عرب‌زبانان در کتاب‌هایشان از حضرت زینب(س) به عنوان زنی عاقل یاد می‌کنند

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، موسسه خانه‌کتاب و ادبیات ایران با همکاری انجمن زنان پژوهشگر تاریخ، نشست بررسی «نقش زنان در نهضت امام حسین(ع)؛ با تاکید بر کتاب زنان ائمه معصومین و زنان با ائمه معصومین» به صورت مجازی برگزار کرد.

در این نشست مرضیه محمدزاده گفت: کتاب «زنان ائمه معصومین و زنان با ائمه معصومین» در دو فصل تدوین شده است؛ فصل اول با نام «زنان ائمه معصومین(علیهم السّلام)» به بررسی شرح زندگانی همسران آن بزرگواران پرداخته و در  یازده بخش به شرح احوال و زندگی همسران یکی از امامان می پردازد. فصل دوم این کتاب با عنوان «زنان با ائمه معصومین(علیهم السّلام)» در دوازده بخش به شرح زندگانی دختران و اصحاب هریک از امامان پرداخته است.

محمدزاده در ابتدای سخنانش از ۴۰ زن نام برد که در نهضت امام حسین نقش بسیاری داشتند. سپس گفت: تعداد این زنان بیش از این‌هاست اما نام ۳۶ تن از این زنان در کتاب‌های تاریخی آمده است. این زنان به دو دسته تقسیم می‌شوند که از زمان نهضت همراه امام حسین(ع) بودند که از مدینه به مکه و سپس عراق رفتند، اسیر شدند و بعد پیروزمندانه وارد مدینه شدند. بعضی از زنان نیز در میانه راه به امام حسین پیوستند.

وی گفت: گروه دوم زنانی بودند که در نهضت امام حسین(ع) شرکت داشتند اما همراه کاروان نبودند. یک دسته زنانی هستند که جزو خاندان امام حسین(ع) هستند اما به رضایت امام و یا دلایل دیگر در کربلا حضور نداشتند. گروه دیگری از زنان هستند که همسرانشان جزو قاتلین امام حسین(ع) هستند اما خود مخالف این مساله بودند و به همین دلیل نامشان در تاریخ آمده است.

این مدرس نهضت امام حسین(ع) در ادامه به ویژگی‌های و خصوصیات این زنان اشاره کرد و افزود: نخست این‌که زنان نهضت امام حسین(ع) مکتب‌شناس بودند و آگاهی کامل به مکتب داشتند؛ این آگاهی به گونه‌ای بود که با خلیفه احتجاج می‌کردند و بسیار روشنگر بودند و درسی که امروزه از این مساله می‌توان گرفت این است که کسب معرفت را جدی بگیریم و در این زمینه پشتوانه مردان باشیم. یکی از این زنان زینب(س) است که نامش نورانی و درخشان است. این خورشید آن‌چنان پرنور است که زنان دیگر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. دیگر این‌که زنان نهضت امام حسین(ع) امام‌شناس بودند و آگاهی کاملی از امام خود داشتند و همه هستی خود را در راه امام نثار می‌کردند.

وی افزود: زنان نهضت امام حسین(ع) زمان‌شناس نیز بودند این زمان‌شناسی به‌گونه‌ای است که رفتار زهیر به واسطه همسرش دگرگون می‌شود و فرمانده دست راست امام حسین(ع) می‌شود.  زُهِیر بن قین بجلی از اهالی کوفه بود که از مردان شریف و شجاع کوفه به شمار می‎آمد. طبری در تاریخ خود و شیخ مفید در ارشاد در این باره می‎گویند: «زهیر بن قین؛ ابى عبد الله حسین بن على مرا پى شما فرستاده، تا نزد او بیایى، همگى هر چه در دست داشتیم به زمین انداختیم. گویى پرنده‎‏اى بر سرمان نشسته بود. دلهم بنت عمرو، همسر زهیر بن قین گفت: من به (زهیر) گفتم: پسر رسول‎الله دنبالت مى‎فرستد و تو نمى‏‎روى؟! سبحان‌الله! برو صحبتش را بشنو و بعد برگرد.» هنگامی که زهیر به شهادت رسید امام حسین(ع) بسیار اندوهگین شد و این زمان‌شناسی همسر زهیر بود که باعث نجات همسر شد.

