در هفتهای که گذشت، شاهد برگزاری نشستهای مختلف علمی مجازی و برپایی دروس خارج فقه در حوزههای علمیه بودیم، اما شاید مهمترین رویداد مربوط به دیدار رئیس حوزههای علمیه با آیتالله مکارم شیرازی و آیتالله نوری همدانی بود که در این دیدار مراجع درباره وضعیت معیشتی طلاب ابراز نگرانی کرد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، در هفتهای که گذشت، شاهد برگزاری نشستهای علمی، جلسات درس تفسیر و رویدادهای دیگری در حوزه علمیه و پژوهشگاههای حوزوی بودیم. در ادامه مروری بر مهمترین این رویدادها از دریچه اخبار ایکنا داریم؛
نگرانیها درباره وضعیت درمان، مسکن و معیشت طلاب
آیتاللهالعظمی مکارم شیرازی، ۱۵ تیرماه در دیدار آیتالله اعرافی، مدیر حوزههای علمیه، با تشکر از اقدامات و تلاشهای وی، مسئلۀ معیشت طلاب را مهم دانست و گفت: معیشت از مشکلات اولیه طلاب است که باید دربارۀ آن تدبیری اندیشید و از هر مسیر ممکن این مسئله تقویت و حل شود، البته ما به نوبۀ خود شهریه طلاب را افزایش دادهایم.
ایشان افزود: مسائل درمانی و بیمهای نیز از دیگر مشکلات طلاب است که باید پیگیری شود تا به شرایط مطلوبی برسد؛ اینکه در برخی موارد گفته میشود طلبه تمام هزینههای بیمارستان را بپردازد و بعد از مرکز خدمات مطالبه کند، این مناسب نیست، چرا که ممکن است توان پرداخت هزینهها را نداشته باشد.
آیتالله نوری همدانی نیز در دیدار با آیتالله اعرافی، مدیر حوزه علمیه وضعیت اقتصاد و معیشت مردم و خصوصاً طلاب را نگرانکننده توصیف و اظهار کرد: ما در حد توان کمک میکنیم، اما باید مشکل اساسی حل شود؛ مردم عدهای از معممین را میبینند که مشغول کار حکومتی و اداری هستند و وضع تقریباً مناسب دارند و اینطور تلقی میشود که اوضاع اقتصادی همه طلبهها آنگونه است، در حالی که اکثر طلاب وضع اقتصادی مناسب ندارند.
دروس خارج و نشستهای علمی
نشستهای علمی و جلسات درس خارج و تفسیر قرآن حوزه علمیه همانند هفتههای پیش به شکل حضوری یا مجازی برگزار شد.
بررسی حکم وجوب فوری حج از منظر روایات
جلسه درس خارج فقه آیتالله هادی عباسی خراسانی با عنوان «مسائل کرونا در فقه اسلامی» سهشنبه، ۱۷ تیرماه در فضای مجازی منتشر شد. وی در این جلسه اظهار کرد: در احکام بیماری کرونا به حکم تکلیفی حج رسیدیم و گفتیم وجوب حج ساقط میشود. بحث ما در این جهت بود که برای سالهای بعدی حکم چیست. گفتیم گاهی مانع خارجی است، مانند ممنوع کردن ورود زائر از سوی دولت عربستان. در اینجا استطاعت طریقی نیست و وجوب حج محرز نمیشود. راحتترین فرض همین است. احتمال دیگر این است که دولت مانع نشده است و راه باز است، ولی فرد مریض است. اینجا معرکه آراء است. آیا وجوب حج هست و به قاعده اضطرار، وجوب فوری منتفی میشود یا اینکه حرج و دفع ضرر محتمل وجوب را میبرد؟
وی افزود: وجوب حج با برخی واجبات دیگر مانند وضو فرق دارد؛ یعنی امتثال و ماهیتش متفاوت است. عمل حج واجب مرکب است. برخی اجزای واجب مرکب، امر استقلالی دارد و برخی امر تبعی. حج دارای احرام، طواف، سعی صفا و مروه و… است. وقوفین و بیتوته در منا و دیگر اعمال دارد. برخی از اینها رکن است. اگر رکن عمداً و سهواً ترک شود، آن واجب از بین رفته است. ما واجبات استقلالیهای داریم که اینها خودش امر جداگانه دارد و خودش مطلوبیت ذاتی دارد. دلیل ما این است که گاهی میتواند مستقلاً آنها را انجام دهد.
