«دیانت»؛ سازمانی برای اداره امور دینی ترکیه

ردنا (ادیان نیوز) – در دوران خلافت عثمانی امور دینی به سازمانی به نام «مشیخت» محول شده بود. ریاست سازمان مذکور به عهده شیخ الاسلام بود. در سال ۱۹۲۰ این گونه امور به وزارتخانه ای به نام وزارت مشیخت، شریعت و اوقاف واگذار گردید.

در ۳ مارس ۱۹۲۴ با هدف تفکیک امور دینی از سیاست، وزارت مذکور منحل گردید و به جای آن سازمانی به نام “ریاست امور دینی” مطابق ماده واحده ۴۲۹ ایجاد گردید. این سازمان وابسته به نخست وزیری می باشد. اولین رییس سازمان فردی به نام “محمد رفعت افندی بره چی زاده” بود و ریاست کنونی آن با آقای محمد نوری ییلماز است.

در سال ۱۹۲۴ ریاست امور دینی تشکیل می شد از: “رییس، هیأت مشاوره و مأموران مرکز”. در سال ۱۹۲۷ به تشکیلات مذکور بخش های دیگری اضافه گردید از جمله: ریاست هیأت بررسی مصاحیف (کتب)، مدیریت مؤسسات دینی و واحدهای مدیریت مأموران و سجل و مدیریت اوراق و تحریرات.

در سال ۱۹۳۵ قانون شماره ۲۸۰۰ به عنوان اولین قانون مربوط به تشکیلات و وظایف امور دینی تصویب گردید. درقانون مذکور، کادر، چگونگی کار مأموران مرکز و شهرستان ها و مقررات نصب آنان مشخص شده بود. در نظامنامه قانون مذکور (مصوب ۱۹۳۷) نیز مطالب بیشتری در مورد مأموران و وظایف تشکیلات مطرح شده است.

از سال ۱۹۲۷ تا ۱۹۵۰ تغییری در تشکیلات سازمان دیده نمی شود، اما با تصویب قانون شماره ۵۶۳۴ در ۲۰ نیسان ۱۹۵۰ ریاست امور دینی با توجه به شرایط روز تجدید ساختار شد. مطابق قانون اساسی بعضی از واحدهای تشکیلات مرکز تغییر یافت، معاونت ریاست سازمان ایجاد گردید، دو مدیریت به نام های مدیریت خادمان (امور) خیریه و مدیریت انتشارات به تشکیلات مذکور اضافه گردید. مضاف بر این، برای اولین بار نهاد واعظین سیار به وجود آمد و بدین ترتیب کلیه واعظین به عنوان کادر حقوق بگیر شناخته شدند. در سال ۱۹۵۱ نیز واحد حسابداری سرمایه گردان انتشارات دینی وابسته به مدیریت انتشارات سازمان ایجاد گردید.

ماده ۱۵۴ قانون اساسی سال ۱۹۶۱، ریاست امور دینی را به عنوان یک نهادی که در دوران اداره عمومی کشور قرارمی گیرد شناخته و وظایف آن را به قانون خاص محول کرد.

در تاریخ ۱۹۶۵ مطابق قانون شماره ۶۳۳ (مربوط به تشکیلات و وظایف ریاست امور دینی ) اصلاحات دیگری در امورسازمان داده شد. براساس قانون مذکور، مأموران سازمان با عنوان “مجریان امور مربوط به مسایل اعتقادی، عبادت و اخلاق، تنویر اجتماع در امور دینی و اداره مکان های عبادت (مساجد) شناخته شدند. در واقع تغییرات جدید در سازمان مذکور با تصویب قانون بالا ایجاد شد.

با تصویب قانون شماره ۱۹۸۲، توسعه تشکیلات سازمان در خارج از کشور نیز عملی گردید. اما قانون مذکور مطابق حکم دادگاه قانون اساسی در سال ۱۹۷۹ ابطال گردید. قانون شماره ۶۵۷ نیز که در رابطه با مأموران دولت می باشد، برخی از مواد مذکور در قانون شماره ۶۳۳ را از اعتبار انداخت. با محدودیت های مذکور، سازمان خواه در مورد تشکیلات کنونی خود و خواه در رابطه با خدماتی که انجام می دهد جوابگو نیست.

قانون اساسی ۱۹۸۲ نیز نه تنها همانند قانون اساسی قبلی (۱۹۶۱) امور دینی را به عهده سازمان مذکور گذاشت، بلکه برای انجام امور دینی موازینی را نیز قرار داد. به طوری که مطابق اصل ۱۳۶ قانون مذکور، ریاست امور دینی نهادی است که در درون اداره عمومی کشور جای گرفته، در چارچوب لاییسم و به دور از اندیشه ها و نظرات سیاسی و با هدف قرار دادن حاکمیت و مقاومت ملی و طبق قانونی خاص انجام وظیفه می نماید.

سازمان دیانت از تاریخ تصویب قانون اساسی ۱۹۸۲، همان طور که در اصل مذکور ذکر گردیده، وظایف دینی خود را در داخل و خارج از کشور انجام می دهد. به عبارتی، با رعایت لاییسم و همسو با دولت و به دور از مسایل سیاسی انجام وظیفه می نماید.

تشکیلات سازمان
سازمان دیانت متشکل از تشکیلات مرکز، شهرستان ها و خارج از کشور می باشد.

