رابطه علم و دین از منظر سه فیلسوف مسیحی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، تصویر سه فیلسوف زمانه­ ماست. هر سه در تلاشند تا رابطه علم و دین را به‌سامان کنند و می‌گویند قطار علمی باید که دین را هم با خود همراه کند. معتقدند که علم نمی‌تواند دین را به کلی وانهد و خود به مقصد مطلوبی دست یابد.

سمت چپ، ایان گریم باربور ایستاده است. هفت سال پیش در نود سالگی درگذشته است.[۱] او با کتاب «علم و دین» شناخته می‌شود. کتابش را بهاء‌الدین خرمشاهی ترجمه کرد و محل رجوع بسیاری است. باربور در چین زاده شد اما در آمریکا سکنی گزید. در فیزیک تحصیل کرد اما دل‌بسته الهیات شد. او معتقد بود که برای شناخت عالم هستی، از خداوند گرفته تا طبیعت و انسان، باید به همکاری میان علم و دین باور داشت.

وی جایزه تمپلتون را هم به دست آورده بود. جایزه تمپلتون به هدف تحقیق در مرز بین علم و دین داده می‌شود و از معتبرترین جوایز است. گفته می‌شود که این جایزه معادل نوبل است. یکی از فیلسوفان امریکایی به نام جان کاپ در تعبیری گفته بود که هیچ‌کس به اندازه ایان باربور نتوانسته میان علم و دین پیوستگی ایجاد کند. این ادعا بی‌راه نبود اما باربور دوستان و همکاران دیگری هم در این راه داشت. دیگر رفقایش هم تأملاتی داشتند.

هولمز رولستون از آن جمله است؛ رولستون اینک در تصویر در کنار باربور ایستاده، بهجت و سروری در چهره‌اش نهفته است. رولستون هم به تحقیق در رابطه علم و دین می‌پردازد. وی اکنون هشتاد و هفت ساله و در آمریکا ساکن است[۲]. معتقد است که جدال علم و دین اینک در ماجرای محیط زیست سر بر آورده. گرم شدن زمین را خطری جدی می‌داند. گفته است که گرم شدن زمین از صدام حسین هم خطرناک‌تر است.

وی مدعی است که طبیعت دارای ارزشی مستقل از انسان است. می‌گوید اگر علم را یک‌سره بر کرسی قبول بنشانیم و پای دین در میان نیاوریم، طبیعت و جهان هستی را به خطر انداخته‌ایم. در تعبیری گفته است که علم به دین نیاز دارد تا آن را انسانی نگه دارد.

باربرو و رولستون، همکار و همفکر دیگری هم دارند. جان پوکینگ هورن که اینک در گوشه سمت راست ایستاده و لبخندی به لب دارد. او اینک نود ساله است. [۳] فیزیکدان و الهیدان است اما در قامت کشیش مسیحی هم به فعالیت پرداخته است. نزدیک به ۳۰ اثر را در خصوص رابطه علم و دین نوشته است. او هم جایزه تمپلتون را به دست آورده است. وی معتقد است که در دنیای علم‌زده، نمی‌توان دین را به کلی نفی کرد و از آن سخنی به میان نیاورد. او می‌گوید به همان میزان که علم پیش‌رفت کرده، دین هم پیش‌رفت داشته و هم‌پای علم جدید رشد کرده است. از همین روست که ادعا می‌کند: علم با همه جذابیتش برای رفع عطشِ دانستنِ حقیقتِ عالم کافی نیست.

این سه رفیقِ شفیقِ اهلِ تحقیق، بر گرایش‌های دینی مُهر صحّه نهاده‌اند. یک‌سره غرق در علم شدن را روا نمی‌دانند. معتقدند که نمی‌توان یک‌سره پشت پا به دین و دین‌داری زد. معتقدند که اگر این ادعایشان مقبول اُفتد، می‌تواند جدال علم و دین را به‌سامان کند. لبخندی که در این تصویر بر لب دارند هم گویی راه میانه را نشان می‌دهد. مبتهجند اما قهقه مستانه سر نمی‌دهند. شاید می‌خواهند همان راه میانه علم و دین را به تصویر کشند.

پی نوشت:
[۱] وی در سال ۲۰۱۳ درگذشته است.
[۲] وی متولد ۱۹۳۳ است.
[۳] وی متولد ۱۹۳۰ اس