگواران و خواهران محترم قرار می‌دهم، به این امید که سومین سمینار مجازی ما پلی برای برقراری ارتباط واقعی بین همه فرزندان امت اسلام و بشریت باشد و از نعمت‌های ماه مبارک رمضان، ماه تقوا و صداقت با خدا بیشتر بهره‌مند شویم.
کرونا انسان را از غفلت بیدار کرد
سخنران دوم این نشست حجت‌الاسلام شیخ محمد سعید نعمانی، عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و از شاگردان شهید سیدمحمدباقر صدر بود که به همه‌گیری ویروس کرونا و ابتلا و فوت هزاران نفر در آمریکا، اسپانیا، ایتالیا و… به دلیل این بیماری اشاره کرد و گفت: این ویروس تقریباً ۲۰۰ کشور دنیا را درگیر کرده، این در حالی است که بشر در طول تاریخ با چنین مشکلات زیادی از جمله سیل، زلزله، بلایای طبیعی و بیماری‌هایی نظیر طاعون مواجه بوده که تأثیرات منفی و در برخی موارد تأثیرات مثبت داشته است.
وی تأکید کرد: انسان با تمام غرور، سرکشی و تکبری که دارد، امروز در مقابل این ویروس بسیار کوچک احساس ضعف می‌کند، چراکه کرونا با تمام درد و کشندگی‌ای که داشته، توانسته است انسان‌های غافل را بیدار کند، تا جایی که ما می‌شنویم که برخی به مقوله دعا تمسک جسته‌اند، به‌طوری که در برخی کشورها و شهرهای غربی که مسلمانان از اذان منع می‌شدند، امروز این اجازه را یافته‌اند، زیرا آنها به این موضوع پی برده‌اند که جرعه‌ای از ایمان می‌تواند در رهایی از این بیماری همه‌گیر تأثیرگذار باشد.
حجت‌الاسلام نعمانی اظهار کرد: گرایش انسان به خداوند و دعا در وجود انسان نهادینه شده است، اما به هر حال تلاش دانشمندان، علما و فرهیختگان برای مقابله با این بیماری و توصیه‌های آنها در زمینه قرنطینه خانگی و فاصله‌گذاری اجتماعی و تلاش پزشکان برای یافتن واکسن مقابله با کرونا نیز قابل احترام و اهتمام است. اگرچه برخی از این توصیه‌ها در برخی جوامع که عادت به ماندن به خانه ندارند، منجر به خشونت خانوادگی شده است، زیرا آنها نتوانسته‌اند خود را با این فضا وفق دهند و این موضوعی است که اهل علم و فرهیختگان باید آن را مورد اهتمام قرار دهند.
وی با تأکید بر اینکه انسان در هر وضعیتی باید امید داشته باشد و در مقابل خود افق‌هایی از امید بگشاید، گفت: انسان در طول تاریخ با مشکلات، حملات، بحران‌ها، گرفتاری‌ها و چالش‌های زیادی مواجه بوده که در برخی موارد این مصیبت‌ها از سوی حکومت‌ها بر مردم تحمیل شده، این در حالی است که مظلومان و مستضعفان همواره امید به خداوند داشته‌اند که در این جا مسئله نجات و رهایی مطرح می‌شود، بنابراین باید منجی و نجات‌دهنده‌ای وجود داشته باشد که آرزو و امید رهایی از ظلم و ستم را محقق کند.
این پژوهشگر علوم اسلامی تصریح کرد: منجی تنها محدود به ادیان آسمانی نیست، بلکه حتی در جوامع و مکاتب فلسفی نیز از منجی و نجات‌دهنده بحث می‌شود، این در حالی است که آیت‌الله العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر بیان می‌کرد که امام زمان(عج) ظهور می‌کند تا امید و آرزوی ۱۲۴ هزار پیامبر را محقق کند.