الف ـ تشکیلات مرکز:
تشکیلات مرکز عبارتند از: رییس، معاون و واحدهای ذیل الذکر:
1. واحدهای اصلی:

۱ـ۱. شورای عالی امور دینی
این شورا عالی ترین مرجع تصمیم گیری و مشورتی سازمان است که از یک رییس و ۱۵ عضو و به تعداد کافی کارشناس تشکیل می شود. خط مشی سازمان از طریق این نهاد مشخص می شود. پاسخ های دینی نیز به عهده این نهاد می باشد. در امور دینی تحقیق و بررسی می کند و انتشار آثار سازمان با تصویب آن صورت می پذیرد.

۲ـ۱. مؤسسه بررسی قرآن
این مؤسسه عهده دار بررسی امور مربوط به انتشار قرآن هاست. به عبارتی، چاپ هر نوع قرآن به مجوز آن نیازمند است و بدون تأیید مؤسسه مذکور انتشار قرآن اعم از این که از طرف سازمان یا انتشارات دیگر باشد ممکن نیست. این مؤسسه در مورد قرآن تحقیقات علمی را نیز انجام می دهد.

۳ـ۱. ریاست دایره خدمات دینی
این دایره امور مربوط به توضیح مسایل دینی را عهده دار است. مسایلی از قبیل تعیین اوقات نماز، ایام دینی، هلال ماه و… به عهده اداره مذکور است.

۴ـ۱. ریاست آموزش دینی
این دایره امر آموزش دینی افراد شاغل در سازمان را به عهده دارد. این آموزش سالانه بوده و افراد آموزش دیده با هدف شغلی در کلاس ها حضور می یابند. امور مربوط به کلاس های قرآن نیز به عهده دایره مذکور است.

۵ـ۱. ریاست دایره حج
برنامه ریزی و اجرای کلیه امور مربوط به انجام حج و عمره حجاج بیت الله الحرام در داخل و خارج از کشور با دایره مذکورمی باشد. این اداره در اجرای هدف فوق با سایر ارگان ها و مؤسسات نیز همکاری می کند.
6ـ۱. ریاست بخش انتشارات دینی
انجام امور مربوط به انتشارات دینی (اعم از سمعی بصری، چاپ و…) به عهده بخش مذکور است. خدمات کتابخانه ای سازمان نیز با اداره فوق می باشد.

۷ـ۱. ریاست دایره روابط خارجی
ارائه خدمات دینی برای ترک ها (اعم از اتباع ترکیه و کشورهای ترک زبان ) با دایره مذکور می باشد. اجرای امور مرتبط با خدمات مذکور، برگزاری سمینارها و تشکیل کلاس برای افراد اعزامی به خارج، راهنمایی هیأت ها، گروه ها و افرادی که ازخارج آمده اند و با سازمان مذکور ارتباط برقرار می کنند به عهده این بخش است.

۲. واحدهای مشورتی و بازرسی
1ـ۲. دایره بازرسی
2ـ۲. دایره مشاوره حقوقی
3ـ۲. ریاست دایره تحقیق، برنامه ریزی و هماهنگی

۳. واحدهای پشتیبانی
1ـ۳. ریاست دایره پرسنلی (کارگزینی)
2ـ۳. ریاست دایره اداری ـ مالی
3ـ۳. مدیریت به کاراندازی سرمایه گردان
4ـ۳. کارشناسی دفاع اجتماعی
5ـ۳. مدیریت روابط عمومی و مطبوعاتی
6ـ۳. مدیریت مرکز اطلاع رسانی
7ـ۳. مدیریت خدمات فنی

ب ـ تشکیلات شهرستان ها
تشکیلات سازمان امور دیانت در شهرستان ها متشکل از: مفتی گری های استان ها و شهرها و مدیریت های مرکز آموزش می باشد.
1. مفتی گری ها
مراکز مفتی گری در استان ها و شهرستان ها تشکیل می یابند.
در مفتی گری های استان ها: مفتی استان، معاون مفتی، مدیر شعبه، واعظ، مدیر کلاس قرآن، بازرس، کارشناس، متصدی، معلم کلاس قرآن، امام خطیب، مؤذن، خادم مسجد و دیگر پرسنل لازم حضور دارند.
در مراکز مفتی گری شهرستان ها: مفتی شهرستان، واعظ، متصدی، کارشناس، معلم قرآن، امام خطیب، مؤذن، خادم مسجد و… مشغول هستند.

۲. مدیریت های مراکز آموزشی
مراکز آموزشی سازمان دیانت در شهرهای آنتالیا، بولو (Bolu)، الازیق (Elazig§)، ارض روم، کاستامنو، قونیه، استانبول، مانیسا و ترابوزان مستقر هستند. در مراکز آموزشی افرادی چون مدیر مرکز، معلم، کارشناس، متصدی و… مشغول می شوند.

ج ـ تشکیلات خارج از کشور
سازمان دیانت در کشورهایی فعالیت دینی دارد که اتباع ترکیه در آنها زیادند یا ترک زبان هستند. تشکیلات سازمان درسفارتخانه های ترکیه با عنوان رایزنی به امور دینی و در کنسولگری های آن با عنوان وابسته امور دینی مستقرند.