محمدزاده ادامه داد: زنانی نیز در نهضت امام حسین(ع) داریم که پناهندگی سیاسی داده‌اند. هنگامی که مسلم بن عقیل در کوچه‌های کوفه غریب و تنها و آواره بود و به دنبال جایی بود که شب را در آن‌جا بگذارند و همه مردم درهای خانه را به روی مسلم بستند. یک زن به نام «طوعه» در خانه‌اش را به روی مسلم باز کرد. مسلم پس از تنهایی و بی سرپناهی به زنی به نام طوعه پناه برد و در خانه او مخفی شد اما پسر طوعه، صبح روز بعد، خبر را به عوامل حکومت رساند و ابن زیاد گروهی ۷۰ نفره را به محمد بن اشعث داد که مسلم را دستگیر کند و به قصر بیاورند. این پناهندگی سیاسی بسیار مهم بود.

وی به ویژگی دیگر زنان نهضت امام حسین(ع) اشاره کرد و گفت: ویژگی دیگر این زنان این بود که مدیر بودند و مدیریت زنان را در نهضت امام حسین(ع) روشن می‌بینیم. مدیریت در بحران بسیار سخت است اما این زنان مدبر بودند و توانستند نقاط قدرت و ضعف را در نهضت امام حسین بشناسند. زنانی را در عصر عاشورا داریم که توانستند مدیریت شایسته‌ای کنند و یکی از این زنان زینب بود که با درایت توانست این شام شوم را مدیریت کند تا یکی از بچه‌ها زیر سم ستوران نماند و در آتش نسوزد و بچه‌ها آسیب جدی در این جنگ نبینند. زینب به تنهایی این کار را انجام نداد بلکه زنان دیگری نیز در مدیریت به وی کمک کردند.

محمدزاده افزود: ایثار و فداکاری ویژگی دیگر زنان نهضت امام حسین(ع) بود که این زنان حرکت را در میدان جنگ آغاز کردند و همسر و برادران خود را به پیکار فرستادند. تا جایی که زینب رو به عبیدالله بن زیاد قرار می‌گیرد و می‌گوید سیر نشدی این قدر کشتی و به این صورت از جان امام خود حفاظت می‌کند. جهاد نیز مساله دیگری است که در نهضت زنان امام حسین(ع) دیده می‌شود. سخنان زینب در دربار یزید و عبیدالله ابن یزید بسیار شنیدنی است که یزید را ابله و عبیدالله را شیطان می‌خواند و این قدرت کلام زینب را می‌رساند که بالاترین جهاد است.

وی ادامه داد: ما می‌توانیم سخنوری و فصاحت و بلاغتی که زنان در نهضت امام حسین(ع) داشتند اوج آن را در وجود حضرت زینب(س) ببینیم و همچنین فاطمه دختر امام حسین(ع) نیز به همین گونه بودند. بلیغ به کسی می‌گوید که مخاطب خود را بشناسد و طوری سخن بگوید که بتواند در مخاطب اثر بگذارد. سخنان زینب(س) به‌گونه‌ای بود که کوفیان انگشت خود را به دندان گزیدند: «اگر پیامبر از شما بپرسد، این چه کارى بود که کردید با آنکه شما امت پیامبر بودید چه پاسخ خواهید داد؟ شما چه کردید با اهل بیت و فرزندان و عزیزان من؟! جمعى را به اسارت بردید و گروهى را به خون آغشته کردید. این پاداش من نبود ـ با آنکه من خیرخواه شما بودم.»

این مدرس نهضت امام حسین(ع) افزود: زنانی نیز در نهضت امام حسین(ع) وجود دارند که حامل وصایای امام هستند و یکی از آن زنان فاطمه دخت امام حسین(ع) است و دیگری ام سلمه است که کتابی نیز با نام «ام سلمه و نقش او در تاریخ اسلام» نوشته‌ام. این زن نخستین عزادار و شیون‌کننده برای امام حسین(ع) است که یعقوبی در کتاب تاریخش می‌گوید که صدای شیون از خانه ام سلمه شنیده می‌شد که مجلس عزا برپا می‌کند و آنقدر اشک می‌ریزد و مرثیه سرایی می‌کند که یکسال پس از واقعه کربلا از دنیا می‌رود.

وی افزود: برخی دیگر از این زنان گزارش‌نویس بودند و رویدادها را پس از واقعه می‌نوشتند. در مقتل ابومخنف از دو زن نام می‌برد که مستقیم و غیرمستقیم گزارش‌هایی را از واقعه کربلا می‌نویسد. یکی از این زنان فاطمه دختر امیرمومنان و دیگری فاطمه دختر امام حسین(ع) است که گزارش‌نویس واقعه کربلا بودند. ما در کربلا گزارش‌نویس‌های گوناگونی داشته‌ایم.