رئیس سابق کنگره فیلی عراق با بیان اینکه مسئله ظهور در برخی ادیان، فلسفی و پیچیده است، ادامه داد: اسلام بیشتر از ادیان دیگر به ظهور امام مهدی(عج) پرداخته است، و خداوند متعال در آیه ۵ سوره قصص می‌فرماید: «ونُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ: و خواستیم بر کسانى که در آن سرزمین فرو دست شده بودند منت نهیم و آنان را پیشوایان [مردم] گردانیم و ایشان را وارث [زمین] کنیم»، بنابراین خداوند بر کسانی این منت را می‌گذارد و جامعه‌ای آمادگی ظهور را پیدا می‌کند که در زمینه علم و اخلاق و… پیشرو باشد.
کرونا ضعف و محدودیت بشر را اثبات کرد
سپس مارتئوفیلوس جورج صلیبا، کاردینال سریان ارتدوکس در منطقه جبل لبنان و طرابلس، به ارائه سخنرانی پرداخت و گفت: انسان مخلوق و آفریده خداوند متعال است و حق تعالی نعمات زیادی در اختیار وی قرار داده و او خلیفه و جانشین حق تعالی بر زمین است، اما انسان از صلاحیت و امتیازات آنچنان که شایسته است استفاده نکرده است. کرونا ضعف انسان و محدودیت بشر را نشان داد، اما ما در دین، اخلاقیات و رسالت مسیحی خود ایمان داریم که خداوند برای هر رنج و مصیبت راه نجاتی را ارائه می‌دهد.
کاردینال سریان ارتدوکس در منطقه جبل لبنان و طرابلس افزود: انسان با وجود این که عقل، دانش و معرفت علمی زیادی کسب کرده و به افق‌ها و بخش‌های زیادی از جهان رسیده است و این پیشرفت حتی به حضور در سیارات دیگر و کهکشان‌ها رسیده است، اما تمامی این دستاوردها از آن خداوند و از نعمات و مواهب الهی است و باید تأکید کنیم که هر آنچه انسان به آن دست یافته لطف خداوند متعال است. صبر، روزه، دعا، صدقه و صداقت از ارکان مهم در اسلام و مسیحیت است که انسان را رهایی می‌دهد و باعث نجات انسان می‌شود و اگر انسان بر خداوند توکل کند و ایمان داشته باشد، نجات پیدا می‌کند.
وی بیان کرد: بهترین راه برای مقابله با کرونا پناه بردن به خداوند است و حضرت داود(ع) در کتاب مقدس خود «زبور» بر پناه بردن به خداوند در هنگام سختی‌ها و مصیبت‌ها تأکید دارد. مسلمانان در ماه رمضان، روزه خود را مطابق عادات و سنت‌های خود به جا می‌آورند که فضیلتی بزرگ و مسیری مبارک است و ما حلول این ماه را به مسلمانان تبریک می‌گوییم.
انسان در معرض گرفتاری است
شیخ احمد قیس، رئیس مرکز علمی مطالعات و پژوهش‌های قرآنی از لبنان، از دیگر سخنرانان این نشست بود که بیان کرد: در مورد موضوع این جلسه مبارک، لازم است نگاهی کوتاه به تاریخ دینی انسان داشته باشیم که انسان در طول تاریخ چگونه با گرفتاری‌ها و بحران‌ها برخورد کرده است، تا بتوانیم آنچه را که باید در بحران فعلی انجام دهد، بیان کنیم.
وی گفت: با بررسی تاریخ دینی بشریت می‌فهمیم که انسان به اشکال مختلف و متنوع در معرض گرفتاری‌های بسیاری قرار گرفته، اما نتیجه تعامل انسان با آن تا حدی یکی است به‌خصوص در مرحله ناتوانی نهایی و به‌ویژه از نظر محتوا یا ملاحظه متافیزیکی.