رایزنی های امور دینی آن کشور در کشورهای آلمان، آمریکا، استرالیا، بلژیک، دانمارک، فرانسه، هلند، سوئد، سوییس، روسیه، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، انگلیس، مقدونیه و قبرس شمالی حضور دارند.

وابسته های امور دینی نیز در شهرهای برلین، دوسلدورف، اسن، فرانکفورت، هامبورگ، هانور، کلن، کارلسروهه، مونیخ، نورنبرگ، اشتوتگارت، مونستر و ماینز آلمان، شهرهای ملبورن و سیدنی استرالیا، شهر دونته هلند، شهر لیون فرانسه، شهر نیویورک آمریکا، شهر جده عربستان، نخجوان و کوستنس رومانی مستقر هستند.

در کشورهای کانادا، نروژ، لیتوانی، اوکراین، مغولستان و گرجستان نیز مأموران سازمان به فعالیت دینی مشغول هستند. (بدون این که عنوان رایزنی یا وابستگی داشته باشند.)

برخی از خدمات مهمی که از طرف سازمان دیانت انجام یافته اند:
1. تشکیل نهاد عالی امور دینی
این نهاد به عنوان عالی ترین ارگان تصمیم گیری و مشورتی سازمان دیانت است. نهاد مذکور دارای کمیسیون های فتوا، انتشارات دینی و مطبوعات، خدمات دینی و ارشاد و موضوعات می باشد. سالانه به حدود ۱۰۰۰ سؤال دینی به طور مکتوب پاسخ می دهد. به طور شفاهی نیز به سؤالات دینی “استفتائات” جواب لازم می دهد.

۲. برگزاری اجلاس های مشورتی دینی
سازمان دیانت از تاریخ تأسیس تاکنون دو بار در سال های ۹۳ و ۹۸ در آنکارا اجلاس های مشورتی دینی تشکیل داده است. در اجلاس اخیر از پاتریک های ارمنی، رومی، سوریانی و فنری (از مسیحیانی که در دوره عثمانی کار ترجمه را عهده دار بودند) و خاخام های ترکیه و تعدادی نیز از خارج جهت شرکت در آنها دعوت شده بود.
هدف از برگزاری اجلاس های مذکور روشن ساختن اذهان عمومی در مورد مسایل دینی بود. در اجلاس ۹۸ سه کمیسیون تشکیل شده بود. کمیسیون دیالوگ ادیان، کمیسیون حل مسایل ایجاد شده از تفسیرهای مختلف دینی و کمیسیون آموزش دینی. در اجلاس مذکور ۳۹ تصمیم با ماهیت استشاری به تصویب اعضاء رسید.

۳. برگزاری سه اجلاس مشترک دینی
با کشورهای ترک زبان، کشورهای بالکان ـ قفقاز و جمعیت های ترک و مسلمان با هدف یافتن راه حل های مشورتی در خصوص خدمات دینی.

۴. ایجاد بنای مساجد براساس یک نقشه و طرح واحد
براساس قانون شماره ۳۱۹۴ (در مورد عمران مساجد) و ماده ضمیمه آن (به شماره ۴۳۸۰) مصوب اول آگوست ۱۹۹۸ و همچنین ماده ۲۳۴۷۹ مصوب ۳۰/۹/۹۸، مساجد باید با توجه به نیاز و شرایط محل ساخته شوند و پلان آنها نیز از لحاظ منظر با سایر مساجد همگونی داشته باشد. مساحت مساجد کوچک ۲۵۰۰ مترمربع، مساجد متوسط (مساجد سمت) ۵۰۰۰ مترمربع و مساجد بزرگ مرکزی ۱۰۰۰۰ متر مربع خواهد بود.

۵. محول شدن اداره امور مساجد به سازمان دیانت
مطابق ماده ۳۵ قانون شماره ۶۳۳ مصوب ۱۹۹۸، تأسیس مساجد با اجازه سازمان دیانت ممکن است. اداره امور آن نیز به عهده آن سازمان است. مساجدی که بدون اخذ اجازه از سازمان مذکور جهت برگزاری عبادت ایجاد شده اند، در ظرف سه ماه به آن سازمان تحویل داده خواهند شد.

۶. مرکز تحقیق، توسعه و اسناد (AR-GED)
این مرکز وابسته به مؤسسه عالی امور دینی سازمان دیانت می باشد. در تاریخ ۱۹۹۶ تأسیس شد. به شبکه اینترنت متصل است. اطلاعات مربوط به سازمان، فعالیت های سازمان، اوقات نماز، انتشارات سازمان، مسایل مربوط به حج، استفتائات دینی و خبررسانی میان تشکیلات سازمان از طریق شبکه مذکور قابل دریافت است.

۷. مرکز تحقیق و دیالوگ بین المللی
این مرکز پیرو مصوبه اجلاس “اسلام آور آسیا” توسط سازمان دیانت ایجاد شد. برقراری نشست های متوالی با صاحب نظران ادیان دیگر از وظایف مرکز مذکور است. ابراز تبریکات مربوط به میلاد حضرت عیسی (ع) نیز با آن مرکز می باشد. برگزاری کنگره سال ۱۹۹۹ این مرکز که در آن مقرر شد:
1ـ فعالیت های اجرایی دنیای مسیحیت پیگیری و از طریق انتشارات لازم، اطلاعات مربوط به ترکیه به صورت سمعی و بصری برای میهمانان خارجی ترکیه فراهم گردد.

