امنیت اجتماعی زنان در دین
امنیت اجتماعی، دغدغه‌ی بسیاری از زنان و جزء مهم‌ترین حقوق اجتماعی آن‌هاست. امنیتی که گاه با مزاحمت‌های رفتاری و گفتاری مخدوش می‌شود.
ردنا (ادیان نیوز) -.امنیت اجتماعی، دغدغه‌ی بسیاری از زنان و جزء مهم‌ترین حقوق اجتماعی آن‌هاست. امنیتی که گاه با مزاحمت‌های رفتاری و گفتاری مخدوش می‌شود.
این امنیت و روش تحقق آن مدت‌هاست موردتوجه رسانه‌های مجازی قرارگرفته است. در این یادداشت بنا دارم به ابعاد و جوانب مختلف این موضوع بپردازم.
امنیت اجتماعی زنان موضوعی است چندبعدی که بررسی ابعاد و اجزاء آن می‌تواند به ما برای فهم و روش اجرای آن کمک کند. برای شروع سراغ مفهوم «امنیت» می‌روم. امنیت حالتی است که در آن فرد احساس آسایش می‌کند، نسبت به عوامل بیرونی و درونی ترسی ندارد و احساس ایمنی می‌کند. با این توضیح امنیت اجتماعی برای زنان وضعیتی است که آن‌ها احساس آسودگی خاطر و ایمنی بدون ترس و دلهره از ناحیه اجتماع داشته باشند.
اما این امنیت چگونه محقق می‌شود؟
آیا خود زنان مسئول ایجاد امنیت برای خودشان هستند؟
آیا جامعه باید برای زنان این فضا را فراهم کند؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا سراغ اسلام و نگاه دینی به موضوع می‌رویم.
در اسلام، حجاب اولین گام برای تأمین امنیت زنان است و این موضوع در آیات متعدد قرآن کریم اشاره‌شده است. مهم‌ترین آیه‌ای که در آن به لزوم حجاب زنان پرداخته و اشاره مستقیم به امنیت اجتماعی زنان به‌عنوان کارکرد حجاب دارد، آیه ۵۹ سوره احزاب است، آیه‌ای که همه‌ی ما با آن آشنا هستیم.
یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً (۵۹)
اى پیامبر، به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو: «پوشش‌هاى خود را بر خود فروتر گیرند. این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند نزدیک‌تر است، و خدا آمرزنده مهربان است.
در آیات قبل به مسئله‌ی آزارهایی که نسبت به مؤمنین و مؤمنات صورت می‌گرفت و گناه بزرگ آن‌ها اشاره‌شده و در این آیه به آزار زنان مؤمن و توصیه به حجاب برای در امان ماندن از این اذیت‌ها به‌عنوان یکی از مصادیق اشاره‌شده است.
دو کارکرد برای حجاب در این آیه ذکر می‌شود. اول «ذلک ادنی ان یعرفن» و «فلا یؤذین» به‌عنوان کارکرد دوم. مفسرین در مورد عبارت «ذلک ادنی ان یعرفن» (شناخته شوند) چند نکته را گفته‌اند، یکی اینکه زنان مسلمان از غیرمسلمانان و کنیزان که حجاب نداشتند شناخته شوند و دیگر اینکه به عفاف و پاک‌دامنی شناخته شوند تا کسی مزاحم آنان نشود. در مورد عبارت «فلا یؤذین» معنای آن واضح است تا زنان مورد آزار قرار نگیرند.
این بُعد اول تأمین امنیت اجتماعی زنان است که از خود آن‌ها شروع می‌شود.
با طرح موضوع حجاب برای برخی شبهه به وجود می‌آید که گاهی افراد محجبه هم با آزار و مزاحمت مواجه می‌شوند، اگر حجاب کافی است پس دلیل مزاحمت چیست؟
اشکال اینجاست که ما به مجموع آیات توجه نمی‌کنیم.
پاسخ این است: «حجاب لازم است اما برای تأمین امنیت کامل زنان، کافی نیست.»
تأمین امنیت اجتماعی زنان همان‌طور که قبلاً اشاره کردم تک‌بُعدی نیست بلکه جوانب گوناگونی دارد و باید به‌عنوان یک بسته جامع به آن نگاه کرد.
در آیه بعد از آیه حجاب، یعنی آیه‌ی ۶۰ سوره احزاب، در مورد لزوم برخورد با افرادی که موجب ناامنی در جامعه می‌شوند، گفته‌شده است:
لَّئنِ لَّمْ یَنتَهِ الْمُنَفِقُونَ وَ الَّذِینَ فىِ قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فىِ الْمَدِینَهِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَا یجَُاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلا: اگر منافقان و کسانى که در دل‌هایشان مرضى هست و شایعهافکنان در مدینه، [از کارشان] بازنایستند، تو را سخت بر آنان مسلط مىکنیم تا جز [مدّتى] اندک در همسایگى تو نپایند.
آیت‌الله مکارم شیرازی به‌خوبی به ابعاد این موضوع در تفسیر نمونه اشاره‌کرده‌اند:«به دنبال نهى از ایذاء رسول خدا ص و مؤمنان در آیات گذشته، در اینجا روى یکى از موارد ایذاء تکیه کرده و براى پیشگیرى از آن، از دو طریق اقدام مىکند: نخست به زنان باایمان دستور مىدهد که هرگونه بهانه و مستمسکى را از دست مفسدهجویان بگیرند، سپس با شدیدترین تهدیدى که در آیات قرآن کم‌نظیر است منافقان و مزاحمان و شایعهپراکنان را موردحمله قرار مىدهد.
