چالش‌ها و ظرفیت‌های ایام کرونا در حوزه بینش‌های دینی
استاد حوزه علمیه مشهد گفت: ایام کرونا نشان داد تا حد زیادی تربیت اسلامی در شکل دهی رفتارها نقش دارد؛ اگر چه در ایام کرونا به لحاظ حجم استرس‌های زیاد افراد، شاهد رفتارهای پرخاشگرانه بودیم از طرفی نیز شاهد هم دلی، دگر دوستی، تحمل‌پذیری، خویشتنداری و… بودیم که این رفتارهای مهربانانه و انسان دوستانه ریشه در تربیت دینی و اسلامی افراد دارد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، نشست علمی «مسائل تربیت دینی در دوره پساکرونا؛ تنگناها و فرصت‌ها» با حضور سه از تن از اساتید تعلیم و تربیت، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی (مدرّس خارج فقه تعلیم و تربیت حوزه علمیه مشهد و رئیس میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی)، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمود مرویان حسینی (استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه اسلامی رضوی و مدیر عامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی) و دکتر جمیله علم‌الهدی (دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی) به همت بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد.
ضرورت تربیت مبتنی بر دین
حجت‌الاسلام الهی خراسانی در این نشست با بیان اینکه تربیت انسان تربیت مبتنی بر دین است و وقتی از حوزه تربیت عبادی سخن می‌گوییم مراد تربیت در حوزه عبادت است، به تبیین تنوع عبادات در حوزه اسلام و تفاوت عبودیت و عبادت پرداخت و گفت: عبودیت جوهره تربیت است؛ بزرگترین ویژگی پیامبر بزرگ اسلام(ص)، عابد بودن ایشان نیست بلکه عبد بودن است؛ کسی که اخلاق دارد مناسبات خانوادگی را به صورت صحیح سامان داده و در مسیر عبودیت حرکت می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه، ادامه داد: چالش‌ها و ظرفیت‌های ایام کرونا در حوزه بینش‌های دینی و رفتارها و کنش‌ها بود که این مسئله بسیار مهم بوده و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: ایام کرونا نشان داد تا حد زیادی تربیت اسلامی در شکل دهی رفتارها نقش دارد؛ اگر چه در ایام کرونا به لحاظ حجم استرس‌های زیاد افراد، شاهد رفتارهای پرخاشگرانه بودیم از طرفی نیز شاهد هم دلی، دگر دوستی، تحمل‌پذیری، خویشتنداری و… بودیم که این رفتارهای مهربانانه و انسان دوستانه ریشه در تربیت دینی و اسلامی افراد دارد.
الهی خراسانی، با اشاره به چالش فرو کاستن دین در ایام کرونا، تصریح کرد: در این ایام، دین اسلام در بخشی از باورهای عامیانه دچار بحران شد و دین اسلام در بخشی دیگر از جامعه نیز فرصت بروز و ظهور و به اشتراک گذاری پیدا کرد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از چالش‌های کرونا، بحران در باور عامیانه نسبت به فلسفه و باور دعا و عبادت بود که متاسفانه اجابت دعا با قضاء حاجت اشتباه گرفته شد، اجابت دعا لبیک خدا به ارتباط بنده با خود اوست.
این استاد حوزه علمیه مشهد همچنین خاطر نشان کرد: کرونا موجب شد عادات دینی همچون برپایی نماز جماعت، زیارت، دعا و نیایش دسته جمعی و… دچار مشکل شود که ترک این عادات دینی به شدت موجب اضطراب شد؛ کرونا به ما فهماند دینداری ما از سر عادت بوده است.
جلوه‌گری همراهی دین و علم در مواجهه با کرونا
حجت‌الاسلام سید محمود مرویان حسینی، در این نشست عنوان کرد: در ایام شیوع ویروس کرونا و برای حفظ جان انسان‌ها لازم بود که اجتماعات دینی، اماکن متبرکه، برگزاری مناسک جمعی و فعالیت‌های مذهبی به طور جدی دچار محدودیت‌هایی شود.
وی ادامه داد: هر چند در ابتدا برخی از متولیان موافق تعطیلی محدود و بسته شدن دربهای حرم نبودند، اما یکی از مجموعه‌هایی که نسبت به سایر گروهها و اقشار خود را با فضای الزامات و مناسبات و مواجهه و مقابله با مسئله کرونا وفق دادند، عالمان دینی و مراجع بودند.
این استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی تصریح کرد: در همین راستا نمازهای جمعه، مساجد، اماکن متبرکه و حرم‌ها، حدود ۷۰ روز تعطیل شدند و همچنین حوزه‌های علمیه نیز فعالیت‌های طبیعی خود را تعطیل کردند و پذیرای این مسئله شدند.
مرویان حسینی خاطر نشان کرد: با وجود تبلیغاتی در فضای مجازی مبنی بر زانو زدن دین در برابر علم خوشبختانه شاهد هماهنگی هر چه بیشتر بین دو حوزه دین و علم بودیم.
وی ادامه داد: با توجه به ضرورت بسته شدن اماکن متبرکه و مجامع مذهبی و دینی، هیئات مذهبی و تشکل‌ها به دنبال قالب دیگری برای برگزاری مناسبت‌های مذهبی و دینی اعم از ولادت ائمه اطهار(ع) بودند که در همین راستا جشن‌های خیابانی برگزار شد.