۲ـ از طریق مأموران سازمان امر آگاه سازی توریست های دنیای مسیحیت با تکیه بر مهمان پروری سنتی ترکیه و اصول خوشبینانه دین اسلام دنبال شود.

۸. خدمات دینی
سازمان دیانت با رعایت اصول قانون اساسی و به دور از هرگونه نگرش سیاسی، امر تبلیغ و انتشار اصول عالیه دینی از قبیل اتحاد، برابری، فداکاری، تعاون، برابری، محبت، احترام، خوشبینی، حمایت و… در میان انسان ها را عهده دار است. ارشاد و راهنمایی مردم از لحاظ معنوی و معادی و ایضاح آن در مورد چیزهایی که موجب تضعیف نظم جامعه (شراب، قمار، موادمخدر، روابط غیراخلاقی و…) می شوند نیز از اقدامات سازمان می باشد. فعالیت های دینی علاوه بر مساجد در مدارس، بیمارستان ها، زندان ها، کارخانجات، کوی دانشجویی، خانه سالمندان، مهدهای کودک و… (در صورت درخواست آنها) انجام می پذیرد. مضاف بر آن برگزاری کنفرانس به ویژه در شرق و جنوب شرقی ترکیه از فعالیت های سازمان می باشد. حضور در رادیو و تلویزیون های محلی با هدف ارشاد مردم از دیگر اقدامات سازمان است. برقراری برنامه های ارشاد و وعظ در ماه مبارک رمضان، ایام مبارک و میلاد حضرت پیامبر و… نیز توسط مبلغان سازمان انجام می گیرد. خدمات سازمان منحصر به موارد بالا نیست بلکه در زمینه های مختلف دینی حضور سازمان ملموس است، حضور در دانشگاه ها و دانشکده های الهیات و مدارس امام خطیب، خطبه های نماز و… از جمله خدمات دیگر آن سازمان است.

۹. خدمات آموزشی
1ـ۹. فعالیت های آموزشی دینی متعدد
سازمان دیانت خدمات آموزشی دینی را در مناطق مختلف دنبال می کند. به طوری که حدود ۳۶۸۳ کلاس آموزش قرآن، حفظ سوره های نماز و دعا و اطلاعات مختصر دینی برقرار کرده است. فعالیت های آموزشی سازمان به صورت سمعی و بصری است. تهیه کاست های مربوط به قرآن، وعظ و… فیلم های کارتونی آموزش دینی برای کودکان، سریال ها و فیلم های مستند، برنامه های آماده برای پخش از رادیو و تلویزیون، برنامه های سمعی و بصری موسیقی مذهبی، پخش سمعی و بصری برنامه های دینی از کانال های تلویزیونی خصوصی و دولتی، به ویژه از کانال TRT4 در خلال ساعت های ۲۳ـ۲۱ شنبه ها از جمله فعالیت های آموزشی سازمان می باشد.

۲ـ۹. کلاس های ویژه آموزش پرسنل سازمان
در ۹ مرکز آموزش سازمان امر تعلیم پرسنل شاغل در مناطق مختلف انجام می پذیرد. در مدت ۳ سال تعداد ۴۶۴۸ نفر در مراکز آموزشی مذکور آموزش دیده اند. علاوه بر این، دو مرکز آموزشی استانبول و قونیه به عنوان مراکز ویژه آموزشی تعیین شده اند. در مراکز مذکور از سال ۱۹۷۶ تاکنون تعداد ۵۳۱ نفر آموزش دینی به عنوان شغل دیده اند. در کلاس های مذکور پرسنلی که از دانشکده های الهیات فارغ التحصیل شده اند مدت ۵ـ۲ سال به امر یادگیری تخصصی دین مشغول می شوند و افراد موفق با عنوان مفتی و واعظ منصوب می شوند.

۳ـ۹. برقراری کلاس های مربوط به اذان و خطابه
کلاس های مذکور با هدف آموزش اذان خوانی با صدای خوش و همچنین ایراد خطابه و سخنرانی به شیوه امام خطیب ها تشکیل می گردند. تاکنون حدود ۱۰۵۱ نفر مؤذن و ۵۶۷۸ نفر امام خطیب از کلاس های مذکور فارغ التحصیل شده اند.

۱۰. خدمات انتشاراتی
سازمان در مورد مسایل دینی فعالیت های انتشاراتی، سمعی و بصری و… را به صورت مداوم انجام می دهد. به طوری که تاکنون ۴۳۴ اثر در زمینه های علمی، ادبی، آموزشی، مرجع، عمومی، کودک، بزرگان ترک، اسلام، کتاب های جیبی و آثارهنری منتشر ساخته است.

از طرف دیگر اداره انتشارات دینی سازمان، با هدف حراست از فرهنگ ترک حدود ۳ میلیون اثر را به ۱۴ زبان (ترکی، عربی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، آذری، قزاقی، ازبکی، قرقیزی، تاتاری، ترکمنی، روسی، آلبانیایی و گرجی) منتشر ساخته و به کشورهای مختلف ارسال داشته است.

