گنجینه آئین های عید بازگشت به فطرت؛ متاثر از کرونا / عید فطر آیینه تمام نمای سنت های دیرینه پایتخت وحدت است

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، هر سال در آستانه عید سعید فطر، سیستان و بلوچستان حال و هوایی خاص به خود می گیرد، از شلوغی بازارها و مراکز خرید برای تهیه لباس و آجیل تا آماه کردن حنا برای اجرای مراسم حنابندان در شب عید از آدابی است که در چنین ایامی رنگ خاصی به خود می گیرد.

سنت هایی که به واسطه مردم ولایتمدار و این خطه از ایران اسلامی در گذر زمان و پیشرفت های دنیای صنعتی و فناوری اعتقادات همچنان پاک و دست نخورده باقی مانده، امسال تحت شعاع شرایط کرونا قرار گرفته است.

با توجه به که این روزها به دلیل شیوع کرونا، هنوز رعایت فاصله گذاری اجتماعی، پروتکل های بهداشتی و پرهیز از ترددهای غیر ضرور صدر نشین خبرهاست و همه مسئولان بهداشتی برآن تاکید می کنند، امسال عید فطر متفاوتی را در پایتخت وحدت تجربه می کنیم.

محمدعلی ابراهیمی، رئیس گروه تبلیغات و گرشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت و گویی تبیین کرد: مردمانی که از گذشته های دور در کهن دیار سیستان بودوباش داشتند همواره به همان طریق بودند که آدم (ع) بود، در کتاب مشهور تاریخ سیستان در این مبحث، بابی باز شده که خواندن آن حقایقی از فرهنگ دینی زابل زمین را مطرح می کند.

وی ادامه داد: آن ها بعد از ورود اسلام به برکت یکتاپرستی واعتقاد راستین به اسلام و ولایتمداری همواره در امور مختلف توکل و توسل به خداوند و پیامبر مکرم (ص) وائمه بزرگوار را راه نجاتی در برآورده شدن حاجات و رفع بلایا می دانستتند.

این کارشناس مردم شناسی افزود: یکی از خرده فرهنگ های مهم این دیار مناسک گذار مناسبت های دینی و آیین های مذهبی در تقویم دینی این بلاد کهن از جمله آیین های سنتی در ماه روزه قبل و بعد و در عید سعید فطر است.

ابراهیمی اذعان کرد: عید سعید فطر از اعیاد مهم و اصلی دو قوم بزرگ سیستانی وبلوچستانی به شمار می رود، در واقع موضوع شریعت و مذهب به عنوان نمادی از مذهب خود عاملی در جریان یافتن فرایند معنویت وسنت های حاصل از آن است‌.

آیین چمروک

وی تصریح کرد: ماه مبارک رمضان با آیین چمروک (یافتن ماه توسط تیزبین ترین افراد روستا که معمولا شکارچیان بودند) و سحرخوانی (دهل نواختن وچاووشی کردن توسط افراد خوش صدای آبادی) همراه بود.

به گفته ابراهیمی، رمضونی که در آن ریش سفید و ملا به عنوان سراستادک و تعدادی از جوانان روستا به عنوان جولی کش با کیسه برکت و خواندن ابیات سنتی با آواهای محلی رمضو الله الله رمضو رمضو آمد خوشنوم خدا گردهم می آمدند و بساط زیبایی از برکت ماه مهمانی خدا در دستگیری از یتیمان و مستمندان می چیدند از دیگر آیین های این ماه است.

رئیس گروه تبلیغات اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان ادامه داد: همچنین طبخ انواع خوراکی های محلی متناسب با اقلیم و سلائق، رشته زدن و کلوچه خرمایی و کشک زرد، گرماس، قاتق وتباهگ، بتوماش و…. نماد همسایه داری به یاد همسایه و سفره داری در محل با کاسه آرک و برک نیز از جمله این آداب است.

وی خاطرنشان کرد: آن ها ضمن مشارکت در غبار روبی مساجد و تکایا و خواندن نماز تراویج و قرائت سی پاره، در شب های قدر یاد مولا علی (ع) را در کنار هم گرامی داشتند.

استقبال کی بانوان از عید فطر

رئیس گروه تبلیغات و گرشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان افزود: از چند روز مانده به عید، کی بانوان سیستانی و بلوچ مدیریت امور را در دست می گیرند و با مهیا کردن اسباب و لازم دور هم جمع می شوند و آرزیکه می کنند و همراه یکدیگر خوراکی ها وشیرین های محلی شامل کلوچه خرمایی، چلبک، هلکاری و قتلمه می پزند.