محمدزاده به ویژگی دیگر زنان نهضت امام حسین(ع) اشاره کرد و گفت: زهد و پارسایی در زنانی که در نهضت امام حسین(ع) حضور داشتند نیز بسیار مساله مهمی است که این زنان عابد و عارف بودند و در عصر یازدهم عاشورا که شب سختی بود و همه افراد کشته شده بودند و بچه‌ها در ترس و دلهره بودند این زینب بود که سر به خاک گذاشت و سر خود را به وفای امام حسین(ع) روی خاک کربلا گذاشت. عفت و پاکدامنی نیز از دیگر ویژگی زنان نهضت امام حسین بود.

وی افزود: همچنین ما زنانی را داریم که معلم هستند و یکی از آن‌ها حضرت زینب است که مفسر قرآن است. همه بچه‌های عبدالمطلب می‌گویند که ما از زینب درس آموختیم. این زنان مادران نمونه‌ای بودند و نسلی را پرورش دادند، زنانی که همسرانشان در کربلا به شهادت رسیدند و این زنان نقش بسزایی در اجتماع داشتند. یکی از درس‌هایی که این زنان آموزش می‌دادند امر به معروف و نهی از منکر بود که امام حسین(ع) درباره همین مساله کشته می‌شود اما امروزه معنی امر به معروف و نهی از منکر در سطح حجاب نزول کرده است.

این پژوهشگر تاریخ اسلام ادامه داد: مرثیه‌سرایی ویژگی دیگر زنان نهضت امام حسین(ع) است که زینب(س) در کربلا نعش بی سر بردار را بغل می‌گیرد و مرثیه‌سرایی می‌کند. همچنین مرثیه‌هایی که رباب در دربار یزید شروع به خواندن می‌کند و ام‌البنین آنقدر تکان‌دهنده مرثیه‌سرایی می‌کند که همه مردم اشک می‌ریزند. در نهضت امام حسین زندانی سیاسی نیز داریم عبدالله بن عفیف ازدی از یاران امام حسین در جنگ‌های جمل و صفین چشمانش را از دست داد. پس از واقعه عاشورا، به سخنان ابن زیاد در نکوهش اهل بیت در مسجد کوفه اعتراض کرد و در نتیجه به دستور ابن زیاد سر از تنش جدا کردند و بدنش را در کناسه کوفه به‌دار آویختند و دخترش صفیه را ۴ سال در زندان نگه داشتند.

وی افزود: همچنین در نهضت امام حسین(ع) زنانی را می‌بینیم که همسرانشان جزو دژخیمان بودند و در مقابل شوهرانشان ایستادند. یکی از آن‌ها عفیف همسر خولی است که در کتاب مقتل الحسین(ع) به مخفی کردن سر امام حسین(ع) در تنور خانه‌اش اشاره شده است که سر امام حسین(ع) را به خانه برد و آن را زیر تشتی قرار داد و به همسرش گفت: «من برای تو چیزی آورده‌ام که برای همیشه ما را بی‌نیاز خواهد کرد. این سر حسین است که در خانه تو است. همسرش گفت: وای بر تو مردم سیم و زر آورده‌اند و تو سر فرزند رسول الله(ص) را آوردی. به خدا سوگند هرگز من و تو در یک خانه زندگی نخواهیم کرد.» این زنان حتی یک سنگ نیز به سمت امام و یارانش نزدند.

محمدزاده گفت: تنها ایرادی که به این زنان داریم این است که افزون بر صبوری و بردباری و عقل و درایتی که داشتند سکوت کردند. شجاعت این زنان به حدی بود که دفن پیکر بی‌سر شهدا توسط این زنان بوده است و زنان بیل و کلنگ به دست گرفتند و شهدا را به خاک سپردند و این افتخار نصیب آنان شد.

وی در سخنان پایانی‌اش گفت: در کتاب‌های عرب‌زبانان از زینب(س) به عنوان زنی عاقل سخن رفته است اما متاسفانه مداحان امروزی از این مساله یاد نمی‌کنند و تنها به سختی‌هایی که حضرت زینب (س) در این مسیر متحمل شده اشاره می‌کنند. همچنین در اشعار مداحان عرب‌زبان از امام سجاد(ع) با بیماری یاد نمی‌کنند بلکه می‌گویند که ۳۲ سال پس از واقعه عاشورا زنده می‌ماند و به نوشته شیخ مفید، خاندان امام حسین(ع) به دستور یزید، از شام به سوی مدینه حرکت کردند و امام سجاد(ع) که ۳۴ سال پس از واقعه کربلا زنده بود همواره تلاش می‌کرد یاد و خاطره شهدای کربلا را زنده نگه دارد.

منبع: ایبنا