در پایان سال ۱۹۹۹ چاپ و انتشار یک میلیون اثر دیگر نیز برنامه ریزی شده است. تقویم ۱۲ برگی نیز در حدود ۵/۲ میلیون عدد در حال چاپ می باشد. تقویم های دیواری مذکور در کشورهای اروپایی و آمریکا و همچنین در داخل کشور توزیع می شود.

سازمان علاوه بر آثار مذکور، ماهنامه، مجله کودکان و فصلنامه نیز دارد. این آثار به طور مرتب منتشر و توزیع می گردند. بروشورهایی نیز از طرف سازمان با عناوین “اسلام راه سعادت” با تیراژ ۶۰۰ هزار و “مساجد ما” با تیراژ ۲۴۵ هزار نسخه منتشر می گردد. این بروشورها مجانی هستند.

۱۱. خدمات مربوط به حج و عمره
1ـ۱۱. حج
کلیه امور مربوط به حج از تاریخ ۱۹۷۹ به سازمان دیانت محول شده است. آژانس های سیاحتی نیز مطابق مصوبه هیأت وزیران (مورخ ۱۹۸۸) می توانند زیر نظر سازمان دیانت امر انتقال و انجام امور مربوط به اعزام حجاج به عربستان را عهده دارگردند. این سازمان در مورد حجاج کشورهای دیگر نیز به مقامات عربستان توصیه های لازم را می نماید. ارائه خدمات بهداشتی نیز از اقدامات سازمان برای حجاج بیت الله الحرام می باشد. به طوری که در شهرهای مکه، مدینه و عرفات و منی مراکز بهداشتی سازمان مستقر می شوند. این مراکز کلیه معالجات حتی اعمال جراحی را نیز انجام می دهند. حجاج کشورهای دیگر نیز می توانند از خدمات بهداشتی سازمان بهره مند شوند.

۲ـ۱۱. عمره
انجام عمره تا سال ۱۹۸۴ به صورت آزاد بوده است. با تصویب هیأت وزیران در تاریخ مذکور امور مربوط به اعزام عمره به سازمان دیانت محول شد. امور مربوط به عمره مقید به زمان و مکان خاصی نیست.

۱۲. ارتباطات بین المللی سازمان
سازمان به روابط اجتماعی و فرهنگی بین المللی اهمیت ویژه ای قایل است. این سازمان تاکنون چندین سمینار بین المللی علمی و دینی را در ترکیه برگزار کرده است. در نشست های برپا شده در زمینه های علمی و دینی دیگر نیز حضور یافته است.
1ـ۱۲. سمینارهای بین المللی که توسط سازمان دیانت انجام یافته است:
1. سمینار شورای دینی ۱۹۹۳
2. سمینار شورای دینی ۱۹۹۸
3. سمینار شورای اسلامی آور آسیا(۱) ۱۹۹۵
4. سمینار شورای اسلامی آور آسیا(۲) ۱۹۹۶
5. سمینار شورای اسلامی آور آسیا(۳) ۱۹۹۸
2ـ۱۲. سمینارهای بین المللی انجام یافته در ترکیه با مشارکت سازمان:
1. کنفرانس دعوت به وجدان
2. سمپوزیوم بین المللی تسامح (تساهل)
3. کنفرانس اسکان سازمان ملل
3ـ۱۲. کنفرانس هایی که در خارج از ترکیه انجام یافته و سازمان در آنها شرکت کرده است:
1. کنفرانس هایی که در آنها ریاست سازمان شرکت کرده است:
الف ـ کنفرانس “وزرای امور دینی کشورهای اسلامی” در رباط ۱۹۹۴
ب ـ کنفرانس “تقریب مذاهب اسلامی” در تهران ۱۹۹۶
ج ـ کنفرانس “شورای عالی امور اسلامی” در قاهره (هشتمین کنفرانس) ۱۹۹۶
د ـ کنفرانس “شورای عالی امور اسلامی” در قاهره (دهمین کنفرانس) ۱۹۹۸
2. کنفرانس هایی که در آنها نمایندگان سازمان شرکت کرده اند:
الف ـ سمپوزیوم “روشنفکری بین الادیان” در اسراییل ۱۹۹۷
ب ـ کنفرانس “صلح اسم خداست، خدا، انسان، خلق” در بلژیک ۱۹۹۸
ج ـ کنفرانس “کلیسا و سالخوردگان” در واتیکان ۱۹۹۸
د ـ کنفرانس “یکسان سازی تاریخ هجری و اعیاد اسلامی” در عربستان ۱۹۹۸
3. مسابقات بین المللی قرآن کریم
الف ـ در ترکیه: برای اولین بار در تاریخ ۱۹۹۷ مسابقه بین المللی قرآن کریم در داخل ترکیه انجام شد. در مسابقه مذکور ۳۷ نفر از ۲۰ کشور شرکت کرده بودند.
ب ـ در خارج از ترکیه: در مسابقات برگزار شده در کشورهای اسلامی (ایران، مصر، عربستان، مالزی، پاکستان، امارات متحده و…) در خلال سال های ۹۹ـ۱۹۹۵ قاریان ترک نیز شرکت داشته اند.

