لزوم برنامه‌ریزی رهبران شیعه برای نقش‌آفرینی بیشتر شیعیان
رئیس مؤسسه شیعه‌شناسی مطرح کرد:
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تشریح پیوند وضعیت شیعیان به ارتباط ایران با کشورهای منطقه، اظهار کرد: رهبران شیعی باید برای تقویت نقش‌آفرینی شیعیان در منطقه برنامه‌ریزی کنند. آنگونه که واتیکان برنامه سالانه دارد و مثلاً یک سال را با عنوان محیط زیست یا حمایت از آفریقا نام‌گذاری می‌کند؛ اگر ایران از هند ادویه یا برنج وارد می‌کند، بخش زیادی از آن می‌تواند از طریق شیعیان انجام شود.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، کرسی «ژئوپلیتیک شیعه؛ موانع برخورداری شیعیان از مواهب الهی» ۲۲ آذرماه، به صورت مجازی با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمود نقی‌زاده داوری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس مؤسسه شیعه‌شناسی برگزار شد.
حجت‌الاسلام نقی‌زاده در این نشست با بیان در این نشست به دنبال طرح به صورت کلی یک ایده است و نه یک مقاله آکادمیک، گفت: دائماً با شیعیان این مناطق که به ایران به ویژه شهرهای قم و مشهد می‌آیند، ارتباط دارم و با رهبران آنها دیدار و گفت‌وگو می‌کنم. همچنین مقالات اساتید مختلف در این زمینه را مطالعه کرده‌ام. بنابراین روش تحقیق مشخص است. ما در مؤسسه شیعه‌شناسی با شیعیان هند، عراق، عمان، عربستان و بحرین در ارتباط هستیم و اطلاعات لازم درباره شیعیان این کشورها را از طریق مصاحبه‌ها و مباحثات دوطرفه به دست می‌آوریم.
وی در پاسخ به این سؤال که اگر روابط جمهوری ایران با کشورهای منطقه بهبود یابد آیا وضعیت شیعیان در این کشورها نیز بهبود خواهد یافت؟ بیان کرد: یکی از مسائلی که جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات خود به آنها دغدغه دارد، وضعیت شیعیان است؛ به ویژه در مورد آذربایجان که خودم در ارتباط هستم، این مسئله روشن است. چند بار آقای علی‌اف به ایران آمدند و خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدند. ایشان تذکراتی دادند و توصیههایی داشتند و همین حضور نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در مراسمات و مجالس شیعیان در جمهوری آذربایجان برای ابراز همبستگی، نشان میدهد که جمهوری اسلامی ایران دغدغه بهبود وضعیت شیعیان را دارد.
برنامه‌ریزی برای نقش‌آفرینی بیشتر شیعیان
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: با این اوصاف معتقدم اگر روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه بهبود پیدا کند، مطمئناً وضعیت شیعیان بهبود می‌یابد. نمونه آن عربستان است که وقتی روابط مرحوم آقای هاشمی و ملک عبدالله بهبود پیدا کرد، سختگیری‌ها نسبت به شیعیان در این کشور کمتر شد و به دنبال آن بودند که قضیه شوراهای شیعیان مطرح شود. حداقل در محله‌های شیعه‌نشین، کاندیدان‌های شیعه در شوراها و شهرداری‌ها رای آوردند و این شاهد عینی ماجراست.
رئیس مؤسسه شیعه‌شناسی درباره وضعیت شیعیان در کشور عمان اظهار کرد: عمان کشوری استثنایی است. شیعیان در این کشور به لحاظ اقتصادی وضعیت خوبی دارند، اما مجاری کلیدی عمان در اختیار شیعیان نیست و شیعیان عواملی مهم همانند قدرت، منزلت و حیثیت همانند ارتش، پارلمان، نیروهای امنیتی و اطلاعاتی را در اختیار ندارند.