نگاه قرآن به نحوه تعامل با بحران
قیس با طرح این پرسش که مردم چگونه با انواع و اقسام مصائب و گرفتاری‌ها برخورد می‌کنند، گفت: در اینجا می‌توان گفت که این مسئله چهار عنوان اصلی متغیر است که عبارت‌اند از:
۱ـ مؤمنی که به درگاه خداوند مناجات می‌کند و به درگاه خداوند ندا سر می‌دهد همچنان که در آیه ۷۶ سوره انبیاء آمده است: « وَنُوحًا إِذْ نَادَى مِنْ قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَنَجَّیْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ؛ و نوح را [یاد کن] آنگاه که پیش از [سایر پیامبران] ندا کرد پس ما او را اجابت کردیم و وى را با خانواده اش از بلاى بزرگ رهانیدیم»
۲ ـ فردی که در تلاش برای درک رحمت خداوند است مانند وضعیت حضرت آدم(ع) و حواء در آیه ۲۳ سوره اعراف: «قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ؛ گفتند پروردگارا ما بر خویشتن ستم کردیم و اگر بر ما نبخشایى و به ما رحم نکنى قطعاً از زیانکاران خواهیم بود.»
۳ ـ بازنده‌ای که همچنان امید و آرزو دارد، همچنان که در آیه ۹۹ و ۱۰۰ سوره مؤمنون آمده است: «حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ: تا آنگاه که مرگ یکى از ایشان فرا رسد مىگوید پروردگارا مرا بازگردانید» و « لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحًا فِیمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛ شاید من در آنچه وانهادهام کار نیکى انجام دهم نه چنین است این سخنى است که او گوینده آن است و پشاپیش آنان برزخى قرار دارد تا روزى که برانگیخته خواهند شد.»
۴ ـ بیچاره محروم: همچنان که در آیه ۷۷ سوره زخرف آمده است: «وَنَادَوْا یَا مَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ قَالَ إِنَّکُمْ مَاکِثُونَ؛ و فریاد کشند اى مالک [بگو] پروردگارت جان ما را بستاند پاسخ دهد شما ماندگارید.»
وی گفت: بحران فعلی کرونا، علاوه بر این که یک بیماری همه‌گیر است، چالش‌های مالی، اقتصادی، نظامی، امنیتی و فرهنگی ایجاد کرده که مردم حق دارند بترسند و وحشت کنند و سؤال بپرسند، اینها همه احساسات طبیعی است، اما در مورد شیوه تعامل با چنین بحرانی بازگشت به خداوند متعال و تکیه بر روشی که قرآن کریم برای ما تشریع کرده است، بهترین روش به‌شمار می‌رود.
کرونا سخنگوی مستضعفان است
شیخ تاج‌الدین الهلالی، اندیشمند و پژوهشگر برجسته مصری و مفتی سابق استرالیا، آخرین سخنران این نشست، بر این باور بود که اکنون شاهد نبردی میان جهان هستی و ویروس کرونا هستیم. کرونا توانست عدالت را در جهان هستی برقرار کند و من آن را تأدیب‌کننده انسان و در عین حال نجات‌دهنده و معلم بشریت می‌دانم، زیرا پیام آزمایش آسمانی، عشق و خیر است، چرا که ظاهر آن نقمت و بدبختی و باطن آن نعمت است، همچنان که خداوند متعال در آیه ۳۵ سوره انبیاء می‌فرماید: «کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَهُ الْمَوْتِ وَنَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَیْرِ فِتْنَهً وَإِلَیْنَا تُرْجَعُونَ؛ هر نفسى چشنده مرگ است و شما را از راه آزمایش به بد و نیک خواهیم آزمود و به سوى ما بازگردانیده مى شوید.»