۱۳. جمع آوری کمک های مردمی
سازمان دیانت به دلایل مختلف ایجاد پایگاه های جمع آوری کمک های مردمی را در داخل و خارج از ترکیه ترتیب داده است از جمله برای یاری رساندن به:
1ـ پناهندگان عراقی ۱۹۹۱
2ـ مردمان جمهوری های تازه تأسیس شوروی سابق ۱۹۹۱
3ـ بهمن زدگان جنوب شرقی ترکیه ۱۹۹۲
4ـ زلزله زدگان ارزنجان ۱۹۹۲
5ـ هلاکت زدگان بوسنی و هرزگووین ۱۹۹۲
6ـ آسیب دیدگان سیل پاکستان ۱۹۹۲
7ـ ساختمان مسجد توکیو ژاپن ۱۹۹۸ـ۱۹۹۳
8ـ ساختمان مسجد عشق آباد ترکمنستان ۱۹۹۴
9ـ مظلومین کوزوو ۱۹۹۸
10ـ و…
پایگاه هایی را تشکیل داده است.

۱۴. نشست های ناحیه ای
سازمان دیانت با هدف ارزیابی عملکردهای خود و حل مسایل مشابهی که در جریان اجرای خدمات خود با آنها مواجه می شود، در نواحی مختلف ترکیه نشست هایی را با مشارکت مفتی ها، واعظان و مأموران دینی خود تشکیل داده است.

۱۵. گردهمایی رؤسا و اعضای هیأت علمی دانشکده های الهیات
سازمان به منظور تبادل نظر رؤسا و اعضای هیأت دانشکده های الهیات و مدیران مدارس عالی دینی سازمان در سال های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۸ نشست های مشترکی را ترتیب داد. این نشست ها در آنکارا برگزار شدند.

۱۶. فعالیت های آماری
سازمان دیانت از تاریخ ۱۹۹۰ اقدام به تهیه کتاب آمار فعالیت های خود نموده است. در این کتاب آماری اطلاعات مربوط به کلیه خدمات و فعالیت های سازمان مورد بررسی قرار گرفته است.

۱۷. تهیه برنامه فعالیت
سازمان دیانت از سال ۱۹۸۰ برنامه های کاری خود را به طور سالانه تنظیم و به مرحله اجرا می گذارد.

۱۸. خدمات رایانه ای
تشکیلات مرکزی و شهرستانی سازمان دیانت با هدف تسریع در امور و ایجاد ارتباط هماهنگ با یکدیگر مجهز به امکانات رایانه ای می باشد. در حال حاضر در مفتی گری های هشتاد شهرستان و ۶۳۵ بخش رایانه وجود دارد که از میان آنها رایانه ۸ شهرستان و ۶۹ بخش به رایانه مرکزی متصل هستند.

۱۹. تحقیقات
سازمان دیانت تحقیقات مختلفی را در زمینه بررسی تأثیرات خدمات دینی خود به جامعه و نیز برای متنوع ساختن فعالیت ها و خدماتش انجام داده و نتایج حاصله را مورد ارزیابی قرار می دهد.

۲۰. فعالیت های مربوط به تعیین اول ماه های قمری
سازمان دیانت در سال ۱۹۷۸ کنفرانسی را در استانبول ترتیب داد که هدف آن مشخص ساختن اول ماه های قمری بود.
در این رابطه همکاری هایی را با رصدخانه قندیلی (Kandili) به عمل آورد که نتیجه آن تعیین اول ماه های قمری تا سال ۲۰۰۰ بود. با مشخص شدن آن اوقات نماز نیز به صورت جدول تهیه شده و به کشورهای اسلامی ارسال می گردد.
علاوه بر آن، فعالیت های مربوط به تهیه حساب (ماه ها) و نقشه ها در حال انجام است که بعد از اتمام به رصدخانه مذکور عرضه خواهد شد.
تعیین ساعات افطار و امساک (ماه رمضان) نیز از فعالیت های سازمان است که بعد از تهیه شدن به کشورهای اسلامی و نواحی ترکیه ارسال گردید.
در شبکه اینترنت نیز پرونده ای با عنوان (Diyanet Web) تشکیل شده است. در پرونده مذکور اطلاعاتی از جمله اوقات نماز، تعیین قبله نماز، تعیین صد ساله آغاز اعیاد رمضان و قربان، ایام مبارک، اوایل سال های هجری، روزها و شب های دینی سال ۱۹۹۹ـ۲۰۰۰، ایام تعطیلات رسمی و دینی سال، مقررات مربوط به تقویم ها و… وجود دارد.

۲۱. خدماتی که به هموطنان ترک در کشورهای غربی عرضه شده است
1ـ۲۱. خدمات مربوط به مسجد
سازمان در ۱۲۰ مسجد کشورهای اروپایی با ۷۹۵ نفر مبلغ دینی موقتی خدمات دینی را به اتباع ترک عرضه می نماید. در کنار امامت نماز و وعظ و نصیحت، در برگزاری کنفرانس نیز با ترک های مقیم اروپا همکاری لازم به عمل می آید.