ضرورت وجود کارشناس دین از دکتر متخصص بیشتر است
آیتالله محمدجواد فاضللنکرانی، ۱۸ تیرماه در همایش «در مسیر فقاهت» که در سالن امام خمینی(ره) این مرکز برگزار شد، گفت: در حدیثی داریم که خدای متعال فرمودند اگر یک عنایت خاص به بندهای بکند، او را در دین خودش فقیه میکند. البته باید دانست که معنای این فقه، فقه اصطلاحی نیست و حتی مراد یک اطلاع اجمالی بر همه ابعاد نیست؛ بلکه مراد تسلط بر چارچوب دین است و این تسلط با غیر از اجتهاد امکانپذیر نیست.
آیتالله فاضللنکرانی بیان کرد: امروز یک کارشناس واقعی دین به مراتب ضرورتش از دکتر متخصص بیشتر است؛ این یک ادعا نیست؛ بلکه حقیقت است، چراکه اگر دین به درستی معرفی نشود، داعش، وهابیت، سلفیه، مذاهب جعلی و عرفانهای کاذبی به وجود میآید و مردم را به خود جذب میکنند.
وی به اشاره به مأموریتهای مراکز تخصصی حوزه افزود: طلبهای که استعداد فقه و اصول ندارد، نباید در این مراکز تخصصی وارد شود، چون خود فقه و اصول یک استعداد خاص و صبر و تحمل ویژهای میخواهد، همچنان که مرحوم والد ما میفرمودند: یک عمر طبیعی برای فقه به تنها کافی نیست، چه برسد که فلسفه و عرفان و امثال آن هم به آن اضافه شود.
نظریه تفکیک عقل از نفس با قرآن سازگار نیست
حجتالاسلام والمسلمین محمد قدردان قراملکی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۸ تیرماه در کرسی علمی ترویجی «تحلیل و نقد هستیشناسی عقل در نگره تفکیک» در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گفت: بحث در مورد هستیشناسی عقل، دارای دو جهت اثباتی و سلبی است؛ جهت اثباتی این است که عقل با نفس انسان رابطه عینیت دارد و تفکیکناپذیر است و جهت سلبی هم آن است که عقل از ذات و نفس انسان جداست.
وی افزود: نفس انسان همانند هسته بوده است که در آن قوای متعددی از سوی خالق متعال نهفته شده و یکی از این قوهها، عقل است؛ خداوند وقتی نفس را خلق کرده، عقل را هم قرار داده و این عقل به تدریج رشد کرده و بزرگتر میشود، البته این به معنای آن نیست که خدا به عقل کمک نمیکند.
داعیه انقلاب، تجددگرایی بر پایه عقلانیت دینی است
حجتالاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، استاد و پژوهشگر مسائل سیاسی، ۱۵ تیرماه در اولین نشست کرسیهای آزاداندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «جریانشناسی سیاسی در قرآن» در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، گفت: جریانشناسی سیاسی نیاز بنیادی و اساسی جامعه امروز ما است و باید آن را از بنیادیترین منبع اعتقادی و دینیمان یعنی قرآن اخذ کنیم.
مهاجرنیا با بیان اینکه جامعه اصولاً محل نزاع، تنازع، چالش و حرکت است، افزود: وجود جریانهای مختلف در واقع نشاندهنده پویایی و زنده بودن جامعه است، لذا جریانشناسی سیاسی نیاز بنیادی و اساسی جامعه امروز ما و عامل بصیرتافزایی است.
جامعه غیراخلاقی، دارای خصلت جاهلی است
حجتالاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، ۱۷ تیرماه در تشریح خطبه ۹۵ نهجالبلاغه که در فضای مجازی ارائه شده است، گفت: این خطبه چون کوتاه است، نشان میدهد احتمالًا بیشتر از این مقدار بوده ولی سیدرضی آن را به صورت خلاصه بیان کرده است.
وی با بیان اینکه امام در این خطبه به بیان برخی ویژگیهای جامعه جاهلی پرداخته است، اضافه کرد: امام میفرمایند که مردم در دوره جاهلیت در حیرت و گمراهی و در فتنه غوطهور بودند و کسی که چنین وضعیتی دارد، به راحتی نمیتوان به او کمک کرد.
بسیاری از مشکلات کشور از نبود فقه اجتماعی است
آیتالله محسن اراکی، استاد سطح عالی حوزه علمیه، ۱۶ تیرماه در نشست دولت اسلامی که در فضای مجازی برگزار شد، گفت: با گذشت ۴۱ سال از پیروزی انقلاب، کسی عذر ما را نمیپذیرد که بگوییم اقتصاد ما، نظام مدیریتی و سیاسی و فرهنگی ما آن چیزی نیست که انقلاب و امام میخواستند.