به دنبال دستورى که در آیه پیش به زنان باایمان داده شد به بعد دیگر این مسئله یعنى فعالیت‌های موذیانه اراذل‌واوباش پرداخته [شده است].
از لحن آیه چنین استفاده مىشود که سه گروه در مدینه مشغول خرابکارى بودند، هرکدام به نحوى اغراض شوم خود را پیاده مىکردند، و این به‌صورت یک برنامه و جریان درآمده بود و جنبه شخصى و فردى نداشت.
گروه دوم اراذل‌واوباش که قرآن از آن‌ها تعبیر به بیماردلان کرده الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ) همان‌گونه که این تعبیر در آیه ۳۲ همین سوره احزاب در مورد افراد هوس‌باز و شهوت‌ران نیز آمده است فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ:” اى همسران پیامبر هنگامى که سخن می‌گویید با نرمش سخن مگویید مبادا بیماردلان در شما طمع کنند”.
مفاسد اجتماعى چون غالباً تک علتى نیست باید مبارزه با آن را از همه جوانب شروع کرد، و جالب اینکه در آیات فوق براى جلوگیرى از مزاحمت‌های افراد هرزه، نخست به زنان باایمان دستور مىدهد که بهانهاى به دست آن‌ها ندهند، سپس مزاحمین را با شدیدترین تهدید بر سر جاى خود مىنشاند. و این نیز برنامهاى است براى همیشه و همگان، هم دوست را باید اصلاح کرد، و هم دشمن را باقدرت بر سر جاى خود نشانید. »
آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ۱۷، ص ۴۲۷، ۴۲۹، ۴۳۰، ۴۳۳-۴۳۲
با این توضیحات این آیه مستقیماً به برخورد با افرادی که امنیت اجتماعی ازجمله امنیت زنان را برهم می‌زنند و لزوم اقدام نظام‌مند با این اقدامات اشاره‌شده است.
در آیات دیگر، ابعاد دیگر این موضوع آشکار شده است.
در آیات ۳۱ و ۳۲ سوره نور، به ضرورت حفظ نگاه و فرج به‌عنوان لوازم حفظ عفت و پاک‌دامنی در جامعه اشاره است و اول هم مردان مخاطب قرارگرفته‌اند:
قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّواْ مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَ یحَْفَظُواْ فُرُوجَهُمْ ذَالِکَ أَزْکىَ لهَُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرُ بِمَا یَصْنَعُونَ(۳۰)
به مردان مؤمن بگو: چشمان خود را فروبندند، و شرمگاه خود را حفظ کنند، این براى آنان پاکیزهتر است، قطعاً خدا به کارهایى که انجام مىدهند، آگاه است.
و سپس در آیه بعد در ابتدا به زنان توصیه به حفظ نگاه و فرج می‌شود و در ادامه به موارد دیگری که آن‌ها باید رعایت کنند اشاره‌شده است.
ازجمله ستر زینت و نمایش ندادن آن‌ها (َ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا)،
حفظ حجاب و پوشش (وَ لْیَضْرِبْنَ بخُِمُرِهِنَّ عَلىَ جُیُوبهِِنَّ)
و درنهایت به جواز آشکار کردن زینت‌ها برای محارم و محدوده حلال آن اشاره‌شده و آیه با نهی از راه رفتن زن به‌گونه‌ای که نسبت به زینت‌هایشان جلب توجهی صورت گیرد (وَ لَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یخُْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ) تمام می‌شود.
آیه‌ی دیگری که به‌عنوان آیه‌ی آخر در این یادداشت به آن اشاره می‌کنم آیه ۳۲ سوره‌ی احزاب است که پیش‌تر به آن اشاره‌ی کوتاهی شد:
یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفا
اى همسران پیامبر! شما همچون یکى از آنان معمولى نیستید اگر تقوا پیشه کنید؛ پس به‌گونه‌ای هوسانگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید!
در این آیه به بُعد رفتاری دیگری برای حفظ امنیت زنان اشاره می‌شود آن‌هم توجه به روش سخت گفتن با نامحرم است، روشی که اگر رعایت نشود ممکن است بیماردلان طمع کنند و موجبات آزار زن را فراهم کنند.
جمع همه‌ی این ملاحظات رفتاری و اجتماعی ازجمله حفظ پوشش، حفظ عفت نگاه و فرج از جانب مرد و زن و دستورالعمل‌های رفتاری که ذکر شد، به ما بسته‌ی جامعی برای تأمین امنیت اجتماعی زنان به ما دهد. بسته‌ای نظام‌مند و کامل مثل یک پازل که با فقدان یا نقصان هرکدام از قطعات و بخش‌هایش به کلیت آن یعنی امنیت زنان آسیب می‌رساند. زمانی امنیت زنان به‌طور کامل تأمین خواهد شد که به مجموعه دستورالعمل‌های رفتاری زنان، مردان و حکومت همه باهم در جای خود پرداخته شود.
منبع: مومنات