آیت‌الله نوری همدانی: زنان می‌توانند مجتهد شوند
مرجع تقلید شیعیان با تأکید بر اینکه زنان می‌توانند مجتهد شوند، تأکید کرد: آیت‌الله سید عبدالاعلی سبزواری می‌گوید که از ابتدا سیره بر این جاری شده که مردم باید به مجتهد مرد مراجعه کنند؛ آن زمان علمای فقیه مرد زیاد و فقیه زن به واسطه جریانهای روزگار کم بوده است. آیت‌الله سیدمحسن طباطبایی حکیم نیز در «مستمسک العروه الوثقی» می‌گوید که اگر کلمه رجل هم ذکر شده باشد، ما دلیل نداریم.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، مراسم اختتامیه دومین همایش کتاب سال بانوان در جامعهالزهرا با سخنرانی تصویری آیت‌الله نوری همدانی و با حضور حجت‌الاسلام سیدمحمود مدنی، مدیر الزهرا، معاونان این نهادعلمی و حجت‌الاسلام خسروپناه، برگزار شد.
آیت‌الله نوری همدانی در این مراسم در سخنانی تصویری، گفت: جامعهالزهرا شجره طیبه‌ای است که در اوایل انقلاب تاسیس شد و بانوان توانستند عظمت و شایستگی خود را ثابت کنند؛ راه برداشتن در چنین گام‌هایی قبل از انقلاب بر روی بانوان بسته شده بود که بنده در کتاب بانوان به آن اشاره کرده‌ام. دسته‌ای از آنها غربگرا و دسته‌ای هم در حیطه خانه بودند ولی بعد از انقلاب زمینه برای رشد و حضور اجتماعی آنان فراهم شد.
وی افزود: امروز تعداد بانوان در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه بسیار بالا است، هزاران طلبه، پژوهشگر و دانش آموخته در جامعه الزهرا مشغول تحصیل، تحقیق و تصنیف هستند و در راه رسیدن به قله‌های بالای فضیلت وعلم گام برمی‌دارند.
این مرجع تقلید اضافه کرد: فقهای شیعه از آغاز تاریخ اسلام در راه تحقیق، پژوهش، تعلیق و تصنیف گام برداشتند؛ همانگونه که خداوند متعال در آیه ۱۲۵ سوره مبارکه نحل می‌فرماید: «ادْعُ إِلی سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدینَ»؛ اصولی که تشیع بر آن برقرار است همان حکمت است که روشن‌ترین آن ویژگی هم علم فقه شیعه است.
وی بیان کرد: علم فقه ما دارای انشعابات مختلف است و بعضی از علمای بزرگ شیعه همچون علامه امینی، سیدمرتضی عسکری، سید شرف الدین و میر حامد حسین صاحب «عقبات الأنوار» در راه مبارزه و مناظره فعالیت کردند، همچنین عده‌ای در مسیرهای دیگر گام برداشتند، به طوری که سیدحسن صدر کتابی به نام «تأسیس الشیعه لعلوم الإسلام» دارد که مطالعه آن برای طلاب بسیار لازم است.
آیت‌الله نوری همدانی بیان کرد: فقهای شیعه، علوم اسلامی را تأسیس و نمونه‌های فراوانی از هر فنی که مربوط به تشیع و فقه شیعه است، ذکر کردند که نشان می‌دهد علمای بزرگ ما گام‌های بسیاری پیموده اند و برای ما هم راه‌های بسیاری را گشودند.
آیت‌الله نوری همدانی یادآوری کرد: فقهای بزرگ اسلام در یک دوره سعی کردند که روایات را ذکر و باب‌بندی کنند، در عصر دیگر به مسئله فقه روی آوردند و اخبار اهل بیت علیهم‌السلام را به عنوان اینکه فتوای آنان مطابق اخبار است، همان اخبار را ذکر می‌کردند؛ مانند کتاب «الهدایه فی الأصول و الفروع (صدوق)» که فقهی است. بعد از آن، یک دوره دیگر به وجود آمد که اخبار اهل بیت علیهم‌السلام را با آنچه استنباط می‌کردند، با هم نوشتند و کم کم وسعت پیدا کرد تا به دوره جواهر و امثال این علما می‌رسد.