وی با اشاره به رابطه نظام اجتماعی با حکومت اسلامی، اضافه کرد: یکی از ابتداییترین مسائلی که باید بررسی شود، تفاوت میان فقه متعارف فردی و اجتماعی است؛ سؤالی که امروز وجود دارد، این است که شورای نگهبان قوانین را بررسی و اگر خلاف آن بود، رد میکند، با این فرض که آیا همه قوانین کشور و نهادهای ما مطابق با اسلام است، در این صورت خروجی این قوانین چیست؟ آیا خروجی درستی است؟ این در حالی است که ما امروز نمیتوانیم بگوییم اقتصاد کشور، اسلامی است.
تعدد مصادیق روح از نظر مکتب تفکیک
حجتالاسلام والمسلمین محمد بیابانی اسکویی، استاد حوزه علمیه، ۱۸ تیرماه در کرسی علمی ترویجی «تحلیل و نقد هستیشناسی عقل در نگره تفکیک» با اشاره به دیدگاه میرزای اصفهانی و شاگردان ایشان در بحث جدایی عقل از نفس، گفت: عمدتاً مکتب تفکیک به میرزای اصفهانی و شاگردان ایشان باز میگردد.
وی با بیان اینکه میرزا، در تقابل کامل با نظریات فلاسفه مشاء، اشراق و متکلمان، نظریات اثباتی خود را تبیین کرد، اظهار کرد: میرزا معتقد بود که آیات و روایات مؤید آن چیزی است که ما از عقل وجدان میکنیم.
بیابانی افزود: میرزای اصفهانی و شاگردانش بر این مسئله متمرکز هستند که اتحاد عاقل و عقل و همچنین اتحاد عقل و معقول، درست نیست. میرزا میگوید عقل غیر از انسان است و در فهم عرفی و علمی هم این مسئله صادق است. یعنی «حقیقت من» بالغیر است نه بالذات؛ لذا حقیقت نفس انسانی عین عقل، شعور و فهم نیست.
نشستهای «بانوان عاشورایی»
غلامعلی حداد عادل، شامگاه چهارشنبه، ۱۸ تیرماه، در نخستین نشست از سلسله نشستهای «بانوان عاشورایی» در قم، گفت: زن در اسلام از نظر معنوی و در پیشگاه خداوند با مرد یکسان است، برخلاف برخی تصورات غلط قدیمی که امروز هم ممکن است در اذهان جای داشته باشد، هیچ تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد. مرد به دلیل مرد بودن، رجحانی بر زن ندارد، زن و مرد هر دو بنده خدا هستند و قابلیت تعالی یافتن و کمال یافتن را دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به آیه شریفه «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ» تصریح کرد: این آیه به روشنی دلالت بر این دارد که زن و مرد از حیث تقرب به درگاه الهی یکسان هستند.
همچنین لاله افتخاری، معاون امور بانوان کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین در این نشست گفت: کمیته فرهنگی و آموزش اربعین فعالیت خود را از سال ۱۳۹۵ در حوزه بانوان آغاز کرد و در همین راستا شورای راهبری، معاونت بانوان و ساختارهای دیگری ایجاد شد تا بتواند فعالیتهای اربعینی خود را با دو هدف دنبال کند.
افتخاری با بیان اینکه هدف اول امور بانوان کمیته فرهنگی اربعین، گسترش فرهنگ اربعین در جامعه زنان و هدف دوم بهرهگیری از جامعه بانوان برای گسترش فرهنگ اربعین است، تصریح کرد: فعالیتهایی که در این چند سال صورت گرفت، گرچه که در حوزههای مختلف آموزش، تبلیغی، ترویجی و پژوهشی بوده است، اما تلاش بر این بود که ثقل کار و حجم اصلی آن در قالب پژوهشی صورت بگیرد.
چرا امام زمان(عج) در کودکی به امامت رسید
حجتالاسلام والمسلمین غلامرضا بهروزیلک، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۶ تیرماه، در نشست علمی «نقش ائمه ابن الرضا(ع) در زمینهسازی غیبت»، گفت: ابناءالرضا(ع)، اصطلاحی است که در دوره امام رضا(ع) و چهار امام بعد از ایشان، یعنی امام جواد(ع)، امام هادی(ع)، امام عسکری(ع) و امام زمان(عج) رایج بوده است.
