آیا جوانان عراقی دین خود را از دست می دهند؟

به گزارش سرویس ترجمه ردنا (ادیان نیوز) یارا علی، وکیل و فعال برجسته عرب عراقی که در منطقه کردستان عراق زندگی می کند و به دلایل امنیتی از نام مستعار استفاده می کند، با اعتماد به نفس به المانیتور گفت: گفت: این مربوط به هویت من است. من مکلف بودم این را بپوشم. این برای حفاظت از من است. اما، من اینطور نبودم. چند سال پیش خانمی مدرن، تحصیل کرده که شغلش را از دست داده بود و کارش را دوست داشت، تصمیم گرفت روسری اش را از سر بردارد.

تضاد باطنی یارا به وسیله تربیت مادر مذهبی و پدر غیر مذهبی او به وجود آمد. یارا گفت که من با وجود محدودیت هایی که مادرم در نظر می¬گرفت، مستقل و قوی بزرگ شده بودم. فرایند معتدل شدن، وقتی سرعت گرفت که یارا برای کار و مطالعاتش، مسافرت کرد و با افراد دارای پیشینه متفاوت از خودش آشنا شد.
او در مورد فرایندی صحبت کرد که در نهایت به برداشتن روسری منجر شد. سیاست¬هایی که دولت اسلامی (داعش) در مناطق اشغال شده در داخل عراق و سوریه ترویج کرد و بی رحمی که در آن جاها مرتکب شدند، دنیا را شوکه کرد. این باعث نگرانی من شد که مردم مرا چگونه می بینند – چون حالا، به خاطر داعش، بسیاری از مردم، دید بدی نسبت به مسلمانان دارند.

اگر چه یک شبکه تحقیقات در دانشگاه پرینستون و دانشگاه میشیگان به نام “شاخص عربی” پیشنهاد می کند که نظام سیاسی در کشورهایی مانند عراق و لبنان، هویت های مذهبی را که برای حفظ نفوذ مذهبی در زندگی روزمره خدمت می کند را تقویت کنند. همان نهادی که در سال ۲۰۱۹ با بررسی نمونه¬ای به این نتیجه رسید که یک کاهش در اعتقادات دینی و اعتماد به احزاب مذهبی در خاورمیانه و شمال آفریقا وجود داشته ‌است.

به گفته نوری المالکی، نخست وزیر پیشین، احزاب سیاسی اسلامی نسبت به افزایش الحاد و بی دینی در عراق هشدار داده اند و خواستار مقابله با این توطئه خطرناک شده اند.

برخی ترجیح می دهند مسلمان لیبرال باشند تا مسلمان سنتی/ گرایش به مذاهب نوظهور

عمار حکیم، روحانی شیعه و رئیس دارالحکمه در سال ۲۰۱۷ در بیانیه ای گفت: ما بایستی با حامیان این ایده های خارجی که با تفکر مثبت و با مشت آهنین از روش¬های بی پروا در انتشار نیت خودشان استفاده می کنند، مقابله کنیم.

روش‌های مختلفی برای تشخیص وجود دارد. برخی از جوانان به سادگی به بی دینی تغییر عقیده می دهند و خود را ملحد و یا بی اعتنای به دین نشان می دهند. یا به جای یک مسلمان سنتی و متعهد، انتخاب می کنند که یک مسلمان لیبرال باشند. برخی دیگر به مذاهب با تعهدات مذهبی کم‌تر مانند مسیحیت یا مذاهب نوظهور مانند بهاییت تغییر مذهب می دهند و برخی دیگر، دین باستانی مانند زرتشت را انتخاب می کنند. در نهایت، بعضی فقط دیدگاه‌های متفاوت خود را درباره دین با عمل متفاوت، مانند برداشتن روسری برای ابراز انتقاد از دین غالب در جامعه، نشان می دهند.

او افزود: احساس می کند که مذهب در عراق، یک مساله گیج کننده شده است. من به هر حال تغییر کرده ام. من از دین فاصله گرفته ام. به خداوند اعتقاد دارم. یک فرد مسلمان هستم اما نماز نمی خوانم و روزه نمی گیرم و این فقط به خاطر افراد سلفی است که در اطراف من هستند.

آنچه را که یارا توصیف می کند بخشی از یک جریان بزرگتر جوانان است که به نظر می رسد از اسلام (سنتی) در عراق پس از ۲۰۰۳ و مخصوصا در طی جنگ با داعش و بعد از آن، دور می شوند.

المانیتور جوانانی را در بغداد ملاقات کرد که شروع به سوال از مذهبشان که به آنها ارائه شده، کرده بودند. این به دو دلیل است: بیرحمی که داعش اعلام کرده اسلام این اجازه را می دهد و به دلیل فساد احزاب سیاسی حاکم است. جوانان از رهبران و احزاب مذهبی دور شدند. برخی حتی به حزب کمونیست پیوستند. همچنین، این حرکت به جنبش اعتراضی به وجود آمده در اکتبر ۲۰۱۹ در جنوب عراق، منجر شد و فساد داخلی و کمبود خدمترسانی را محکوم کرد. علیرغم فرهنگ سنتی عراق، بسیاری از معترضین، زن هستند.

آمار رسمی موجود نیست، اما این گرایش جوانان، با این واقعیت نشان داده می شود که فعالیت های مذهبی مانند حضور در مسجد در حال کاهش است. به گفته “شاخص عرب” تعداد عراقی هایی که می گویند در نماز جمعه شرکت می کنند از ۶۰ درصد به ۳۳ درصد در پنج سال گذشته رسیده است. به علاوه، اعتماد به احزاب اسلامی عراق از ۳۵ درصد در سال ۲۰۱۳ تا ۲۰ درصد در سال ۲۰۱۸ کاهش چشمگیری یافته است.

