مقابله با جریانهای تکفیری و افراطی مستلزم اراده ادیان الهی است
بشر در هزاره سوم باوجود پیشرفت‌های علمی، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی از ناهنجاری‌های زیادی رنج می‌برد که مهم‌ترین آن‌ها، پدیده شوم و فراگیر خشونت و افراطگرایی و تروریسم است. این پدیده در سال‌های اخیر بیشترین قربانیان خود را از مردم مسلمان و بی‌گناه کشورهای خاورمیانه به‌ویژه عراق، سوریه و افغانستان گرفته است.
ردنا (ادیان نیوز) – بشر در هزاره سوم باوجود پیشرفت‌های علمی، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی از ناهنجاری‌های زیادی رنج می‌برد که مهم‌ترین آن‌ها، پدیده شوم و فراگیر خشونت و افراطگرایی و تروریسم است. این پدیده در سال‌های اخیر بیشترین قربانیان خود را از مردم مسلمان و بی‌گناه کشورهای خاورمیانه به‌ویژه عراق، سوریه و افغانستان گرفته است
مقابله با جریانهای تکفیری و افراطی مستلزم اراده ادیان الهی است۱۸ دسامبر (۲۷ آذر)، به عنوان روز جهانی مبارزه با خشونت و افراطی‌گرایی نامگذاری شده است. هجدهم دسامبر سال ۲۰۱۳، حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در سخنرانی خود در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، پیشنهاد «جهان علیه خشونت و افراطی‌گری» را ارائه داد، این پیشنهاد با رأی قاطع نمایندگان ۱۹۰ کشور جهان، بدون مخالف به تصویب رسید.
در فرهنگ سیاسی غرب، استفاده از خشونت و حمایت از گروه‌های خشونت‌طلب و تروریست، به ابزاری برای رسیدن به هدف تبدیل‌شده است، ظهور گروه‌های تروریستی از القاعده تا داعش، جبهه النصره، بوکوحرام، الشباب، احرار شام و دهها گروه خطرناک دیگر، محصول تفکرات جاهلانه‌ای است که حد و مرزی نمی‌شناسد.
تروریسم لگام‌گسیخته نیز مولود جاهلیت مدرن است که بستر را برای رشد ایدئولوژی‌های انحرافی و ساختگی فراهم کرده است. شواهد موجود، نقش آمریکا و بریتانیا و متحدان منطقه‌ای آنان را در پیدایش گروه‌هایی مانند القاعده و داعش ثابت کرده است و به همین دلیل، خشونت و افراطگرایی را باید انعکاسی از جاهلیت مدرن دانست.
ضرورت شناخت ریشه‌های افراط‌گری
برای شناسایی، ریشه‌کنی تروریسم و افراطگرایی، ضمن توجه به دلایل و عوامل بیرونی و درونی آن باید درون‌مایه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ایدئولوژیک آن را شناخت، برای از بین بردن این پدیده که آرامش و آسایش بشری را هدف قرار داده و مرگ و آوارگی میلیون‌ها انسان بی‌گناه در سراسر جهان نتیجه شوم آن است، نیازمند درک درست شرایط جهانی هستیم.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در دو نامه مشهور خود خطاب به جوانان اروپایی به‌ضرورت شناخت واقعیت‌ها تأکید و اظهار کردند: «خطری که امروز متوجه بشریت است، بازگشت به دوران «جاهلیت» است.»
نادیده گرفته شدن و محرومیت، مهم‌ترین انگیزههای افراطگرایی
برنامه توسعه و پیشرفت سازمان ملل (UNDP) در بررسی مصاحبه از ۴۹۵ فرد که داوطلبانه به گروه‌های خشن افراطی پیوسته بودند، تأکید می‌کند که ۶ سال آموزش دینی می‌تواند به‌عنوان مانعی در برابر اقدامات تروریستی برای جذب نیرو عمل کند.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل می‌گوید: «ایجاد جوامع متنوع، فراگیر، باز و عادلانه‌ای که بر پایه احترام کامل به حقوق بشر است و عدالت اقتصادی را برای همگان تضمین می‌کند، جایگزینی مؤثر و هدفمند است که از قرار گرفتن فرد در مسیر افراطگرایی خشن جلوگیری می‌کند.»
نتایج بررسی نشان داد، مهم‌ترین عوامل جذب جوانان آفریقایی به سمت افراطگرایی، خشونت و سرکشی، فقر، زندگی در حاشیه جامعه، نادیده گرفته شدن، محرومیت از حقوق اجتماعی، عدم شناخت درست متون دینی، سطح پایین آموزشی، شرایط بد اقتصادی و از دست دادن یکی از والدین یا هردوی آنان است، این عوامل از مهم‌ترین عواملی است که تشکل‌های تروریستی برای جذب نیروهای جدید از آن استفاده می‌کنند.