وی با اشاره به مفهوم غیبت، افزود: در مورد امام سه اصطلاح وجود، غیبت و ظهور امام(ع) بیان شده است؛ امام یقیناً وجود و حضور دارند، زیرا روایت داریم که «لولا الحجه لساخت الارض و اهلها»، در مورد حضور و اشراف امام هم آیه ۹۴ توبه «… وَ سَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَهِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» با صراحت بیان شده است؛ همچنین باب عرضه اعمال بر امام در صبح و شب، هفتگی و ماهانه بیان شده که دال بر این مطلب است.
مصاحبه با اندیشمندان و حوزویان
وضعیت اجتهادپروری در حوزه علمیه بانوان
حجتالاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجتپور، مدیر حوزه علمیه خواهران، در گفتوگو با ایکنا، به ارائه توضیحاتی درباره وضعیت فعلی اجتهادپروری در بین بانوان پرداخت و بیان کرد: حوزه علمیه خواهران به شکل انسجامیافته و کشوری از سال ۱۳۷۶ فعالیتش را با تشکیل مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران شروع کرد و در طول این مدت تمام تلاشش را معطوف به این کرد که زیرساختهای تعلیم و تربیت و رشد علمی و پژوهشی خواهران را در کنار فعالیتهای تربیتی و تهذیبی فراهم کند.
کرونا بهانهای برای حرمتشکنی حج و عزاداری محرم نشود
حجتالاسلام والمسلمین سیدمهدی علیزاده موسوی، رئیس پژوهشکده حج و زیارت، در گفتوگو با ایکنا، با اشاره به شیوع مجدد کرونا و همزمانی با ایام حج و ماه محرم، گفت: اولین مسئله در تحلیل این موضوع این است که ببینیم کرونا بلیهای الهی و در نتیجه اعمال بشر یا موضوعی به عنوان ابتلا و آزمایش است؟
وی با بیان اینکه این مسئله چندبُعدی است، اضافه کرد: در درجه نخست باید این موضوع را براساس سنن الهی تحلیل کنیم که متأثر از رابطه علی و معلولی است، یعنی وقتی علتی ایجاد شود معلول آن هم به وجود میآید و بیماری هم از این قاعده مستثنی نیست. در سنت الهی این طور نیست که خداوند به صورت غیرمعمول کاری انجام دهد؛ لذا باید به این مسئله یعنی نظام علی و معلولی در تحلیل حوادثی مانند کرونا توجه نشان دهیم. البته ابتلا هم مسئله مهمی است که نباید نادیده گرفته شود.
زمینههای همگرایی خانوادگی و اجتماعی در قرآن
حجتالاسلام والمسلمین محمدحسن موحدی ساوجی، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید، در گفتوگو با ایکنا، گفت: در قرآن در مورد مفهوم همگرایی شاید بتوان بیش از ۵۰ آیه احصا کرد که نشان میدهد همگرایی در ابعاد مختلف آن از منظر این کتاب الهی بسیار اهمیت دارد.
وی با ذکر اینکه یکی از مفاهیم کلیدی در بحث همگرایی استفاده از کلمه «اخ» و «اخوت» یا همان برادرخواندگی است، اظهار کرد: در کتابم ۷۰ صفحه در مورد تعبیر برادرخواندگی قرآن است؛ از جمله نکات خوبی که جای تأمل دارد این است که برادر بودن مؤمنان به منزله این نیست که همه آنها لزوماً باید در درجات بالای تقوا و ایمان باشند تا برادر یکدیگر تلقی شوند.
سایر رویدادها
برگزاری آزمون ورودی حوزههای علمیه به صورت مجازی
معاونت آموزش حوزههای علمیه با صدور اطلاعیهای تأکید کرد: هرچند اصل در مجامع علمی بر برگزاری آزمونهای ورودی، به صورت حضوری است، لکن با توجه به شیوع روزافزون ویروس کرونا در اغلب مناطق کشور و لزوم حفظ سلامت یکایک افراد جامعه که امری غیر قابل انکار و مورد تأکید علما علیالخصوص مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و مراجع عظام تقلید (حفظهمالله) است، مرکز مدیریت حوزههای علمیه جهت پرهیز از اجتماعات و تبعات منفی آن، آزمون ورودی سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ را بهصورت مجازی برگزار میکند.
بررسی «رابطه قرآن و کتاب مقدس»
حجتالاسلام والمسلمین سیدحامد علیزاده موسوی، مسئول پروژه علمی «نقد و بررسی دیدگاه آنجلیکا نویورت درباره رابطه قرآن و کتاب مقدس» در گفتوگو با ایکنا، گفت: این پروژه از اواخر سال ۱۳۹۶ در این پژوهشکده آغاز شد و در اواخر سال ۱۳۹۸ هم خاتمه یافته است.
