رمضانیه(۱): رمضان و اولویت پرداختن به روح دین

ردنا (ادیان نیوز): آیا جوهر خودکار مانع از وصول آب به پوست است؟ تلفظ صحیح «ض» در «و الضالین» چگونه است؟ نخستین تیر را چه کسی در روز عاشورا پرتاب کرد؟ آیا اجنه قدرت صدمه زدن به انسان را دارند؟ آیا ماه صفر نحس است؟ اینها و سوالات مشابه این، حجم قابل توجهی از سوالات دینی را تشکیل می دهند. سوالاتی که از سوی مراجعان پرسیده می شود و اهل علم هم لاجرم به آنها پاسخ می دهند. حجم انبوه این سوالات، می تواند تلنگری باشد به ما تا توجه کنیم به این پرسش که «نظام الهیاتی و معرفت دینی ما تا چه میزان مبتی بر اولویت هایی است که در متون دینی بیان شده است؟

اگر هدف از رسالت را با توجه به حدیث نبوی(ص)- تکمیل مکارم اخلاقی بدانیم و گوهر آن را ایمان به غیب و معنویت حاصل از آن تصور کنیم، آیا دغدغه ها و سوالات ما، با این اولویت ها، رابطه ای متناسب بر قرار می کند؟ به عبارت دیگر، چقدر از ما در پی روح/هدف/گوهر دین هستیم و چه میزان در ظاهر مانده ایم؟

روح دین چیست؟ روح دین ایمان است، اما نه ایمانی که صرفا تکرار شهادتین باشد و به لفظ خلاصه شود، آنچنان که برای بسیاری از ما اینگونه تعریف شده است تا جایی که مولوی نهیب می زند که «ای قناعت کرده از ایمان به قول». ایمان یعنی یک باور درونی که از ساحت ذهن و ضمیر فراتر رود و خود را به تمام ساحت های وجودی انسان گسترش دهد و به قول جان هیک، زمینه دگرگون شدن انسان را فراهم آورد و او را از خود محوری به خدامحوری سوق دهد. اگر این نگاه را بپذیریم، آنگاه منظومه دینی ما بایستی بر اساس اولویت های تعریف شده شکل بگیرد و مهندسی آن به نحوی باشد که همه بخش های آن، در راه رسیدن به روح دین یاری کنند. در این حالت، اهمیت هر پرسش دینی به میزانی خواهد بود که بر ایمان فرد بیافزاید و زمینه آن دگرگونی مبارک را فراهم آورد.

مولوی در شعر دیگری، اولویت پرداختن به روح دین را به خوبی ترسیم می کند:

مرا غرض ز نماز آن بود که یک ساعت * غم فراق تو را با تو باز بگذارم
و اگرنه این چه نمازی بود که من بی تو * نشسته روی به محراب و دل به بازارم

اگر این اولویت بندی را اساس دین ورزی خود قرار دهیم، آنگاه خود را در آستانه یک حادثه مبارک خواهیم یافت؛ جایی که می توانیم بیش از پیش به روح دین دست یابیم و آن تغییر وجودی را در خویش پدید بیاوریم. اگر این اولویت بندی را اساس دین ورزی خود قرار دهیم، آنگاه می توانیم مخاطب این گفتار نبوی (ص) در خطبه شعبانیه باشیم که:

ایهاالناس انه قد اقبل الیکم شهر الله بالبرکه والرحمه والمغفره شهر هو عندالله افضل الشهور و ایامه افضل الایام و لیالیه افضل اللیالی و ساعاته افضل الساعات …