وی با اشاره به لزوم برنامه‌ریزی رهبران شیعه برای نقش‌آفرینی بیشتر شیعیان یادآورد شد: رهبران شیعی همانند آیت‌الله سیستانی، باید آن گونه که واتیکان برنامه سالانه دارد و مثلاً یک سال را سال محیط زیست یا سال حمایت از آفریقا نام‌گذاری می‌کنند، اقدام کنند. رهبران شیعی چنینی برنامه‌ای ندارند تا مردم شیعه برای آن برنامه آماده شوند؛ بنابراین بهتر است رهبران شیعه در نجف و قم برنامه سالانه برای شیعیان تدوین کنند و تحصیلات شیعیان را نیز ارتقا دهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: وقتی حجم زیادی از مهندس و دکتر متخصص در جامعه شیعیان وجود داشته باشد، فشار داخلی و خارجی، سران کشورهای منطقه را وادار می‌کند از این نیروهای تحصیلکرده به میزان بیشتری در سرنوشت جامعه استفاده کنند. البته موانع دیگری هم ممکن بر سر راه شیعیان منطقه وجود داشته باشد، اما بنده مهم‌ترین این موانع را همین موارد می‌دانم.
تفاوت ژئوپلیتیک شیعه در هر کشور
حجت‌الاسلام نقی‌زاده داوری تصریح کرد: البته اقدام کارشناسی برای بررسی شیعیان منطقه این است که هر یک از این کشورها باید به صورت جداگانه بررسی شود، چون ژئوپلیتیک شیعه در هر کدام از این کشورها متفاوت است، اما باید دانست که از جمع مشترکات شیعیان در این کشورها، ژئوپلیتیک شیعه شکل گرفته است و شیعیان همه این کشورها به اندازه سایر مذاهب و اقوام و جمعیت‌ها از منابع طبیعی سرزمین خود سهم ندارند.
رئیس مؤسسه شیعه‌شناسی یادآور شد: البته راهکارهایی که ارائه می‌دهیم باید مبتنی بر روش علمی باشد، اما این راهکارها ابتدا در مذاکرات با رهبران آن کشورها تدوین می‌شود. حجت‌الاسملام والمسلمین حسن صفار که از بزرگان علمی جامعه عربستان سعودی هستند هر وقت ایران تشریف می‌آورند به منزل یا موسسه ما می‌آیند و آخرین تحولات آن کشور و نیز درخواست‌های خود از ایران را توضیح می‌دهند. در هند متوجه شدیم باید شیعیان متناسب با حجم صادرات هند به ایران در صادرات این کشور نقش داشته باشند و اگر ایران از هند بوفالو، ادویه یا برنج وارد می‌کند، باید بخش زیادی از آن از طریق شیعیان باشد. راهکار هم این است که شیعیان شرکت‌های تعاونی ایجاد کنند؛ لذا تلاش می‌کنیم از طریق روش‌های علمی، راهکارهایی را برای بهبود وضعیت شیعیان منطقه پیدا کنیم.