۲ـ۲۱. خدمات آموزشی و اجتماعی
مبلغان سازمان در خصوص آموزش دینی و برگزاری قرآن نیز به حدود ۵۵ هزار کودک ترک خدمات لازم را ارائه می نمایند. این کلاس ها در انجمن های ترک تشکیل می شوند. در انجمن مذکور در کنار آموزش های دینی، آموزش های خیاطی، گلدوزی، کامپیوتر، زبان خارجی و ترکی و… نیز به علاقمندان داده می شود. مبلغان دینی امر عیادت از بیماران و زندانیان و مراجعه به منازل را هم با هدف حمایت و رفع مشکلات آنان عهده دار هستند.
ترکانی که در خارج از کشور فوت می نمایند، دفن جنازه آنها با همکاری نمایندگان سازمان انجام می گیرد. مبلغان دینی در مراسم نکاح و ختنه و… هموطنان ترک در کشورهای خارجی شرکت کرده و احساسات دینی و ملی آنان را تقویت می نمایند.

۲۲. خدماتی که سازمان به کشورهای بالکان ـ قفقاز و جوامع ترک و مسلمان عرضه داشته است:
1ـ۲۲. خدمات دینی
155 نماینده دینی، ۳۹ معلم دینی، ۲ رایزن دینی و ۲ وابسته دینی خدمات دینی را به مسلمانان و ترک های سایر کشورها عرضه می کنند.

۲ـ۲۲. خدمات آموزشی
بعد از انحلال شوروی، فعالیت های دینی سازمان در میان جمهوری های بالکان ـ قفقاز و آسیای میانه آغاز گردید. از جمله اقدامات موارد ذیل هستند:
الف ـ ایجاد دانشکده الهیات باکو در ۹۳ـ۱۹۹۲
تعداد دانشجویان دانشکده ۲۸۰ نفر است و اولین فارغ التحصیلان آن مربوط به سال ۷ـ۱۹۹۶ می باشد. در کنار دانشکده مذکور مدرسه ترک ـ باکو نیز با ۱۷۷ نفر دانش آموز شروع به کار کرد.
ب ـ افتتاح دانشکده الهیات در شهر OSH قرقیزستان با همکاری دانشگاه آنکارا در سال ۹۴ـ۱۹۹۳
کلاس های آمادگی و کلاس اول دانشکده در ترکیه و کلاس های ۲ و ۳ و ۴ آن در دانشگاه OSH قرقیزستان برقرار است. تعداد دانشجویان آن ۲۲۰ نفر است.
ج ـ افتتاح دانشکده الهیات در دانشگاه مختوم قلی ترکمنستان در سال ۹۵ـ۱۹۹۴
دانشکده مذکور توسط دانشگاه Uludag اداره می شود. کلاس های آمادگی و کلاس های اول آن در ترکیه و بقیه در عشق آباد برقرار است. تعداد دانشجویان آن ۱۰۰ نفر است.
ساختمان دانشکده مدرسه الهیات و خوابگاه دانشجویی آن توسط بنیاد دیانت ترکیه ایجاد شده است.
د ـ افتتاح یک مدرسه در نخجوان با برنامه های وسیع دینی توسط بنیاد دیانت ترکیه در سال ۹۵ـ۱۹۹۴
تعداد دانش آموزان آن ۸۷ نفر است.
هـ ـ افتتاح مدرسه دینی کمال آتاتورک در شهر Kostence رومانی در سال ۱۹۹۶
تأمین معلم و امکانات درسی آن به عهده سازمان دیانت می باشد. براساس توافق بین دو کشور ترکیه و رومانی، فارغ التحصیلان مدرسه مذکور نیازهای دینی اقلیت ترک ـ مسلمان آن کشور را برطرف خواهند کرد.
و ـ افتتاح دانشکده های الهیات در افغانستان و داغستان در ۹۷ـ۱۹۹۶
دانشجویان دانشکده های مذکور کلاس های مربوط به دوره آمادگی را در دانشگاه سلیمان دمیرل و ارجیس می بینند.
ز ـ افتتاح دانشکده الهیات در قرقیزستان در سال تحصیلی ۹۸ـ۱۹۹۷
این دانشکده با همکاری دانشگاه قرقیرستان و دانشکده الهیات دانشگاه سلجوق ترکیه اداره می شود. تعداد دانشجویان آن در مرحله آمادگی و کلاس اول ۵۶ نفر بود.
ح ـ ایجاد سه مدرسه امام خطیب و انستیتوی عالی اسلام در صوفیه بلغارستان
کلیه نیروها و امکانات مدارس مذکور از طرف بنیاد دیانت ترکیه تأمین شده است. کتاب های آنها نیز با همکاری نخست وزیر و بنیاد دیانت ترکیه منتشر شده است.

۳ـ۲۲. ایجاد مسجد
الف ـ مسجد قاضی ارطغرل در عشق آباد
بنای مسجد مذکور در جریان سفر سلیمان دمیرل به ترکمنستان در سال ۱۹۹۲ مطرح شد و امور آن به سازمان دیانت محول گردید. ساختمان مسجد یاد شده در زمینی به مساحت ۲۷۰۰۰ متر مربع در تاریخ ۱۹۹۳ آغاز گردید.
عمده هزینه مسجد فوق که دارای یک مرکز فرهنگی نیز می باشد توسط سازمان دیانت تأمین گردید. ظرفیت آن حدود۵۰۰۰ نفر است. افتتاح مسجد و مرکز یاد شده در سال ۱۹۹۸ با حضور رییس جمهور ترکیه و ترکمنستان انجام شد. آن مسجد دارای ۳ نیم قبه، ۴ مناره و صحن می باشد.
ب ـ مسجد نورالدین ارسین پاشا در قبرس
این مسجد در شهر گیرنه (Girne) قبرس شمالی با طرح معماری ترک ـ عثمانی و با دو مناره در ۱۹۹۹ افتتاح گردید. ظرفیت آن ۶۰۰ نفر است.