افرادی که عضو تشکل‌های خشن افراطی هستند، وظایف مختلفی (آموزش و جذب نیرو، ارائه خدمات منزل، همسری مبارزان، اطلاعاتی، پلیس و بازرسان جامعه، فرماندهی نظامی و…) بر عهده دارند. از دلایل دیگر پیوستن به تشکیلات افراطی خشن، تفکرات دینی، تمایل فرد برای عضویت در سازوکاری فراتر از سازوکار فردی، جستجوی شغل، عوامل دوستی و خویشاوندی، دلایل نژادی، تفکرات سیاسی گروه، ماجراجویی، خدماتی که از سوی این تشکیلات ارائه می‌شود، انزوای اجتماعی، به حاشیه رانده شدن سیاسی را می‌توان نام برد.
دوران سیاه کودکی
پژوهشگران دریافتند که دوران سیاه کودکی در آماده‌سازی کودک برای ورود به تشکل‌های تروریستی در آینده نقش مهمی دارد، محرومیت از والدین (یتیم یا عدم توجه) تا تنبیه بدنی شدید در این مورد نقش دارد، هر جا که ظلم، محرومیت و ناامیدی وجود داشته باشد، ایدئولوژی‌های خش افراطی به‌عنوان یکی از راه‌های فرار مطرح می‌شود و فرد برای نجات از ظلم، محرومیت و ناامیدی به آن پناه می‌برد.
یافته‌های محققان نشان داد، ۸۳ درصد از افرادی که داوطلبانه وارد گروه‌های افراطی خشن شده‌اند، به دلیل عدم نقش مادر در زندگی و رشد وارد این مسیر شده‌اند، همچنین میان افراد پیوسته به گروه‌های افراطی و آسیب‌های آنان ارتباط محکمی وجود دارد؛ آسیب‌هایی که می‌تواند به علت محرومیت از وجود یکی از والدین یا هردوی آنان، عدم تأثیر کارآمد والدین در مرحله کودکی، ناامیدی و سرخوردگی در کودکی و آسیب ناشی از تنبیه‌های بدنی ایجاد کند.
خضر محمد عثمان ابو طربوش، استاد روان‌شناسی مرکز ملی برنامه‌های درسی و دانشگاه آزاد سودان اظهار می‌کند: «خانواده در رشد و پیشرفت افراد نقشی مهمی دارد و به‌عنوان اولین منبع مطالبات رشد فیزیولوژیک، روانی، اجتماعی و تجربیات پایه‌ای به شمار می‌رود؛ بنابراین، کارکرد خانواده تنها فرزند آوری نیست؛ بلکه نخستین هسته اجتماعی برای ساخت جامعه محسوب می‌شود.»
عدم تعریف مشخص از دین، عامل افراطگرایی در جامعه
محمدعلی فاضلی، کارشناس دینی می‌گوید که عدم تعریف مشخص از دین باعث شده تا بسیاری از افراد جامعه به‌سوی افراطی‌گری یا تفریط در دین کشیده شوند.
محمدعلی فاضلی استاد حوزه و کارشناس نیز عنوان می‌کند: «دین از خود حدومرزی مشخص دارد که در اصطلاح افراط به معنای عدم رعایت حدومرز هر چیزی است که همین تعریف نیز در مورد مسائل دینی بکار می‌رود.» وی می‌گوید: «از مسائلی که بستر افراطگرایی در خانواده را مهیا می‌کند، محبت بیش‌ازحد به فرزندان در خردسالی است، وقتی خواست‌های این فرزندان در بزرگسالی تأمین نشود، دست به افراطگرایی می‌زنند.
این کارشناس دینی افزود: زورگویی، توقعات بی‌جا نسبت به دیگران، فرار از بار تکلیف در مسئولیت‌های اجتماعی و توکل به مردم به‌جای توکل به خدا از پیامدهای دیگر افراطگرایی است.» او یادآور می‌شود که انزوا و انتقام‌جویی نیز می‌تواند از پیامدهای افراطگرایی در جامعه باشد.
حمید مصطفوی، رایزن فرهنگی ایران در گرجستان اظهار می‌کند: «علل ترویج اندیشه‌های تکفیری و افراطی کشتار بی‌رحمانه انسان‌ها در همه ادیان، تخریب کشورهای اسلامی، از بین بردن امنیت در کشورهای جهان و ایجاد ترس برای افراد، چهره اسلام ناب را مخدوش می‌کند.»
سید جواد قوام شهیدی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در گرجستان نیز می‌گوید: «فتنه جریانهای افراطی و تکفیری نه‌تنها برای منطقه بلکه برای جهان خطرناک است و کشورهای منطقه به‌تنهایی نمی‌توانند با آن مقابله کنند و علاوه بر مقابله نظامی، مقابله علمی و فرهنگی نیز ضروری و بااهمیت است.»