تدوین فقه مقارن
مرجع تقلید شیعیان اضافه کرد: دوره سوم فقه مقارن بود که علمای ما در برابر فقهی که از اهل بیت گرفته شده بود، فقه اهل سنت را هم ذکر کردند و مزیت فقه اهل بیت نسبت به آن فقه را ثابت کردند. بعضی از فقهای بزرگ از جمله شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و شاگردان این علما به دنبال فقه مقارن رفتند و علاوه بر ذکر آیات و روایات اهل بیت و بیان نظرات خود با استنباط از آیات و روایات اهل بیت به بیان فقه اهل سنت پرداختند و مزیت فقه شیعه را ثابت کردند که این کار بزرگی بود که در آن دوران انجام شد.
آیت‌الله نوری همدانی در ادامه به طرح این سؤال پرداخت که چرا در فقه شیعه، خانم‌ها نمی‌توانند مرجع تقلید باشند؟ و ادامه داد: این بحث مطرح شده که چرا با وجود اینکه بانوانی همچون دختر شهید اول و خانواده شهید ثانی در طول تاریخ حضور داشتند که فقیه بودند و مطالبی هم درباره آنان ثبت شده، اما یکی از شرط‌های مرجعیت در کتاب‌های فقهی، رجولیت و مرد بودن است و زنان نمی‌توانند مرجع تقلید باشند؟
چرا زنان نمی‌توانند مرجع تقلید شوند
وی با بیان اینکه فقهای زن به واسطه جریان زمانه‌ها کم بودند، افزود: امام عصر فرمودند: «أَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَهُ فَارْجِعوُا فیها إِلی رُواهِ حَدیثِنا، فَإِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیکمْ وَأَنَا حُجَّهُ اللّهِ عَلَیهِمْ؛ امّا در رویدادهای زمانه، به راویان حدیث ما رجوع کنید. آنان، حجت من بر شمایند و من، حجّت خدا بر آنانم»؛ امام زمان وقتی خواستند غایب شوند این مطلب را در نامه‌ای به حسین بن روح نوشته‌اند که توصیه کردند در پی حوادث به مکتب ما مراجعه کنید و بر اساس رأی و نظر علما گام بردارید و من بر آنان حجتم که چگونه باید گام بردارند.
این مرجع تقلید اضافه کرد: امام صادق علیه‌السلام فرمودند: فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حَافِظاً لِدِینِهِ، مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ وَ ذَلِکَ لَا یَکُونُ إِلَّا بَعْضِ فُقَهَاءِ الشِّیعَهِ لَا جَمِیعِهِم؛ هر کدام از فقها که صیانت نفس دارد، از دینش محافظت می‌نماید، با هوای نفس مخالفت می‌کند و امر مولای خود (ائمه معصومین علیهم‌السلام) را اطاعت می‌کند، پس بر مردم است که از او تقلید کنند».
آیت‌الله نوری همدانی اظهار کرد: در کتاب «عروه الوثقی»، اولین بحث راجع به اجتهاد و تقلید است و تا مسئله ۲۲ به شرایط مرجع تقلید اشاره می‌کند، از جمله اینکه مجتهد باید ایمان، عدالت و عقل داشته باشد و یکی از شرط‌ها رجولیت و مرد بودن مرجع تقلید است، سؤال این است که خانم‌ها هم به مرحله فقاهت و اجتهاد رسیدند، اما چرا برای مرجعیت کنار زده شدند. همه علما بر عروه الوثقی صحه گذاشتند و بر این نظریه که مرجع تقلید باید رجل و مرد باشد، تأکید دارند.
وی با اشاره به شراح عروه الوثقی، اظهار کرد: آیت‌الله سید عبدالاعلی سبزواری نویسنده کتاب «مهذب الاحکام» که فقیهی برجسته در نجف بود و شرحی بر عروه الوثقی نوشته است، می‌گوید از ابتدا سیره بر این جاری شده که مردم باید به مجتهد مرد مراجعه کنند؛ آن زمان علمای فقیه مرد زیاد بودند و فقیه زن به واسطه جریانهای روزگار کم بوده است.
مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: آیت‌الله العظمی خویی شرحی بر عروه الوثقی دارد که مبسوط است، ایشان در شرح عروه می‌گویند خداوند زن‌ها را برای اداره امور خانواده و تربیت فرزند آفریده و کارشان این است و مرجعیت نیست. آیت‌الله سیدمحسن طباطبایی حکیم در «مستمسک العروه الوثقی» می‌گوید اگر کلمه رجل هم ذکر شده باشد، ما دلیل نداریم؛ امام صادق(ع) می‌فرمایند: «ینْظُرَانِ إِلَی مَنْ کانَ مِنْکمْ مِمَّنْ قَدْ رَوَی حَدِیثَنَا و نَظَرَ فِی حَلَالِنَا و حَرَامِنَا و عَرَفَ أَحْکامَنَا فَلْیرْضَوْا بِه حَکماً فَإِنِّی قَدْ جَعَلْتُه عَلَیکمْ حَاکماً؛ سراغ کسی از خودتان (از شیعیان) بروند که حدیث ما را روایت می‌کند و به حلال و حرام ما می‌نگرد و احکام ما را تشخیص می‌دهد. پس در این صورت باید به داوری او تن دهند زیرا من او را بر شما حاکم قرار دادم»؛ قضاوت و مرجعیت تقلید به هم نزدیک است و آیت‌الله حکیم می‌گوید که آنجا رجل از باب مثال ذکر شده است.
وی یادآور شد: چند سال پیش در سفر به اصفهان، با بانو مجتهده امین دیدار داشتم که از آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی و شیخ عبدالکریم حائری اجازه اجتهاد داشت، ایشان در زمانی که هیچ حوزه علمیه‌ای برای بانوان وجود نداشت، با زحمت و تلاش درس خوانده بود، پشت پرده می‌نشست و به تحصیل می‌پرداخت تا به این درجه رسید.
مرجع تقلید شیعیان تصریح کرد: بانو مجتهده امین خدمات بسیاری در اصفهان داشته است، جلسات پرجمعیت برای بانوان برگزار می‌کرد، کتاب‌هایی در حوزه تفسیر قرآن و اخلاق تألیف کرده و عملاً نشان داده که خانم‌ها می‌توانند فقیه باشند.
وی تصریح کرد: بانوان که در جامعهالزهرا مشغول به تحصیل هستند، در عرصه‌های تحقیق و پژوهش هم گام‌هایی برداشتند که نمونه آن، کتاب «نقیب ابوجعفر یحیی بن أبی زید علوی» (نوشته خانم ناهید طیبی، استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا است) که از لحاظ ابتکار و جمع آوری مطالب مفید و تحقیق، شایسته تمجید است و من از ایشان تمجید و تکریم می‌کنم.
۵۰۰ آیه شریفه قرآن در ارتباط با فقه و اجتهاد است
آیت‌الله نوری همدانی در ادامه با بیان اینکه اجتهاد اصولی دارد که در شرح لمعه چند شرط برای اجتهاد ذکر شده است، گفت: خانم‌ها برای اینکه شرایط اجتهاد را داشته باشند و یا در راستای به دست آوردن شرایط اجتهاد گام بردارند، چند کار مهم باید انجام دهند؛ اول ادبیات و صرف و نحو، پایه بسیار مهمی برای اجتهاد است، طلاب باید در صرف و نحو و ادبیات فارسی و عربی خیلی کامل باشند و بنویسند و بیان شیوا و رسا داشته باشند.
مرجع تقلید شیعیان بیان کرد: بانوان طلبه باید با آیات قرآن انس داشته باشند، بنا بر شرح لمعه، ۵۰۰ آیه شریفه در قرآن با موضوع فقه و اجتهاد ارتباط دارد و طلاب باید این آیات را همراه با تفسیر بخوانند.
وی، سومین شرط رسیدن به درجه اجتهاد را توجه به اخبار و روایات اهل بیت علیهم‌السلام برشمرد و اظهار کرد: حدیث ثقلین اقتضا می‌کند که به قرآن کریم و اخبار اهل بیت علیهم‌السلام توجه کنیم. در کتاب «وسائل الشیعه» اثر شیخ حر عاملی، ۳۶ هزار حدیث آورده شده و در کتاب «مستدرک الوسائل» اثر محدث نوری بیش از ۲۳ هزار حدیث و در مجموع بیش از ۵۹ هزار حدیث از اهل بیت علیهم‌السلام داریم که بانوان باید با مفهوم و مضامین آنان آشنا شوند.
یادآور می‌شود چند روز قبل یکی از استادان حوزه گفته بود زنان علاوه بر اینکه می‌توانند رئیس جمهور شوند می‌توانند مرجع تقلید هم باشند.