وضیعت شیعیان عراق و بحرین
حجت‌الاسلام نقی‌زاده داوری درباره وضعیت شیعیان در عراق گفت: اکنون مجاری عمده صادرات و واردات در عراق در دست شیعیان است که این باید گسترش پیدا کند و بدنه شیعه جامعه را در بر بگیرد؛ کما اینکه در ایران هم انتظار داشتیم فقر ریشه‌کن شده و دیگر طبقه محروم نداشته باشیم، اما متأسفانه این هدف محقق نشد. در عراق در حوزه قدرت، امنیت، ارتش و… شیعیان بسیار رشد کرده‌اند، در حالی که در زمان صدام چنین اتفاقی رخ نداد. البته درباره رشد سواد شیعیان در عراق اطلاعی در دست ندارم که باید آن را استخراج شود. بنده بر سواد بسیار تأکید دارم و نمونه آن شیعیان اسماعیلیه هستند که توانستند در فرقه خود فقر را از بین ببرند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: امروزه وضعیت شیعیان منطقه به وضعیت شیعیان ایران وابسته است و وقتی هجومی به ایران می‌شود چوب آن را شیعیان منطقه هم می‌خورند و از جمله توسط حکام منطقه از ورود به ایران منع می‌شوند. دولت‌های سنی منطقه هم تلاش می‌کنند دولت‌های اروپایی را قانع کنند اگر شیعیان در کشورهای آنها رشد کنند، تبدیل به عامل ایران خواهند شد و به همین جهت کشورهای اروپایی و آمریکایی اگرچه تلاش کردند صدام را بردارند و چنین کاری هم کردند و قرار بود سپس دولت بحرین را بردارند، اما دیگر چنین کاری را انجام ندادند.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا وضعیت اهل سنت در ایران ارتباطی با نحوه برخورد کشورهای منطقه با شیعیان آن مناطق دارند؟ اظهار کرد: طبعاً این روابط مؤثر است، اما این تأثیر و تأثُر می‌تواند در گفت‌وگوها و مذاکراتی که با جوامع و دولت‌های سنی منطقه داریم، بهتر شود و بهبود پیدا کند. فرض کنید دولت‌های عربی منطقه که عمدتاً سنی هستند بپذیرند وضعیت شیعیان آنجا را بهبود ببخشند، دولت ایران هم در این دادوستد می‌پذیرد که وضعیت مناسبی را برای اهل سنت در ایران ایجاد کند.
انحصار بحث به شیعیان خلیج فارس
همچنین در این نشست عبدالمطلب عبدالله، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، اظهار کرد: تصور بنده از عنوان ژئوپلیتیک شیعه که موضوع مورد بحث در این کرسی است این بود که تمام بحث شیعیان و نه فقط منطقه خلیج فارس مورد بررسی خواهد بود؛ بنابراین معتقدم باید در این عنوان ذکر شود که منظور شیعیان خلیج فارس یا کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس است. نکته دیگر اینکه مسائل باید به صورت موردی بررسی شود، چراکه هر کشوری موارد خود را دارد و بعضاً مسائل شیعیان در این کشورها قابل تسری به سایر کشورها نیست.
وی ادامه داد: بعد از سقوط صدام، دولت به دست شیعیان در عراق افتاد، اما خودشان معترف هستد که وضعیت آنها به مراتب از زمان صدام بدتر شد. در همین مجلس اخیر کویت نیز شیعیان نتوانستند رأی کافی را به دست بیاورند؛ لذا لازم است هرکدام از این کشورها به صورت جداگانه بررسی شود، چراکه خود بنده به بعضی از این کشورها سفر کرده‌ام و معتقدم مسائل شیعیان در این کشورها تفاوت‌هایی با هم دارد.
بررسی شرایط اجتماعی شیعیان
عبدالله یادآور شد: نکته دیگر اینکه عنوان‌هایی همانند نقش حاکمان یا دولت‌های شیعه و سنی یا دولت‌های غربی مسائلی نیستند که امروزه برای ما جذابیت داشته باشد. چالش آمریکا و ایران و نقش آن بر وضعیت شیعیان، نقطه ضعفی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی تلقی نشود، چراکه نیاز به بحث و بررسی بیشتری دارد. نکته دیگر اینکه آیا منظور از این مباحث، تشکیلات درونی شیعیان است و به عنوان مسئله‌ای مذهبی به آن نگاه کرد یا باید به عنوان مسئله‌ای اجتماعی به آن نگاه کنیم. معتقدم ابتدا باید شرایط اجتماعی شیعیان مورد بررسی قرار گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: آیا نگاه شیعه و سنی در آن کشورها به همان غلظتی که در کشور خودمان مورد تحقیق قرار می‌دهیم یا خیر؟ سال ۶۵ در عربستان بودم و دیدم که کاروان حجاج ایرانی به کاروان حجاج شیعه عربستانی بسیار کمک می‌کردند، اما بعد از چند سال گفتند که وضع ما خوب شده و نیازی به کمک شما نداریم. به همین دلیل باید به این موضوع به عنوان مسئله‌ای اجتماعی و نه فرقه‌ای نگاه کنیم.