شهیدی اضافه می‌کند: «جمهوری اسلامی ایران همواره نقش بسیار ارزنده‌ای در مخالفت و از بین بردن تروریسم ایفا کرده است. مقابله با جریانهای افراطی و تکفیری مستلزم این است که پیروان ادیان الهی و مذهب دینی دست در دست یکدیگر بااراده مستمر و خستگی‌ناپذیر سرچشمه‌های تباهی و ظهور جریانهای افراطی را کشف و ریشه‌های آن‌ها را بخشکاند.»
مولوی محمد اسحاق مدنی، عالم اهل سنت بابیان اینکه جریانهای تکفیری برداشت‌های غلط و نادرست خود را به نام اسلام ترویج می‌دهند، عنوان می‌کند: «گروه‌های افراطی و تکفیری آیه‌ای در قرآن کریم پیدا می‌کنند و بدون فهم درست آن را ابزاری برای ترویج اندیشه‌های غلط خود می‌کنند که منجر به‌افراط و تکفیر می‌شود.»
وحدت جهان اسلام در مقابله با جریانات تکفیری
بدخواهان و دشمنان اسلام با توطئه افکنی‌های خود در تلاش برای بر هم زدن معادلات منطقه‌ای و تضعیف جایگاه کشورهای اسلامی و ایجاد تفرقه در میان امت اسلامی هستند و امروز این اقدامات را بیشتر دنبال می‌کنند و مهم‌ترین راهکار مقابله با جریانهای افراطی و تکفیری وحدت در میان امت اسلامی است.
مسلمانان باید با بهره‌گیری از آموزه‌های دینی و تاریخی اسلام و در پرتو عبودیت و بندگی در برابر تنها خالق هستی و تمسک به وحدت، ایثار و همبستگی، پدیده شوم تکفیر، جهالت و افراط‌گری را ریشه‌کن کرده و پیام وحدت‌بخش دین مبین اسلام که مورد نیاز جهان پرتلاطم امروز است را متجلی و جلوه‌گر کنند.
آیا آموزش از افراطگرایی جلوگیری می کند؟
یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات معاصر برای امنیت جهانی پدیده افراطگرایی است، زیرا ایدئولوژی‌های افراطی مرزهای بین‌المللی را درنوردیده و تهدیدی برای همه کشورهای جهان است. مقابله با افراطگرایی خشونت‌آمیز از طریق آموزش، منعکس‌کننده یک حرکت بین‌المللی به سمت پیش‌گیری از تروریسم و شناسایی جغرافیای افراط‌گرایان و انتشار آن‌هاست.
آموزش می‌تواند مهارت‌ها و فرصت‌های اقتصادی، محیط اجتماعی، ارزش‌های مدنی، رفتار اجتماعی، سطح اعتماد و عزت‌نفس در افراد ایجاد کند؛ بنابراین ممکن است از طریق مکانیسم‌های غیرمستقیم احتمال بروز خشونت را تغییر دهد.
به گزارش ایکنا، آموزش عاملی برای مقابله با این پدیده است. معلمان مکاتب و اساتید دانشگاه‌ها به‌عنوان سُکان‌داران این کشتی، می‌توانند با این پدیده مقابله و جهانی عاری از خشونت ایجاد کنند. بسیاری از محققان بر این باورند که عوامل اقتصادی در حاشیه هستند و انگیزههای دیگری برای درک پیوستن افراد به گروه‌های خشن مهم است. بهبود درآمد و اشتغال می‌تواند افراد را از جرم و جنایت و کارهایی که انگیزههای مادی در آن‌ها اهمیت دارد، بازدارد.
منابع:
حمدی. احسان. (۱۳۹۶). افراطی گری، محصول تفکر فرقه ای مروری بر ساختارهای تفکری خشونت و افراطی گری. http://www.imam-khomeini.ir
دبیرخانه کنگره جهانی مقابله با جریانهای افراطی و تکفیری. (۱۳۹۸) نادیده گرفته شدن و محرومیت، مهم ترین انگیزه های افراط گرایی. https://makhaterltakfir.com
(۱۳۹۸). کارشناس دینی: عدم تعریف مشخص از دین، باعث افراط گرایی در جامعه شده است. avapress.com
۱۸دسامبر(۲۷ آذر)؛ روز جهانی مبارزه با خشونت و افراطی‌گری. (۱۳۹۸). https://bookland.persianblog.ir
دبیرخانه کنگره جهانی مقابله با جریانهای افراطی و تکفیری.(۱۳۹۹).نقش آموزش در مقابله با افراطگرایی. https://makhaterltakfir.com