برخی از طرح های سازمان دیانت که در آینده تحقق خواهد یافت:
-برگزاری سومین اجلاس دینی سازمان در سطح بین المللی در تاریخ ۲۰۰۳؛
–انتشار معنی قرآن کریم و ترجمه آن به زبان های ترکی جمهوری های ترک زبان؛
–تولید سریال “آدم های دین در مجادله ملی”، تولید فیلم کارتونی کوچک عثمان، تولید ۳۰ برنامه افطار و سحری و…؛
-ترجمه کتاب “ارشاد العقل السلیم المزایا الکتاب الکریم” نوشته شیخ الاسلام ابوالسعود به ترکی و همچنین ترجمه کتاب تفسیر “جواهر الاصداف” به زبان ترکی؛
–انتشار فصلنامه آور آسیا ـ دیانت به زبان ترکی و لهجه های ترکی برای جمهوری های ترک زبان، بالکان ـ قفقاز و جوامع ترک ـ مسلمان؛
-تهیه آثار (تألیف و ترجمه) در زیر عنوان مجموعه علوم اصلی اسلام؛
–پخش برنامه های کارتونی برای کودکان، فیلم های مستند “اسلام در اروپا و مدنیت اسلام و ترک در آسیا و مردان دین در مجادله ملی”؛
-تفهیم دین از طریق تلویزیون، اینترنت، فیلم های کارتونی و بازی های CD؛
-برگزاری سمپوزیومی با هدف پاسخگویی به پرسش های اتباع ترک در کشورهای خارج در زمینه های دینی و ملی؛
-معرفی کتب موجود در کتابخانه سازمان دیانت از طریق تلفن و اینترنت برای جهانیان؛
-ایجاد مرکزی با عنوان “مرکز مشورت، تحقیق و ارشاد دینی”؛
-ایجاد ساختمان در زمینی به مساحت ۳۶۹۷۱ مترمربع با هدف توسعه امکانات سازمان در آنکارا؛
-تأسیس مسجدی در توکیو در زمینی به مساحت ۵/۷۳۲ متر مربع با امکانات جنبی از قبیل سالن های نمایش و پذیرش، دفتر، کتابخانه، لژمان، مهمانخانه و فروشگاه، مسجد برای ۷۰۰ نفر ظرفیت خواهد داشت؛

اطلاعات آماری در مورد سازمان
تعداد کادر سازمان دیانت
مرکز ۱۲۰۱ نفر
شهرستان ها ۸۷۲۴۳ نفر
خارج از کشور ۴۹ نفر
جمع ۸۸۴۹۳ نفر

سطح تحصیل پرسنل سازمان
تحصیلات عالی ۱۷۷۳۰ نفر
تحصیلات متوسطه ۵۹۲۸۵ نفر
ابتدایی ۲۶۷۰ نفر
جمع ۷۹۶۸۵ نفر

تعداد مساجد
مساجد دارای کادر سازمان ۶۳۵۰۴ مسجد
مساجد بدون کادر ۱۰۲۶۸ مسجد

تعداد پرسنل مساجد
امام ـ خطیب ۵۷۳۴۲ نفر
مؤذن ـ خادم ۹۸۴۹ نفر

تعداد کلاس های قرآن و قرآن آموزان
تعداد کلاس ها ۳۰۷۵ کلاس
قرآن آموز پسر ۴۷۹۷۲ نفر
قرآن آموز دختر ۱۱۲۲۱۱ نفر

تعداد پرسنل شاغل در فعالیت های اجتماعی و فرهنگی
موسیقی ۸۹ نفر
ورزش ۱۹۴ نفر
داور ورزش ۴ نفر
هنر خط ۸۲ نفر

آثار منتشر شده به زبان های ترکی و خارجی
آذری ۴۳۰ هزار
قزاقی ۳۲۵ هزار
ازبکی ۳۳۵ هزار
قرقیزی ۲۴۵ هزار
ترکمنی ۳۲۵ هزار
تاتاری ۱۸۰ هزار
آلبانیایی ۹۵ هزار
گرجی ۱۴۵ هزار
روسی ۶۰ هزار
جمع ۰۰۰/۱۴۰/۲ نسخه

مراکز آموزشی سازمان و ظرفیت آنها در سال ۱۹۹۷
آنتالیا ۱۲۰ نفر
بولو ۱۰۰ نفر
مانیسا ۱۲۰ نفر
الازیق ۲۰۰ نفر
کاستامونو ۲۰۰ نفر
ارض روم ۱۵۰ نفر
ترابوزان ۱۵۰ نفر
استانبول ۶۰ نفر
قونیه ۵۰ نفر
جمع ۱۱۵۰ نفر

تعداد افراد اعزامی به حج توسط سازمان در خلال سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۹
سال۱۹۷۰: ۵۶۵۷۸ نفر
سال۱۹۸۰: ۲۵۶۴۴ نفر
سال۱۹۹۵: ۶۰۰۰۰ نفر
سال۱۹۹۹: ۶۵۰۰۰ نفر