و در آیه ۲۱۶ سوره بقره آمده است: «وَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ بسا چیزى را خوش نمى‌دارید و آن براى شما خوب است و بسا چیزى را دوست مى‌دارید و آن براى شما بد است و خدا مىداند و شما نمی‌دانید.» کرونا درد، بلا و مصیبت را بدون هیچ تبعیضی در همه کشورها عادلانه تقسیم کرده است و همه مسلمانان، مسیحیان و یهودیان و ساکنان شرق و غرب زمین را درگیر کرده و همگان را بدون هیچ تبعیضی مبتلا کرده است.
الهلالی گفت: کرونا هیچ توجهی به اعتقادات نیز ندارد و به نظر می‌رسد که رسالت آن هشدار از سوی خداوند متعال است تا جایی که قدرت‌های بزرگ، شورای امنیت و سازمان ملل و تمامی کشورهای اروپایی و آمریکایی را فلج کرده و مرزها را در نوردیده و دانشگاه‌ها و فرودگاه‌ها را بسته است و بدون ویزا وارد می‌شود تا به آنها بگوید که من رسالتی دارم و رسالت من این است که خفتگان را بیدار کنم و با توجه به دستاوردهایی که داشته، بسیار قاطع است و بزرگترین دستاورد است قرنطینه خانگی است.
این عالم مصری تأکید کرد: کرونا آمد تا به مردم بگوید حال که کرامت، شهامت و عزت‌تان از بین رفته، بهتر است به خانه بروید. به غربی‌ها نیز گفت حال که وجدان و انسانیت شما لکه‌دار شده به خانه بروید، چرا که وضعیت سوریه، عراق، یمن و لیبی که در نتیجه جاه‌طلبی‌های غرب کشته‌ها داده و عبادتگاه‌ها تخریب شده، گواه این موضوع است. کشتی نظام هستی واحد است که اگر غرق شود، همه غرق می‌شوند و اگر نجات پیدا کند، همه نجات پیدا می‌کنند و اکنون که جهان شاهد نبرد میان بشریت و ویروس حقیر و مجهول‌الهویه کرونا است، باید به‌عنوان بشر همه در کنار هم بایستیم و درک کنیم که اگر کشتی هستی غرق شود، همه غرق می‌شوند. باید از کرونا تشکر کنیم که سیاست‌مداران را خانه‌نشین کرد و لحن خودکامه مستکبران را تغییر داد و اکنون آنها با زبان همگرایی و همدلی صحبت می‌کنند.
وی تنها راه خلاص و رهایی را اخلاص دانست و افزود: نخستین چیزی که خداوند متعال حرام اعلام کرده، ظلم است، این در حالی است که ما شاهد ظلم بر فلسطین و کشورهای ضعیف و همچنین، اعمال سیاست استکبار جهانی بر دنیا هستیم. خداوند متعال نظام هستی را براساس تکامل و تعامل قرار داده و ممکن نیست که تعامل و انسجامی صورت گیرد و تفاهم میان بشریت برقرار شود، مگر اینکه احترام به رأی و تمدن دیگران محترم شمرده شود، بنابراین باید تمامی تمدن‌های جهان تکامل یابد.
الهلالی کرونا را سخنگوی مستضعفان دانست و گفت: این ویروس آمده است تا ساکنان کره زمین را بدون توجه به ملیت غربی و شرقی، یکپارچه و واحد کند و ما باید از کرونا تشکر کنیم که قیمت نفت را پایین آورد، زیرا نفت به ابزاری در دست مستکبران و متکبران تبدیل شده است.
در ادامه این نشست، پژوهشگرانی همانند دکتر آنطوان بارا، نویسنده معروف مسیحی از کویت، دکتر لیلی شمس‌الدین، استاد دانشگاه لبنان، محمد رزق و دکتر ناجی امهز، روزنامه‌نگاران برجسته لبنانی به بیان دیدگاه‌های خود پرداخته و پرسش‌هایی را مطرح کردند که مجدداً سخنرانان اصلی به تشریح سخنان خود پرداختند.
این نشست‌های تخصصی وبیناری به‌طور هفتگی ادامه خواهد داشت.