«همزیستی مسالمت‌آمیز»؛ تفکر وحدت‌آفرین صادق آل محمد(ع)

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، امروز، هفدهم ربیع‌الاول مصادف با میلاد باسعادت پیامبر اکرم(ص) و امام جعفر صادق(ع)، رئیس مذهب جعفری، است. وجود مبارک امام صادق(ع) در طول ۶۵ سال عمر مبارکشان ثمرات و برکات فراوانی در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و … برای جامعه مسلمین داشت.

ایشان در ۳۱ سالگی به امامت رسید و زعامتشان همزمان با سال‌های پایانی حکومت بنی‌امیه و سال‌های آغازین حکومت بنی‌عباس بود. امام صادق(ع) به علت ضعف و عدم استقرار نظام سیاسی، فرصت بسیار مناسبی برای فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی به دست آورد. از سوی دیگر نیز عصر آن امام همام زمان جنبش فرهنگی و فکری و برخورد فرق و مذاهب گوناگون در جهان اسلام بود.

یکی از مسائل بسیار مهمی که امام صادق(ع) در زمان حیات خویش اهتمام فراوانی بدان داشت، موضوع همزیستی مسالمت‌آمیز بین مسلمین بود. جامعه مسلمین در زمان ایشان از لحاظ موضوعات اجتماعی دچار چالش‌های بسیار زیادی در حوزه‌های مختلف شده بود که امام صادق(ع) برای رفع این چالش‌ها و بازگشت رفتار جامعه جامعه مسلمین به سمت سیره پیامبر اکرم(ص) تلاش فراوانی کرد.

با نگاهی به سیره اجتماعی امام جعفر صادق(ع)، این موضوع را به خوبی در‌می‌یابیم که ایشان در دوره امامت خود توجه ویژ‌ه‌ای به موضوعاتی همچون مبارزه با فساد، فقرزدایی، جلوگیری از کم‌فروشی و گران‌فروشی، تبعیض اجتماعی و … داشت.

اقامه سنت‌های الهی از سوی امام صادق(ع)

محمدجواد یاوری، عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر(ع) قم، در گفت‌و‌گو با ایکنا، در رابطه با سیره اجتماعی امام صادق(ع) و روش‌های ایشان در برخورد با معضلات اجتماعی اظهار کرد: وجود مقدس امام صادق(ع) تمام تلاش خود را معطوف به زنده نگه داشتن دین مبین اسلام و اقامه سنت‌های الهی کرد و با مدیریت خود، جامعه شیعه را از بحران‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی عبور داده و از هویت ایشان حراست کرد.

وی ادامه داد: امام صادق(ع) در حوزه سیره اجتماعی، جامعه زمان خود را به دقت رصد و آسیب‌شناسی می‌کند و برای برطرف کردن آسیب‌های اجتماعی نیز فعالانه وارد میدان می‌شود. به عبارت دیگر ایشان سعی می‌کردند تا رفتارها، باورها و ارزش‌های جامعه اسلامی را که پس از رحلت رسول خدا(ص) دچار دگرگونی شده و حتی تأثیرات منفی زیادی را نیز بر زندگی برخی از شیعیان گذاشته بود، آسیب‌زدایی کنند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر(ع)  با بیان اینکه در دوران امام صادق(ع) سنت نبوی تقریبا به فراموشی سپرده شده بود، تصریح کرد: یکی از بنیادی‌ترین فعالیت‌های آن حضرت در این حوزه، هویت‌بخشی به جامعه شیعه بود. امام صادق(ع) ضمن سطح‌بندی شیعیان در مورد مسئله ولایت‌پذیری، تلاش فراوانی در زمینه‌های مختلف همچون پایبندی جامعه اسلامی به شریعت، اتحاد و یکپارچگی بین مسلمین، برداشتن نزاع‌ و اختلافات، نظارت بر رفتارهای اجتماعی و از همه مهمتر همزیستی مسالمت‌آمیز بین مسلمانان از هر نوع فرقه و تفکری داشتند.