به استناد شاخص عرب، درصد عرب هایی که در شش کشور از جمله؛ عراق، اردن، تونس، الجزایر، مصر و لیبی که خودشان را غیر مذهبی معرفی می کنند، در حال حاضر، جایگاه ۱۳ درصد است که بیشتر از ۸ درصد در سال ۲۰۱۳ است. در سال ۲۰۱۳ حدود ۵۱ درصد از پاسخگویان ابراز کردند که آنها به رهبران مذهبیشان تا مقدار زیاد یا حد متوسط، اعتماد دارند. در سال ۲۰۱۸، این رقم به ۴۰ درصد کاهش یافته بود.

این روند با افزایش کنشگری فعالان جوان سکولار در جنبش اعتراضی شکل می گیرد. آنها هدف آدم ربایی و ترور قرار می گیرند، مانند قتل اخیر فعال بصره، خانم ریحام یعقوب که اعتراضات زنان را ساماندهی کرده بود. او در خیابان به ضرب گلوله از پای درآمد.

گرایش زنان به بی حجابی

هلن سرینی، یک عراقی کُرد داروساز که در آمریکا بزرگ شده است به المانیتور گفت: در مدت زمانی که در کشور خاستگاهش اقامت داشته از بی عدالتی که نسبت به زنان تحت لوای مذهب وجود داشته، مطلع شده است. به اعتقاد او،کج فهمی های زیادی در خصوص مسائل دینی به نفع مردان وجود دارد. چرا زنان باید زیر پوشش ۱۵ لایه پنهان بشوند در حالی که پسرها می توانند فقط یک تیشرت بپوشند؟ من متوجه شدم که مذهب دارای پارامترهایی است که مردان آنها را تنظیم کرده اند.

او اشاره کرد که یک تمایلی برای برداشتن روسری در میان زنان جوان مسلمان وجود دارد. به گفته او، اغلب دختران، این کار را قبل از رسیدن به سن ۱۸ سالگی انجام می دهند. او هفت سال پیش تصمیم گرفت که روسری اش را بردارد.

زنانی مانند او، تحت فشار گروهای مذهبی و گروهایی هستند که به طور کلیشه ای از مسلمانان پیروی می کنند.

او گفت: من کمی کوچک بودم و به خطر آن، فرصت¬های زیادی را از دست دادم. روسری یک مانع بود. او در دبیرستان های مختلف، پذیرفته نشد. پس از ۱۱ سپتامبر، حجاب با حمله به مرکز تجارت جهانی، پیوند خورد. او گفت به من توصیه شد که به خاطر امنیت خودم، روسری را از سر بردارم. اما حجاب بخشی از اعتقاد من بود. پس او روسری را از سر بر نداشت.

او به محض بازدید از منطقه کردستان عراق، تغییر عقیده داد. او برای پزشکان بدون مرز کار می کرد و در دانشگاه آمریکایی عراق در شهر سلیمانیه به تدریس مشغول بود. او خاطرنشان کرد که از توجه به حجاب خسته شده بودم، داشتم هویتم را گسترش می دادم و حس می کردم که بد جلوه می کنم. این مساله شبیه حمل پرچم بود. من خیلی مذهبی هستم و فرد خیلی مذهبی متعصب است.

همچنین، او متوجه شد که خیلی معتدل شده است. او اضافه کرد: من کارهای خیلی ممنوع¬تری از نداشتن حجاب را انجام می دهم. من صادق نبودم حتی ریاکار بودم. با این وجود، این یک تصمیم آسان نبود.
او در حال نوشتن کتابی درباره خودش با نام «رهایی خود» و «کشف خود» است که او را به ان جا کشانده است.

تمسخر تفکر اسلامی در فضای مجازی

فضای مجازی جایی است که گفتگوهای زیادی درباره اسلام در آن فضا صورت می گیرد. و در آن جا نظرات انتقادی به همراه فیلم هایی که جنبه های تفکر اسلامی را مورد تمسخر قرار می دهند، منتشر می شود.

یارا گفت: من با نوجوانان ۱۷ ساله و افراد مسن صحبت کردم که در حال گفتگو و بحث درباره اسلام به صورت آنلاین بودند. من از این که آنها حتی جرات پرسیدن این سوال را دارند که آیا حضرت محمد واقعا وجود داشته است، شوکه شدم.

شیلان بهاالدین، معلم درس انگلیسی است که در اربیل مرکز کردستان عراق زندگی می کند. او دریافت که مقدار زیادی از مسائل دینی را که او تدریس کرده، بخشی از فرهنگ او بوده است. او گفت: مردم ما به روحانیون گوش می دهند و مردم سعی می کنند بدون بررسی کردن آنچه روحانیون می گویند که آیا مطابق مذهب است یا نه، از آنها پیروی می کنند. متاسفانه روحانیون نظرات متفاوتی دارند چرا که از مکاتب فکری متفاوتی برخوردار هستند.

او گفت: جوانانی که به این اصول اجتماعی و مذهبی اعتراض دارند، همه چیز را در مورد خطرات آن می دانند. اگر من زمانی را برای این روند انتخاب نکرده بودم، تاثیر آن منفی بود. او گفت دخترها باید برای مواجهه با واکنش های منفی آماده باشند.او به این نتیجه رسید که اگر او روسری اش را خیلی زودتر – برای ابراز نظر متفاوت مذهبی – برداشته بود، نمی¬توانست با پدر و مادر، و افراد خارج از خانواده اش روبرو شود. او نتیجه گرفت که تنها زمانی این عمل جواب داد که من به اندازه کافی قوی بودم.

مترجم: علی محمد ابوالحسنی