وی با بیان اینکه این پروژه علمی قرار است در قالب یک کتاب منتشر شود، اظهار کرد: هماکنون کار ارزیابی علمی و تأیید نهایی آن انجام و در آستانه نشر است و امیدواریم که به زودی منتشر شود، گرچه نمیتوان زمان دقیقی برای نشر این اثر اعلام کنیم.
علیزاده موسوی با بیان اینکه این اثر در حدود ۲۵۰ صفحه نگارش یافته است، اظهار کرد: فصل اول شامل؛ مقدمه، پیشفرضها و مبانی دیدگاه است که به مبانی دیدگاه و روششناسی خانم نویورت پرداخته است؛ فصل دوم هم درباره رهیافت وی در مورد رابطه قرآن و کتاب مقدس است.
راهانداری «مطالعات فضای مجازی» و «مدیریت رسانه»
رئیس دبیرخانه شورای راهبری دفتر تبلیغات اسلامی از موافقت این شورا با راهاندازی دو رشته کارشناسی ارشد «مطالعات فضای مجازی» و دکتری «مدیریت رسانه» خبر داد.
در نشست دبیرخانه شورا سه دستور جلسه «بررسی رشتههای کارشناسی ارشد و دکتری مصوبِ میزکارهای تخصصی»، «سیاستهای اجرایی برگزاری نمایشگاه دستاوردهای ۱۰ ساله دفتر و گزارش فعالیتهای قطبها و میزکارهای تخصصی» و «بررسی طرح ساماندهی و ارتقای سطح فعالیتهای فضای مجازی دفتر» بررسی شد.
وی با اشاره به راهاندازی دو رشته در دفتر تبلیغات اسلامی گفت: در بحث رشتههایی که قرار بود تصویب شود، دو رشته کارشناسی ارشد «مطالعات فضای مجازی» و دکتری «مدیریت رسانه» پس از بررسی، مورد موافقت قرار گرفت.
جلد دوم تفسیر «همگام با وحی» بازنویسی شد
ازنویسی جلد دوم تفسیر همگام با وحی، نوشته حجتالاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجتپور، با توجه به اینکه در طول ده سال اخیر، نویسنده به مطالب جدیدی در سیر نزول دست یافته است، صورت میگیرد.
مطالب جدید در دو جلد نخست نمود نداشته است، لذا در بازنویسی جلد دوم به این مجموعه اضافه میشود. ویرایش ادبی جلد دوم این تفسیر شروع شده است و جلد اول نیز در مرحله نزدیک به صفحه آرایی است.
یادآور میشود، تفسیر همگام با وحی نوشته حجتالاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجتپور، مدیر حوزه خواهران و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، است که تاکنون تا جلد ششم این اثر فیشبرداری شده است.
انتشار رساله توضیحالمسائل آیتالله سبحانی به زبان اردو
رساله توضیحالمسائل آیتالله العظمی جعفر سبحانی از مراجع معظم تقلید در قم به زبان اردو و برای مخاطبان وسیع این زبان منتشر شد.
این توضیحالمسائل در ۴۴۸ صفحه منتشر شده و کار ترجمه و تطبیق آن توسط سیدنوشاد علی نقوی خرمآبادی صورت گرفته است.
اردو، زبان ملی کشور پاکستان و یکی از ۲۲ زبان ملی در هندوستان است. از نظر تعداد گویشور، بیستمین زبان جهان است. این زبان از خانوادهٔ زبانهای هندوآریایی است و از لحاظ تبارشناسی به فارسی نسبتاً نزدیک است. زبان واحد هندوستانی از لحاظ مجموع گویشوران چهارمین زبان جهان است.
توافق نامه همکاری حوزه علمیه و دانشکده دین و رسانه امضا شد
در نشستی با حضور مسئول مرکز ارتباطات و بینالملل حوزههای علمیه و رئیس دانشکده دین و رسانه صداوسیما، توافقنامه همکاری بین این دو مجموعه امضا شد. توافقنامه همکاری حوزه علمیه و دانشکده دین و رسانه، در ۴ ماده و چندین محور در زمینههای آموزشی، پژوهشی، تولید و اجرا به امضای دو طرف رسیده است.
برخی محورهای توافق نامه شامل استفاده متقابل از تجربیات استادان و کارشناسان مجرّب طرفین در جهت طراحی، توسعه، تولید محتوا و اجرای دورههای مرتبط با هنر، ارتباطات و رسانه؛ برگزاری کارگاهها، کلاسها و دورههای مورد نیاز طلاب و خانواده های آنها در حیطههای هنر، ارتباطات، رسانه و فضای مجازی به صورت حضوری، غیرحضوری و مجازی است.