اهتمام به یکپارچگی در جامعه اسلامی

وی بیان کرد: روایت زیبایی از پیشوای ششم شیعیان در مورد مسئله همزیستی مسالمت‌آمیز وجود دارد که طبق آن، حضرت امام صادق(ع) ضمن بررسی و احیای هویت جامعه، به دنبال ایجاد اتحاد و یکپارچگی در جامعه اسلامی از سوی شیعیان بوده و این رفتار شیعیان را به عنوان نماد و معرفی‌کننده آن‌ها می‌داند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر(ع) تصریح کرد: امام(ع) در این روایت ضمن اینکه یکی از شاگردان خود به نام زید شحام را به امانت‌داری، راستگویی و دیدار و تکریم با یکدیگر دعوت می‌کند، با مطرح کردن مسئله همزیستی مسالمت‌آمیز در جامعه اسلامی، به زید فرمود: «ای زید! در مراسم تشییع جنازه اهل تسنن شرکت کرده و به دیدار بیماران آن‌ها بروید و رابطه خود را با آن‌ها حفظ کند که اگر چنین رفتاری داشته باشید، شیعه من خواهید بود». امام صادق(ع) در حوزه تعاملات و مناسبات اجتماعی، تأکید فراوانی بر استحکام هویت اجتماعی شیعیان داشته و ایشان را به سمت و سوی معرفت‌های بنیادی همچون ولایت‌پذیری و رفتارهای مذهبی سوق می‌دادند.

وی با بیان اینکه وجود مبارک امام صادق(ع) در حوزه سیره اجتماعی خود توجه بسیار زیادی به آسیب‌های اجتماعی داشتند، اظهار کرد: فقر، فساد، بی‌بند و باری، فراموشی امر به‌معروف و نهی از منکر، راهزنی، احتکار، افراط و تفریط، کم‌فروشی، گران‌فروشی، قمار، مراودات نامشروع، همجنس‌گرایی و همجنس‌بازی و … از جمله معضلات و آسیب‌های اجتماعی بود که در آن دوره ظهور کرده بود. امام(ع) در توجه به این فضا به شیعه و غیر شیعه به یک چشم نگاه کرده و درصدد اصلاح این معضلات برمی‌آید. ایشان با حضور حداکثری در میان مردم، صدور روایات و توجه دادن مردم به سیره نبوی تلاش داشتند تا این معضلات و آسیب‌ها را به حداقل رسانده و یا از بین ببرند. آن حضرت به ویژه در مورد موضوعاتی نظیر فقر و بی‌بند و ‌باری و فساد خود وارد میدان شده و در صدد رفع آن‌ها بودند.

یاوری اظهار کرد: در یک مورد امام صادق(ع) در رابطه با مسئله احتکار به یکی از غلامان خود فرمودند: «حال که کالا در بازار نیست، کالاهایی که در خانه موجود است را برده و در بازار بفروشید». امام(ع) توجه به حقوق اجتماعی مردم را همیشه مد نظر داشته و سعی می‌کردند تا حق همه افراد حتی غیرمسلمانانی که در جامعه اسلامی زندگی می‌کردند نیز رعایت شود.

توجه امام(ع) به حقوق اجتماعی افراد

یاوری با اشاره به اینکه ششمین پیشوای شیعیان جهان توجه زیادی به حقوق اجتماعی افراد داشتند، گفت: روایت بسیار زیبایی از حضرت امام صادق(ع) وجود دارد که ایشان به جز اینکه خود در مجالس و مراسم عموم مردم شرکت می‌کردند، به دو تن از همسران خود نیز برای شرکت در مجالس عزاداری مردم سفارش اکید داشتند.

وی با بیان اینکه امام صادق(ع) سجیه اخلاقی قوی در حوزه روابط اجتماعی داشتند، تصریح کرد: امام صادق(ع) روزی به یکی از شاگردان خود به نام مفضل بن‌عمر فرمودند: «هنگامی که مشاهده کردی بین دو نفر از شیعیان ما اختلاف مالی رخ داده است، با هزینه شخصی من برای رفع اختلاف و اصلاح بین ایشان اقدام کن».

عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر(ع) در پایان با ذکر اینکه آن حضرت با رفتار خود به ما آموختند که باید تمام تلاش خود را برای ساخت یک جامعه اسلامی منطبق بر سیره نبوی به کار ببندیم، تصریح کرد: برای ایجاد یک جامعه عاری از آسیب‌ها و معضلات اجتماعی باید هر آنچه را که دستور خداوند متعال است تحقق بخشیم تا این جامعه به خوبی شکل گیرد.