ابراهیمی اضافه کرد: همچنین آن ها با سراپنجه هنرمندشان لباس محلی جدید برای فرزندان و پدر خانواده تهیه می کنند، از قدیم این مهم قبل از عید فطر انجام و پوشاک‌ نو عیدی مادران بود.

رسم دیرینه حنا بستن

وی با بیان این که نظافت وپاکیزگی خانه ومنزل از دیگر لزومات عید بود، گفت: در بین مردم بلوچستان حنابندان و حنابستن موی سر و دست و پا و حتی ریش و موی سر مردان رسمی دیرین در عید فطر است.

رئیس گروه تبلیغات اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان افزود: روزهای قبل از عید، بازارها و دکه بازارهای استان مملو از جمعیت می شود، به خصوص راسته بازار سنتی زاهدان، زابل، ایرانشهر و چابهار با حضور زنان و کودکان حال وهوایی خاص و خرید زی آستین و البسه وسوزن دوزی و خمک دوزی ها رونق خاصی دارد.

به گفته ابراهیمی، از کارهای عمومی غروب روز قبل از عید می توان به حضور ملایان وجوانان تیزبین وچمروک ها در پشت بام خانه ها و یافتن ماه اشاره کرد.

رنگ و بوی عید فطر

وی با بیان اینکه صبح روز عید فطر کوچه وخیابان ها عطر و بوی خاصی می دهد که ناشی از قدر منزلت روزه گیران نزد خالقشان دارد، اظهار کرد: اعضای خانواده دست در دست هم برای ادای فرائض و خواندن نماز عید به مصلاها ومساجد می روند، بعد از آن دیده بوسی، مصاحفه، تبریک و شادباش عید و دست بوسی بزرگان انجام می شود.

این کارشناس مردم‌شناسی افزود: بعد از نماز مبلغ فطریه را جدا می‌کنند، دور سر همدیگر می چرخانند و برای مستمندان کنار می گذارند، همچنین در سیستان رسم است، هر کس روز عید و شب آن در خانه شخصی بود مبلغ فطریه آن بر عهده میزبان است.

ابراهیمی تصریح کرد: بعد از صبحانه معمولا هر کس به فراخوان قربانی می کند، از مال و بخته یا گاو و گوسفند تا حتی یک مرغ وخون می دهند و در سفره نهار دیگ قاتق و شوربا سیستانی و تباهگ و بتوماش بلوچستانی بار می کنند، همه اعضا هم باید سرسفره حاضر باشند.

وی عنوان کرد: بعد از آن بساط دید و بازدید، با رعایت سلسله مراتب نزد ریش سپیدان، سادات و بزرگان خانواده انجام می شود و بعد پرس سوگوارانی که تازه عزیزی را از دست داده اند به منظور درآوردن لباس سیاه آنان صورت می پذیرد، از امورات دیگر این ایام پیشقدمی برای آشتی دادن ومیانجی گری برای الفت و دوستی میان طوایف است.

رئیس گروه تبلیغات اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: از دیگر امور می توان عیدی دادن به کودکان به خصوص عید اولی ها و اصطلاحا کودکانی که روزه زیر تغاری یا کله گنجشکی می گیرند، اشاره کرد؛ در اعیاد به خصوص عید سعید فطر بساط شادی و شادمانی با رقص و آواز و موسیقی سنتی نیز پهن است.

تفریحات جوانان در شب های عید

ابراهیمی افزود: ساز و دهل و رقص وآواز، سیتک خوانی، شعر خوانی، بازی های سنتی و ورزش های بومی و شاهنامه خوانی از تفریحات جوانان در شب های زیبای عید است که حال وهوایی دیگر به استان می دهد و برای هر بازدیدکننده ای می تواند حذاب باشد.

وی با بیان این که کادو و چشم روشنی بردن جوانانی که تازه نامزد کرده اند وعید اول آن هاست نیز از رسومات زیبای کهن استان است، خاطرنشان کرد: امسال بسیاری از این آداب و رسوم امسال تحت تاثیر شرایطی که به واسطه کرونا به وجود آمده، قرار گرفته است که می طلبد بر اساس رعایت پروتکل های بهداشتی انجام شود.