مدیر عامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در ادامه خاطر نشان کرد: اتفاق دیگری که در این ایام رخ داد، مسئله خیرات، اطعامها و کمک‌ها و مساعدت‌های مردم تحت عنوان مواسات همدلانه بود.
جلوه‌گری فعالیت‌های تربیتی در ایام کرونا
وی با بیان اینکه اصل مسئله کرونا در واقع یک چالش جدی بود که بحران‌های زیادی را ایجاد کرد، افزود: کرونا، استرس روحی و روانی را برای تک تک آحاد جامعه ایجاد کرد، جان برخی از عزیزان را گرفت و اقتصاد کشور را دچار بحران کرد؛ اما در لابه لای این مشکلات جلوه‌ای از فعالیت‌های تربیتی نمایان شد.
مرویان حسینی تصریح کرد: با توجه به محدودیت‌های اجتماعی و بسته شدن دربهای حرم و مساجد شاهد فروپاشی بخشی از نظام واره دینی و تقیدات مذهبی در افراد شدیم از همین رو پژوهشگران بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی سایتی با عنوان گفتمان رضوی را در راستای پاسخگویی به شبهات و سوالات راه‌اندازی کردند.
وی خاطر نشان کرد: در این سایت عمده سوالات درزمینه مسائل اعتقادات دینی بود از همین رو سعی کردیم در حوزه شناخت و معرفت دینی پاسخ‌های لازم را ارائه دهیم و در قالب موشن‌گرافی و کلیپ‌های جذاب، مسائل و نکات لازم را به جوانان و نوجوانان ارائه دهیم.
مرویان حسینی افزود: ما باید بیش از پرداختن به حرم و اماکن مذهبی به معرفی ائمه اطهار(ع) بپردازیم؛ وقتی که سیره و زندگانی امام به درستی برای مردم معرفی و تبیین شود، مسئله زیارت از راه دور نیز به درستی تبیین خواهد شد؛ در واقع غیر از اهتمام به مناسک دینی باید معرفت و بصیرت دینی داشته باشیم.
طرح بحث‌های دینی در سطح بین‌الملل در ایام کرونا
دکتر جمیله علم الهدی همچنین در سخنانی اظهارداشت: با حاکمیت جریان سکولاریسم که تمرکز بر مفهوم فایده و سودمندی داشت، مناسبت نهادهای اجتماعی تغییر کرد و نهاد سیاست و اقتصاد با هم یکی شده و ساختارها و تشکیلات ساختارهای یک دستی شدند.
علم الهدی تصریح کرد: در این میان ایدئولوژی جدیدی با نام توسعه متولد شد که کشورهای توسعه نیافته و توسعه یافته نیز به آن پیوستند در همین راستا نهاد علم و فناوری با رویکرد توسعه همراه و سازگار شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: پس ازگذشت ۳۰۰ سال، کرونا باعث شد نهادها در تعامل با هم قرار گیرند و خود را تعریف کنند؛ این مواجهه نهادها، دو خطر بزرگ را به همراه داشت، نخست تغییرات مناسبت‌های نهادی و کشف خلاها و ظرفیت‌ها و دیگری تعلیق در سطح ساختارها و الگوهای حاکم و هم سطح در باورها بود.
وی به تبیین سه روایت درمواجه با این خطرها اشاره کرد و گفت: روایت نخست طبیعت‌گرایی سنتی است که یک نوع معنویت‌گرایی غیر متشخص بوده و دارای خدایان مبهم است؛ در حقیقت این نگاه، نگاهی شرقی بوده که برای نجات بشربه میدان آمده است.
عضو هیئت علمی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی ادامه داد: طبیعت‌گرایی مدرن نیز که طبیعت هوشمند و اما تحت مدیریت انسان است برعکس طبیعت گرایی سنتی عمل می‌کند، در این نوع از طبیعت گرایی از الگوی علم و فناوری استفاده می‌شود و بر این باور استوار بوده که کرونا دست ساز انسان است.
وی افزود: این طبیعت‌گرایی مدرن نگاهی غربی دارد و در واقع مسیری که به طور عمده در دنیا طی می‌شود تحت این نوع از طبیعت گرایی است، در طبیعت گرایی مدرن موضوع بیشتر حول محور درمان و سلامت، آمار و ارقام و روشهای بشرساخته است.
علم الهدی خاطر نشان کرد: متاسفانه در شرایط کرونایی که بسیار خاص و ویژه است به رویکرد اسلامی به طور جدی و صحیح پرداخته نشده است.
وی اظهار کرد: پس از انقلاب اسلامی رویکردی در مقابل رویکرد غربی و شرقی قرار گرفته است که نگاهش نگاه هدایتگری و مبتنی بر مبانی قرآن کریم و روایات ائمه اطهار(ع) است.
این استاد دانشگاه در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: بر اساس آموزه‌های دین مبین اسلام، مسئله اصلی هدایت است نه نجات بشر و کرونا فرصتی برای ما فراهم آورد تا به تکامل برسیم.